«Ο Μικρός Έγιολφ» του Χένρικ Ίψεν έκανε πρεμιέρα πριν από ακριβώς 130 χρόνια, το 1894. Σήμερα η Ομάδα Θεάτρου X-ACT ART στην έκτη παραγωγή της ανεβάζει το έργο στο Από Μηχανής Θέατρο και το οποίο κατά κάποιον τρόπο αποτελεί έργο-ταυτότητα της ομάδας.
Έχοντας ως επίκεντρο τη σχέση ενός συγγραφέα με τη σύζυγό του και την ετεροθαλή αδελφή του, «Ο Μικρός Έγιολφ» σκιαγραφεί το σπαραχτικό πορτρέτο μιας οικογένειας αντιμέτωπης με το γκρέμισμα όλων της των ψευδαισθήσεων.
Το έργο είναι «ένα μάθημα για το πώς κερδίζεται ή χάνεται η ευτυχία στη ζωή». Το πιο εύστοχο κι επίκαιρο δίδαγμά του είναι ότι «το να προσκολληθούμε εγωιστικά και εμμονικά σε κάτι είναι ο προθάλαμος της δυστυχίας». Οι σκηνοθέτες και ηθοποιοί του Μικρού Έγιολφ, η Κορίνα Χρυσάιδου και ο Γιώργος Χαρατζάς μιλούν για το ιψενικό έργο, τα μηνύματά του σήμερα και το πόσο δύσκολο είναι μία θεατρική ομάδα με τους δικούς της πόρους να κάνει θέατρο:
Γιατί επιλέξατε αυτό το έργο του Ίψεν;
Γιώργος Χαρατζάς: «Ο Μικρός Έγιολφ» συμπυκνώνει αριστοτεχνικά όλα τα στοιχεία ψυχολογικού βάθους και μοντέρνας δραστικής γραφής που ως ομάδα αναζητούμε στα κείμενα που ανεβάζουμε. Είναι ένα έργο βαθιά φιλοσοφικό αποπνέοντας έναν ροκ ρομαντισμό μέσα από μια σκληρή υπαρξιακή αναζήτηση. Αποτελεί κατά κάποιον τρόπο ένα έργο – ταυτότητα της ομάδας μας. Το 2013 το είχαμε ξαναπαίξει σε ένα πολύ μικρό χώρο στην Πλάκα οπότε το είδαν ελάχιστοι θεατές. Ο τότε πρόεδρος του Νορβηγικού Ινστιτούτου Αθηνών (ο Ίψεν ήταν Νορβηγός) μας είπε ότι ήταν «ο καλύτερος Ίψεν που είχε δει ποτέ στην Ελλάδα», και μας προέτρεψε, όπως και πολλοί άλλοι, να μεταφέρουμε την παράσταση σε μεγαλύτερο χώρο. Η επιθυμία μας να κάνουμε το βήμα αυτό παρέμεινε ενεργή για 11 ολόκληρα χρόνια και απλά ήρθε τώρα για εμάς η κατάλληλη στιγμή.
Ποιο θεωρείται είναι το πιο επίκαιρο κι εύστοχο σημείο του έργου που μιλάει στο κοινό απευθείας σήμερα;
Κορίνα Χρυσάιδου: Το έργο αυτό έκανε πρεμιέρα πριν από ακριβώς 130 χρόνια, το 1894. Ωστόσο, θα έλεγα πως είναι πολύ πιο σύγχρονο από πολλά έργα που γράφονται στην εποχή μας. Η αμεσότητα του διαλόγου, το βάθος των σχέσεων, η απρόσμενη και βίαιη αλλαγή των συνθηκών της ζωής του καθενός και πώς τη βιώνει, αλλά και η γενναιότητα και η ειλικρίνεια που χρειάζεται για να αντιμετωπίζουμε τους αγαπημένους μας είναι στοιχεία αυτού του έργου που πιστεύω πως ακουμπούν στην ψυχή του σύγχρονου θεατή. Ένα σημείο που επαναλαμβάνεται και στις τρεις πράξεις του έργου είναι ο «νόμος της αλλαγής», το ότι, δηλαδή, τα πάντα αλλάζουν συνεχώς πέρα και έξω από τη θέλησή μας. Εφόσον, λοιπόν, δεν υπάρχει τίποτα σταθερό και αμετάβλητο στη ζωή και στη φύση, το να προσκολληθούμε εγωιστικά και εμμονικά σε κάτι είναι ο προθάλαμος της δυστυχίας. Αυτό θεωρούμε ότι είναι ίσως το πιο εύστοχο αλλά και επίκαιρο δίδαγμα του έργου.
Τι μας μαθαίνει τελικά «Ο Μικρός Έγιολφ» στις μέρες μας;
Γ.Χ.: «Ο Μικρός Έγιολφ» ακουμπάει διαχρονικά ζητήματα όπως ο έρωτας, ο θάνατος, και η αναζήτηση ταυτότητας και νοήματος στη ζωή, ενώ ακολουθεί την κλασική φόρμα ανάπτυξης του δράματος «Ύβρις-Νέμεσις-Κάθαρσις». Μας αποκαλύπτει τα βαθύτερα κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς ανατέμνοντας τις διαπροσωπικες σχέσεις κι εξαρτήσεις που τροφοδοτούνται από τις φαντασιώσεις και οδηγούν νομοτελειακά στην έκρηξη, την εκτόνωση και τελικά, ίσως, στη συγχώρεση. Τούτη η βραδυφλεγής πορεία προς την τελική έκβαση, όπως περιγράφεται μέσα από την κρυστάλλινη ποιητική γραφή του Ίψεν αποτελεί, χωρίς υπερβολή, ένα μάθημα συνειδητότητας, ένα μάθημα για το πώς κερδίζεται ή χάνεται η ευτυχία στη ζωή.
