-42238.jpg)
Διανύουμε μια δραστήρια θεατρικά άνοιξη. Ανάμεσα στις πολλές επιλογές, από παραγωγές της πόλης και αθηναϊκούς θιάσους, συναντάμε ορισμένες εξαιρετικά ενδιαφέρουσες. Στις Προτάσεις της Πειραματικής Σκηνής της «Τέχνης», με το πιο πλούσιο και διαλεχτό πρόγραμμα των τελευταίων χρόνων, προσωπικά ξεχωρίζω τον υπέροχο Γλάρο από την ομάδα Pequod, τις Παραλογές από την ομάδα Sforaris, το Μαράν Αθά από το θέατρο Μεταξουργείο, το “must see” Το όνομά μου είναι Rachel Corrie από την εταιρία θεάτρου Familia και το Eyes in color of the rain από την ομάδα χορού Rootlessroot. Όσον αφορά τις παραστάσεις που, εδώ και καιρό, παίζονται στη Θεσσαλονίκη, το Berlin Alexanderplatz από την ομάδα Ακτίς Αελίου είναι αναμφισβήτητα μια θεατρική πρόταση που θα θυμόμαστε.
Το θέατρο τέχνης Ακτίς Αελίου, με δεκαετή πλέον παρουσία στα θεατρικά δρώμενα, φαίνεται πως στην τελευταία του παραγωγή κάνει επίδειξη θεατρικής δύναμης. Διασκευάζοντας για το θέατρο το γραμμένο το 1929 μυθιστόρημα ποταμό του γερμανού συγγραφέα Άλφρεντ Ντέμπλιν, υπενθυμίζει σε όλους μας τον παλιό καλό εαυτό της. Επιστρέφοντας σε εκείνο που γνωρίζει να κάνει καλύτερα από τον καθένα, δηλαδή σε έναν εξπρεσιονισμό με αιχμηρό κοινωνικοπολιτικό σχόλιο, η ομάδα κατορθώνει να αφηγηθεί με απολαυστική θεατρικότητα και χιούμορ μια ιστορία που συγκινεί και προβληματίζει.
Ο βαθμός δυσκολίας του εγχειρήματος υπήρξε, σαφώς, πολύ υψηλός. Ο Θωμάς Βελισσάρης σε συνεργασία με την Μελίνα Γαρμπή κατόρθωσαν να τιθασεύσουν τον επικό χαρακτήρα ενός πολυπρόσωπου μυθιστορήματος επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τους σε έναν συγκεκριμένο άξονα: ποιο, άραγε, είναι το μερίδιο της ατομικής ευθύνης και ποια τα περιθώρια επιλογής κάθε ανθρώπου που αναγκάζεται να επιβιώσει μέσα σε μια ρημαγμένη πολιτικά, οικονομικά και ηθικά κοινωνία; Λίγο πριν από το κραχ του ‘29, στο Βερολίνο του μεσοπολέμου και της ανόδου του ναζισμού, ο Φραντς Μπίμπερκοπφ αποφυλακίζεται έπειτα από ποινή τεσσάρων χρόνων για τον ξυλοδαρμό της φίλης του που οδήγησε στο θάνατό της. Στην παράσταση παρακολουθούμε την προσπάθεια του κεντρικού ήρωα να σταθεί στα πόδια του, θέλοντας να ξαναπιάσει το νήμα της ζωής του από την αρχή και να ζήσει πια τίμια, καθώς, όπως επαναλαμβάνεται στο έργο, «υπάρχει καιρός για όλα κάτω από τον ήλιο». Ωστόσο, η πόρνη Βαβυλώνα, δηλαδή μια μητρόπολη σε απόλυτο εκφυλισμό, υπονομεύει κάθε του απόπειρα. Το απρόσωπο της μεγαλούπολης, η αγωνία της ανεργίας, ο φόβος της εξαθλίωσης, η περιθωριοποίηση, η πανταχού παρούσα ανομία, συνθέτουν ένα ανασφαλές περιβάλλον διαβίωσης, όπου κάθε ανθρώπινη σχέση τιμολογείται όπως τα υλικά αγαθά. Όλα «zu verkaufen», όλα «zu vermieten»!
Η σκηνοθεσία του Βελισσάρη υπηρέτησε την επιλογή μιας καθαρής φόρμας τόσο δραματουργικής, μέσα από τη λογική του μοντάζ, όσο και υποκριτικής. Στις σύντομες σκηνές της παράστασης και με αυστηρή σκηνική λιτότητα ζωντανεύει το Βερολίνο του μεσοπολέμου και οι έντονοι ρυθμοί του. Το σύνολο των ηθοποιών —οι νεότεροι της ομάδας (Μαρίνα Γκούμλα, Κική Στρατάκη και Νίκος Νικολαϊδης) βρίσκονται σε σταθερή πορεία εξέλιξης— υπηρετούν με συνέπεια και δεξιοτεχνία τον σωματικό, εξωστρεφή υποκριτικό κώδικα. Τα σώματα και οι φωνές τους, σε συνδυασμό με την ατμοσφαιρική μουσική και τους ήχους της πόλης, αναπλάθουν τα σκηνικά τοπία: τους θορυβώδεις δρόμους, τις πολυσύχναστες παμπ, τα καταθλιπτικά δωμάτια, τα εφιαλτικά και ερημικά πάρκα.
