-565983.jpg)
Η ταινία του Πέτρου Σεβαστίκογλου «Attractive Illusion» έκανε πρεμιέρα στις Νύχτες Πρεμιέρας, ταξίδεψε σε διεθνή φεστιβάλ και προβάλλεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος από τις 4-17 Απριλίου. Ο σκηνοθέτης κάνει αυτή τη φορά μια ταινία μυθοπλασίας που μοιάζει με δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, παρακολουθώντας τους δρόμους ζωής μιας «καραβιάς» αντρών και γυναικών που φτάνουν στη χώρα μας από τη Νιγηρία. Δρόμοι που φυσικά δεν είναι στρωμένοι με ροδοπέταλα και που μπλέκονται με τους δρόμους μιας Αθήνας που ελάχιστα γνωρίζουμε. Το ενδιαφέρον είναι ότι το σενάριο βασίζεται σε ιστορία που έχουν γράψει Νιγηριανοί και το λέω αυτό, γιατί θεωρώ ότι αναπαράγονται ως αυτοεικόνα τους κάποια στερεότυπα (όπως πορνεία, ναρκωτικά, μαστροπεία), στα οποία ο μέσος προοδευτικός άνθρωπος σίγουρα θα απέφευγε να μείνει. Γι’ αυτό και ο σκηνοθέτης, στην ενδιαφέρουσα κουβέντα που είχα μαζί του, τη χαρακτηρίζει ως μια «μη πολιτικά ορθή ταινία» χωρίς την παρθένα, συμπονετική σκέψη που θα έπειθε μόνο αυτούς που είναι ήδη πεπεισμένοι.
ελculture: Πώς ξεκίνησε η ιδέα της ταινίας και η γνωριμία σου με τη νιγηριανή κοινότητα;
Πέτρος Σεβαστίκογλου: Η συνάντησή μου έγινε σχεδόν τυχαία, καθώς αναζητούσα τον μαύρο Ορέστη για την ταινία που ετοιμάζω. Έπεσα λοιπόν πάνω στον πρόεδρο της κοινότητας, που ήταν παλιός ηθοποιός στο Λάγκος και στη σύζυγό του, επίσης ηθοποιό. Εκείνοι με ενημέρωσαν ότι ήδη υπήρχε μια ιστορία που είχαν γράψει νιγηριανοί εδώ, η οποία βέβαια ήταν πολύπλοκη και με πολλούς χαρακτήρες. Περάσαμε πολύ καιρό συζητώντας τις δικές τους πραγματικότητες και ιστορίες και τελικά μάζεψα το σενάριο σε δέκα σελίδες. Όλο το υπόλοιπο είναι αυτοσχεδιασμοί, που είναι και οι πιο ουσιαστικοί: Οι διάλογοι, η έκφρασή τους, η αντιμετώπιση των καταστάσεων είναι πιο αυθεντικά. Εγώ δεν θα μπορούσα με τίποτα να τα αποδώσω. Βέβαια αυτό έφερνε δυσκολίες στη ροή της ταινίας, γιατί οι εκφράσεις είναι της στιγμής, δεν επαναλαμβάνονται στα γυρίσματα.
ελc: Ποιες άλλες δυσκολίες είχε το εγχείρημα;
Π.Σ.: Οι συμμετέχοντες δεν είναι επαγγελματίες ηθοποιοί. Επίσης οι πιο πολλοί είναι παράνομοι, τη μια εδώ, την άλλη εξαφανίζονται. Πολλές γυναίκες δεν ήθελαν να υποδυθούν τις πόρνες, μην τυχόν τις δουν στη χώρα τους και τις κακολογήσουν. Δουλεύαμε την ταινία ένα χρόνο και τα γυρίσματα έγιναν σε 15 μέρες. Όλα τα αυθόρμητα, τα αυτοσχέδια που βγαίνουν είναι τα θετικά στοιχεία. Είναι άνθρωποι με χιούμορ, που θα προδώσουν, θα αγαπήσουν, οντότητες σε μια ανθρώπινη κοινωνία που υπό δύσκολες συνθήκες παίρνουν άλλους δρόμους.
