Κείμενο: Δανάη Συνοδινού
Όταν άρχισα να μαθαίνω για τα 92 άλογα που τριγυρνούν ελεύθερα στον Υμηττό από αναρτήσεις μιας νεοσύστατης ομάδας εθελοντών και τις εκκλήσεις τους για βοήθεια, δυσκολευόμουν να συνειδητοποιήσω το μέγεθος και την πολυπλοκότητα του προβλήματος αυτού. Στο μυαλό μου ήταν απλό και αυτονόητο πως οποιοδήποτε ζώο δεν ζει σε κατάλληλες συνθήκες θα τυγχάνει του ελέγχου αλλά και της μέριμνας των αρμόδιων αρχών και φορέων, έτσι ώστε να λάβει τη φροντίδα που του αξίζει και να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσής του, σύμφωνα με όσα ορίζει η αρμόδια νομοθεσία. Υπάρχουν όμως αρμόδιοι φορείς και αρμόδιοι νόμοι; Και αν ναι, εφαρμόζονται; Πάμε να παίξουμε το παιχνίδι της καυτής πατάτας.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ποιο είναι το ιστορικό του προβλήματος; Μια μικρή (αρχικά) ομάδα αλόγων μεταφέρθηκε από έναν άνθρωπο σε ένα σημείο στους πρόποδες του Υμηττού και αφέθηκε σε μη περιφραγμένο χώρο. Τα ζώα αυτά δεν ήταν στειρωμένα, αναπαράχθηκαν και σήμερα βρίσκονται 92 άλογα να τριγυρνούν ελεύθερα στην περιοχή. Από αυτά, τουλάχιστον 15 θηλυκά βρίσκονται σε εγκυμοσύνη, οπότε μέσα στους επόμενους μήνες τα ζώα αυτά θα είναι περισσότερα από 100 σε αριθμό. Οι λεπτομέρειες του πώς συνέβη αυτό, ποιος φταίει, πόσο καιρό συμβαίνει, τι θα μπορούσε να έχει γίνει στο παρελθόν, δεν έχουν μεγάλη σημασία αυτή τη στιγμή.
Σημασία σήμερα έχουν τα εξής δεδομένα:
Δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό στην περιοχή, ώστε να μπορέσουν αυτά τα ζώα να επιβιώσουν σε ελεύθερη κατάσταση.
Η χλωρίδα του Yμηττού δεν είναι τέτοια που να μπορεί να τα θρέψει, οπότε χρειάζονται τάισμα καθημερινά.
Ο άνθρωπος που μετέφερε την αρχική ομάδα και τα «φροντίζει» εδώ και 20 χρόνια επίσης δεν είναι σε θέση να υποστηρίξει ούτε οικονομικά ούτε χρονικά τις ανάγκες για φροντίδα όλων αυτών των ζώων.
Το αποτέλεσμα είναι αυτά τα ζώα να έχουν σχηματίσει κοπάδια, τα οποία έχουν συχνά ένταση (η οποία οδηγεί σε τραυματισμούς) λόγω των ορμονών και της επιθυμίας για αναπαραγωγή, καθώς επίσης και του περιορισμένου της τροφής και νερού που λαμβάνουν. Καθώς διαβούν σε μέρος με ακατάλληλες υποδομές, ώστε να μπορούν να χωριστούν/απομονωθούν, αφήνονται να αναπαραχθούν χωρίς έλεγχο και πολλά θηλυκά είτε αποβιώνουν κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης ή της γέννας, είτε είναι πολύ αδύναμα γιατί θηλάζουν ακόμα μη απογαλακτισμένα πουλάρια κατά τη διάρκεια νέας εγκυμοσύνης.
Τα ζώα αυτά δεν τυγχάνουν πλήρους και ολοκληρωμένης ιατροφαρμακευτικής φροντίδας. Τα άλογα απομακρύνονται από το σημείο στο οποίο ταΐζονται και τριγυρνούν σε πιο απομακρυσμένες περιοχές σε αναζήτησή φαγητού και νερού, καταστρέφοντας μποστάνια κατοίκων και διασχίζοντας δρόμους, κάτι που τα καθιστά πολύ πιθανό κίνδυνο για διερχόμενους οδηγούς.