Ανάμεσα στα παλλόμενα σώματα των έξι νεότερων ηθοποιών κινείται η επιβλητική Λίνα Λαμπράκη, σε έναν αποστασιοποιημένο ρόλο αφηγητή-Αγγέλου. Η σκηνική συνύπαρξη της, πάντοτε απολαυστικής, πρωταγωνίστριας με τους μαθητές της είναι συγκινητική. Η Λαμπράκη δημιούργησε ένα πλάσμα άφυλο, που λειτουργούσε, κατά βάση, ως συνείδηση του Φραντς: υπογράμμιζε τους κινδύνους των επιλογών του, αφήνοντας, ωστόσο, την αποκλειστική ευθύνη στα χέρια του. Ο Γρηγόρης Παπαδόπουλος, ο «ανθρωπάκος» Φραντς, με την άψογη τεχνική του κατάφερε να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού για τις περιπέτειές του. Ενδεχομένως όμως, σε στιγμές, έλλειπε η σύνδεση της φόρμας με τον συναισθηματικό, εσωτερικό κόσμο του ήρωα, στερώντας τη δυνατότητα από το θεατή να επικοινωνήσει αβίαστα με την τραγική θέση του ήρωα. Ο Θωμάς Βελισσάρης, καταφέρνοντας να σκιαγραφήσει αδρά τον σύνθετο ήρωα Ράινχολτ, το alter–ego του Φραντς, απέδειξε την υποκριτική του δεινότητα καθώς έπειθε, ακόμη και ως γοητευτικός εραστής. Η ερμηνεία της Θεανώς Αμοιρίδου στο ρόλο της Μίτσε, της πόρνης στην οποία ο Φραντς βρίσκει τη γαλήνη που αναζητούσε, θα μπορούσε κάλλιστα να συμπεριληφθεί σε ανθολόγιο υποκριτικής: ακριβής και, ως εκ τούτου, συγκινητική, ξέρει να χειρίζεται εντυπωσιακά την τεχνική της, αλλά και να επενδύει με πηγαίο, ανόθευτο συναίσθημα τον εξωστρεφή κώδικα. Με αφοπλιστική αθωότητα και ευαισθησία και με ένα παράταιρα αισιόδοξο βλέμμα μέσα στα ασφυκτικά όρια μιας σακατεμένης, χαμένης ζωής, η Μίτσε της Αμοιρίδου είναι σπαραχτική.
Το σκηνικό και τα κοστούμια της Μένης Τριανταφυλλίδου στηρίζουν το εγχείρημα, χωρίς όμως να του προσφέρουν την όψη που θα το απογείωνε. Λειτουργούν σε γενικές γραμμές, αλλά στερούνται άποψης, υπογραμμίζοντας για μία ακόμη φορά ότι, έπειτα από την αποχώρηση της εξαιρετικά ταλαντούχου σκηνογράφου Ευαγγελίας Κιρκινέ, η ομάδα δεν κατόρθωσε να επαναπροσδιορίσει το εικαστικό της στίγμα.
Συνολικά, το Berlin Alexanderplatz αποτελεί την πιο ενδιαφέρουσα παράσταση-πρόταση αυτής της σεζόν στη Θεσσαλονίκη, τόσο ως πρόθεση όσο και ως καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Η Ακτίς Αελίου πέτυχε το ουσιαστικότερο, να προσφέρει μια παράσταση, τη μοναδική στην πόλη, με βαθύ πολιτικό προβληματισμό. Αποφάσισε να αναμετρηθεί με ένα πολύ δύσκολο κείμενο και να μιλήσει, με αφορμή τον Ντέμπλιν και το Βερολίνο του μεσοπολέμου, για τα ιδεολογικά και ηθικά αδιέξοδα που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Το δίλληματικό ερώτημα, που επανέρχεται σε όλο το έργο, αν αμαρτωλή είναι η πόλη, δηλαδή ο εγκαθιδρυμένος μηχανισμός της, ή αμαρτωλοί είμαστε όλοι εμείς που τον συντηρούμε, απηχεί την καθημερινή αγωνία μας για τις ατομικές μας ευθύνες, τη δυνατότητα αντίδρασης, τα περιθώρια ελευθερίας απέναντι σε ένα, καθώς φαίνεται, παντοδύναμο οικονομικό κατασκεύασμα που αυτή τη στιγμή παίζει το ρόλο της αναπόδραστης μοίρας. Η αναγκαιότητα της επιβίωσης σε καιρούς δυσπραγίας μπορεί να σημαδέψει ανεξίτηλα τις όποιες «αγαθές» προθέσεις μας.
Άλλωστε, όπως αναφέρει και ο Ντέμπλιν «…δεν υπάρχουν σαφώς καθορισμένα όρια ανάμεσα σ’ αυτούς που είναι εγκληματίες και σ’ αυτούς που δεν είναι… η κοινωνία είναι ζυμωμένη με το έγκλημα…»