Μοιραστείτε μαζί μας την αγαπημένη σας φράση ή σημείο του έργου;
Κ.Χ.: Δύσκολη απάντηση! Το έργο είναι γεμάτο καταπληκτικά σημεία! Η σχέση του ζευγαριού Ρίτα-Άλφρεντ είναι πολύ έντονη. Στη Β΄ πράξη, μετά το αναπάντεχο, τραγικό γεγονός που έχει συμβεί στη ζωή τους συζητούν γι’ αυτό που τους συνέβη και οδηγούνται σε αποκαλύψεις, παραδοχές και εκμυστηρεύσεις που συγκλονίζουν τους ίδιους αλλά και το κοινό. Από αυτή τη σκηνή, λοιπόν, ένα από τα αγαπημένα μου σημεία είναι το εξής:
Ρίτα: Και γι’ αυτό αποφάσισες να μετατρέψεις σε παιδί-θαύμα τον καημένο τον Έγιολφ;
Άλφρεντ: Δεν ήταν αυτός ο σκοπός μου. Απλώς ήθελα να τον κάνω ευτυχισμένο, τίποτα παραπάνω.
Ρίτα: Αλλά όχι από αγάπη για εκείνον. Για κοίταξε καλά μέσα σου! Εξέτασε καλά τι κρύβεται στο βάθος!
Πιστεύετε στις θεατρικές ομάδες και στη δυνατότητα να γράψουν θεατρική πορεία ετών;
Γ.Χ.: Είμαστε μία από αυτές! «Ο Μικρός Έγιολφ» στο Από Μηχανής θέατρο είναι η έκτη μας παραγωγή. Οι θεατρικές ομάδες έχουν νόημα όταν συντελούν στο να αποκτήσουν τα μέλη τους ένα κοινό κώδικα, μια κοινή γλώσσα για το θέατρο και την υποκριτική. Αν αυτό επιτευχθεί, και ο σχηματισμός της ομάδας δεν είναι μια λύση ανάγκης και μια συγκυριακή συνεύρευση ηθοποιών χωρίς κοινούς στόχους, τότε πιστεύουμε ότι οι ομάδες μπορούν να προσφέρουν ποιότητα θεάτρου, πολύ υψηλότερη από τα τρέχοντα θεατρικά σχήματα που αποτελούνται από συγκολλήσεις «ονομάτων» του εμπορικού θεατρικού κυκλώματος. Για εμάς, δε, η «Πρακτική Αισθητική» (Practical Aesthetics), το σύστημα θεάτρου και υποκριτικής των Ντέιβιντ Μάμετ και Γουίλιαμ Μέισι, που διδαχθήκαμε στη Νέα Υόρκη και διδάσκουμε στην Ελλάδα από το 2007, αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο έχει χτιστεί τόσο η συνοχή όσο και η μακροβιότητα της ομάδας μας.
Πώς πορεύεται και πόσο δύσκολο είναι μία θεατρική ομάδα με τους δικούς της πόρους να κάνει θέατρο;
Κ.Χ.: Δυστυχώς, παρόλη την απίστευτη πληθώρα παραστάσεων ετησίως, το θέατρο στην Ελλάδα δεν χαίρει της εκτίμησης που έχει στο εξωτερικό. Και αυτό ξεκινάει από το ίδιο το κράτος και την παιδεία μας. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν οι πόροι εκ των έσω για να γίνει μία παραγωγή αξιώσεων. Έτσι, είτε πέφτει η ποιότητα της παραγωγής, είτε αργούν οι παραγωγές να υλοποιηθούν και, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, οι ηθοποιοί, κυρίως, δουλεύουν για μήνες σκληρά χωρίς να πληρώνονται.
Τι θα θέλατε από το κράτος ως βοήθεια για την καλλιτεχνική σας πορεία;
Γ.Χ.: Είναι ουτοπικό να περιμένουμε από το κράτος κάποια βοήθεια αυτή τη στιγμή. Όμως σε μια ιδανικότερη κοινωνία θα έπρεπε οι όποιες επιχορηγήσεις από το ΥΠΠΟ να κατανέμονται πιο αξιοκρατικά και δίκαια. Να μας παρείχαν δωρεάν χώρους για πρόβες, κάτι που γινόταν παλιότερα- υπάρχουν ανεκμετάλλευτοι χώροι- και να υπάρξουν, μέσα από τα πανεπιστήμια, τις δραματικές σχολές και τις κρατικές σκηνές, περισσότερες ευκαιρίες για ανάδειξη ομάδων που αποδεδειγμένα έχουν κάτι να προσφέρουν στο θεατρικό τοπίο στη χώρα μας.