Προφανώς είναι χωρίς επιτήρηση το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, και στο έλεος πολιτών που στην καλύτερη περίπτωση, ακόμα και αν έχουν την καλύτερη πρόθεση, μη γνωρίζοντας από φροντίδα ιπποειδών μπορεί να τα βλάψουν, στη χειρότερη περίπτωση μπορεί να έχουν πολύ χειρότερες βλέψεις.
Σύμφωνα με τα παραπάνω αυτό είναι σίγουρα ένα ζήτημα που χρήζει παρέμβασης και λύσης. Ποιος όμως είναι υπεύθυνος; Τι λέει ο νόμος.
Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (Νόμος 4830/2021) οι κανόνες για την ευζωία (την καλή φυσική και ψυχική κατάσταση του ζώου σε σχέση με τις συνθήκες στις οποίες διαβιεί και πεθαίνει) αφορούν σε όλα τα ζώα. Οι κανόνες ευζωίας των ζώων διασφαλίζουν τις ακόλουθες αρχές: i. Ελευθερία από την πείνα και τη δίψα, με πρόσβαση σε τροφή και νερό, κατάλληλα σε ποιότητα και ποσότητα. ii. Ελευθερία από άσκοπη ταλαιπωρία και καταπόνηση, με ασφαλές και καθαρό κατάλυμα στέγασης και ανάπαυσης, που προστατεύει από αντίξοες καιρικές συνθήκες. iii. Ελευθερία από πόνο, τραυματισμό και ασθένεια, με κατάλληλη φροντίδα και κτηνιατροφαρμακευτική περίθαλψη. iv. Ελευθερία από φόβο και αγωνία, με την κατάλληλη συμπεριφορά και μεταχείριση. v. Ελευθερία έκφρασης φυσιολογικής συμπεριφοράς, με κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης και κοινωνικοποίησης.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, τα συγκεκριμένα άλογα που ζουν στον Υμηττό δεν ζουν σύμφωνα με τους κανόνες ευζωίας που ο νόμος ορίζει για κάθε δεσποζόμενο ή αδέσποτο ζώο. Ως εκ τούτου, κανονικά, θα έπρεπε να υπήρχαν δομές και φορείς να μπορούν να εξασφαλίσουν σε αυτά τα ζώα τις συνθήκες ευζωίας που τους αρμόζουν. Υπάρχουν όμως;
Πριν φτάσει η πολιτεία στο σημείο να δημιουργήσει αυτές τις δομές τίθεται ένα θέμα αντίληψης και αναγνώρισης του μεγέθους του προβλήματος. Σε αυτό το στάδιο είναι πολύ σημαντική η καταγραφή όλων των ιπποειδών, ώστε να γνωρίζει η πολιτεία των αριθμό αυτών των ζώων, των συνθηκών διαβίωσης τους και των συνθηκών θανάτου τους. Σύμφωνα με τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής ένωσης (Κανονισμοί 2016/429, 2019/2035 και 2021/963) η καταγραφή όλων των ιπποειδών είναι υποχρεωτική για όλα τα κράτη μέλη από το 2008. Η Ελλάδα με την ΥΑ 726/107637/2022 έθεσε συμπληρωματικά μέτρα εφαρμογής των παραπάνω κανονισμών και όρισε προθεσμία για την καταγραφή όλων των δεσποζόμενων ιπποειδών το 2022 σε μια βάση δεδομένων ονόματι ΚΗΒΔΙ, η οποία εξέπνευσε στις 21 Ιανουαρίου του 2023. Όσα ιπποειδή δεν είχαν δηλωθεί και ταυτοποιηθεί ως τότε θεωρούνται πλέον ανεπιτήρητα, και έχουν περιέλθει στην ιδιοκτησία της οικείας Περιφέρειας.
Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο πως τα συγκεκριμένα άλογα μετά από επιτόπιο έλεγχο η Νομαρχία τα ονόμασε «άγρια και μη διαχειρίσιμα», κάτι που θεωρητικά απαλλάσσει τους αρμόδιους φορείς από περαιτέρω δράσεις σύμφωνα με τον Κανονισμό 2019/2035 όπου διαβάζουμε: «Οι συμπληρωματικοί κανόνες που θεσπίζονται στον παρόντα κανονισμό θα πρέπει να εφαρμόζονται σε όλα τα δεσποζόμενα χερσαία ζώα, ωστόσο υπάρχουν ορισμένοι πληθυσμοί ίππων που διατηρούνται σε άγρια ή ημιελεύθερη κατάσταση σε καθορισμένες περιοχές της Ένωσης και οι οποίοι δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από τον ανθρώπινο έλεγχο για την επιβίωση και την αναπαραγωγή τους και, ως εκ τούτου, οι απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας που θεσπίζονται στον παρόντα κανονισμό δεν μπορούν να εφαρμοστούν πλήρως στα συγκεκριμένα ζώα.». Τα άλογα του Υμηττού όμως βρίσκονται σε περιοχή που δεν έχει τρεχούμενο νερό, βασική προϋπόθεση για διατήρηση οποιασδήποτε μορφής ζωής. Είναι ανεκπαίδευτα μεν, δεσποζόμενα δε, ακόμα και εάν δε λαμβάνουν αυτή τη στιγμή τη φροντίδα που τους αξίζει.
Και τι καλείται να κάνει η εκάστοτε περιφέρεια όταν έχει στα χέρια της αδέσποτα ή ανεπιτήρητα δεσποζόμενα ιπποειδή; Σύμφωνα με την ίδια ΥΑ, η κάθε περιφέρεια οφείλει να συγκροτήσει τριμελή επιτροπή παρακολούθησης της διαχείρισης ανεπιτήρητων ιπποειδών, με υποχρεωτική συμμετοχή ενός κτηνιάτρου. Οι περιφέρειες, με τη συνδρομή των οικείων Δήμων, οφείλουν να μεριμνούν για την περισυλλογή, μεταφορά, φύλαξη, διατροφή και διατήρηση των ανεπιτήρητων ιπποειδών. Για αυτό τον σκοπό οφείλουν να ιδρύουν και να λειτουργούν εγκαταστάσεις διαβίωσης αυτών των ζώων. Αυτές οι δομές σίγουρα δεν υπάρχουν έτοιμες ακόμα. Οπότε χρειάζεται να τις φτιάξουμε. Και να βρούμε τον χώρο και να τις φτιάξουμε και να τις στελεχώσουμε.
Και το παιχνίδι της καυτής πατάτας συνεχίζεται. Σύμφωνα με νέα Υπουργική Απόφαση με αριθμό 1388/324739/2023 και δημοσιευμένη στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 24 Οκτωβρίου 2023, ως ανεπιτήρητο δεσποζόμενο ιπποειδές ορίζεται «το ιπποειδές για το οποίο τεκμηριώνεται η ύπαρξη υπευθύνου επιχείρησης αυτού…και το οποίο εντοπίζεται άνευ επιτήρησης εκτός της εγκατάστασης συνήθους ή προσωρινής διαμονής του». Η τεκμηρίωση αυτή θα προκύπτει από τις καταχωρήσεις στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων ΚΗΒΔΙ ή από υπεύθυνη δήλωση του υπευθύνου. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν αυτά το άλογο δεν θεωρείται ανεπιτήρητο δεσποζόμενο ιπποειδές και δεν φέρει ευθύνη η περιφέρεια να το μαζέψει.
Και αναρωτιέμαι, πώς ακριβώς θα εξακριβώσει ο αρμόδιος φορέας εάν το κάθε ελεύθερο άλογο που κυκλοφορεί σε ένα δρόμο ή ένα χωράφι εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία; Δεδομένου πως ακόμα στη χώρα μας δεν έχουν σημανθεί όλα τα ιπποειδή, τι θα κάνουμε όταν βρίσκουμε ένα ιπποειδές που δεν έχει ασχοληθεί ο ‘φροντιστής’ του με όλα τα γραφειοκρατικά; Θα το αφήνουμε εκεί που το βρήκαμε και ας βγάλουν το φίδι από την τρύπα άλλοι;
Το μεγαλύτερο κενό αυτών των δύο υπουργικών αποφάσεων φυσικά έγκειται στο τι γίνεται μετά. Ποιο είναι το πλάνο για κάθε περισυλλεγμένο ιπποειδές που φτάνει σε αυτή τη δομή πέρα από τη σήμανση με πομποδέκτη, την ενημέρωση της βάσης δεδομένων (ΚΗΒΔΙ) και την έκδοση πιστοποιητικού για αυτό το ζώο. Τι γίνεται όταν δεν το ζητάει κάποιος πίσω ως δικό του, δεν το θέλει κανείς ως δικό του ή δε συμμορφώνεται στους ελάχιστους κανόνες ευζωίας του ζώου.
Το να επιστρέψει στο σημείο που βρέθηκε και να «επανενταχθεί», όπως γίνεται τόσα χρόνια με πολλά αδέσποτα σκυλιά της χώρας μας δεν είναι εφικτό, καθώς είναι ξεκάθαρο πως ένα ιπποειδές δε μπορεί να επιβιώσει μόνο του. Θα δίνεται για υιοθεσία; Θα διαμένει στην εκάστοτε δομή επ’ αόριστον; Ποιοι θα είναι αρμόδιοι για τη φροντίδα του; Σύμφωνα με ποια κριτήρια θα επιλέγονται; Ποιος θα παίρνει τις αποφάσεις αυτές; Η περιφέρεια; Με τι γνώσεις και κριτήρια γύρω από το αντικείμενο; Γιατί δεν δημιουργείται μια ανεξάρτητη πολιτικά αρχή, η οποία να μπορεί να ελέγξει πώς όλοι αυτοί οι νόμοι και οι διατάξεις εφαρμόζονται και πώς όλα τα ζώα αυτής της χώρας είναι προστατευμένα;
Και το άλλο μεγάλο κενό της νομοθεσίας έγκειται στο τι γίνεται μέχρι τότε. Μέχρι όλα αυτά να γίνουν, μέχρι να δημιουργηθούν οι δομές, μέχρι να συντονιστούν οι αρμόδιοι, μέχρι να συμμοεφωθούν όσοι διατηρούν ιπποειδή, ποιος θα ασχολείται; Στην συγκεκριμένη περίπτωση δύο κορίτσια από τον Αύγουστο αποφάσισαν πως δε θέλουν να στρέψουν το βλέμμα τους αλλού και έστησαν την ΑΜΚΕ Help Horses Ymittos ώστε να μπορούν να βοηθήσουν τα άλογα του Υμηττού πιο ουσιαστικά. Καθημερινά ανεβαίνουν το βουνό, ταΐζουν 92 άλογα, οργανώνουν χορηγίες και εθελοντικές δράσεις, οργανώνουν κτηνιατρική περίθαλψη, αποπαρασίτωση από εσωτερικά παράσιτα και προσπαθούν να πιέσουν τους αρμόδιους φορείς που ως τώρα όλο κάτι τους εμπόδιζε να ασχοληθούν. Όμως οι φιλοζωικές οργανώσεις, που στελεχώνονται από εθελοντές, δεν μπορούν να σηκώνουν μόνοι τους το βάρος της ευθύνης των αδέσποτων ζώων της χώρας μας, ακόμα και αν για τόσα χρόνια προσπαθούν. Κάποια στιγμή θα χρειαστεί η πολιτεία να αντιμετωπίσει το ζήτημα με τα αδέσποτα πιο συστηματικά και πιο ολιστικά.
Και στο κάτω κάτω, εάν ακόμα και ως λαός δεν μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τα αδέσποτα τετράποδα και η μοίρα τους, ποιος προστατεύει τους πολίτες της χώρας αυτής, όταν αδέσποτα ή ανεπιτήρητα δεσποζόμενα ζώα είναι σχεδόν βέβαιο πως θα αποτελέσουν κίνδυνο; Στο συγκεκριμένο σημείο για παράδειγμα τα άλογα διασχίζουν δρόμους και θέτουν σε κίνδυνο διερχόμενους οδηγούς, σχολικά λεωφορεία και πεζούς. Πρέπει να περιμένουμε να γίνει κάποιο ατύχημα για να κινητοποιηθούμε;
Η Δανάη Συναδινού είναι εκπαιδεύτρια σκύλων – “The dog made me do it”