ελc: Η ταινία ωστόσο, εστιάζει σε αυτούς τους άλλους, τους λάθος δρόμους. Δεν υπάρχει το θετικό στοιχείο.
Π.Σ.: Αυτό που θέλουν οι ίδιοι να δείξουν είναι ότι η Δύση δεν είναι παράδεισος, όπως θεωρούν πολλοί ακόμα στη χώρα τους. Ότι είναι ψευδαίσθηση αυτή η πεποίθηση, και ότι το πρόβλημα πολλές φορές έρχεται κι απ’ τους ίδιους, που εκμεταλλεύονται ο ένας τον άλλον. Κάποιοι δηλαδή θα μπουν σε λάθος δρόμους, κάποιοι όχι. Κάποιοι πούλησαν ό,τι είχαν και δεν είχαν για να έρθουν στη χώρα και πρέπει να επιστρέψουν λεφτά, αλλιώς οι οικογένειές τους απειλούνται. Υπάρχουν παράνομοι και νόμιμοι τρόποι για την απόκτηση των χρημάτων αυτών και υπάρχουν οι πετυχημένοι και οι αποτυχημένοι άνθρωποι. Αυτοί που φέρνουν πολλά χρήματα πίσω, μπορεί να τα έχουν αποκτήσει παράνομα, αλλά δεν το ομολογούν. Έτσι αυτοί που δεν παρανομούν και δεν αποκτούν πολλά λεφτά θεωρούνται συγκριτικά αποτυχημένοι ή ψεύτες στην πατρίδα τους. Είναι ένας φαύλος κύκλος στον οποίο έχουν μπει και δεν μπορούν πια να πουν την αλήθεια.
ελc: Μου έκανε εντύπωση ότι η ταινία δεν εστιάζει στον ρατσισμό των Ελλήνων προς τους ξένους, αλλά στη μεταξύ τους εκμετάλλευση.
Π.Σ.: Δεν μπορεί σε μια ταινία να φανούν όλα τα κομμάτια της μετανάστευσης. Θα ήταν αναμενόμενο και πολιτικά ορθό να φανεί ο ρατσισμός αλλά θα έπειθε αυτούς που είναι ήδη πεπεισμένοι και δεν θα αφορούσε αυτούς που δεν πείθονται. Ναι, σίγουρα δεν πρόκειται για μια πολιτικά ορθή ταινία κι αυτό άλλωστε ήταν το ζητούμενο. Εξάλλου ο ρατσισμός μπορεί να είναι θέμα άλλων ταινιών. Ο καλός και ο κακός δεν είναι δεδομένοι. Ακόμα και η καθαρότητα κάποτε θα λερωθεί, όπως συμβαίνει και με τους πιο αγνούς ήρωες της ταινίας.
ελc: Μου φάνηκε όμως, ότι αναπαράγουν οι ίδιοι τελικά τα αναμενόμενα στερεότυπα που υπάρχουν γι’ αυτούς.
Π.Σ.: Δεν είναι στερεότυπα, είναι ένας άλλος τρόπος σκέψης. Ας μην κρίνουμε τις αντιδράσεις του άλλου με τα δικά μας κριτήρια. Όταν μιλάνε π.χ. οι Έλληνες, σε έναν Δυτικοευρωπαίο ακούγεται σα να τσακώνονται. Έτσι κι εδώ, υπάρχει ένας πιο εξωτερικευμένος τρόπος έκφρασης. Η σκέψη τους είναι με άλλο τρόπο περίπλοκη. Η φτωχική κι απλοϊκή σκέψη είναι αυτό που φοβάται κανείς, το διαφορετικό από αυτόν. Ο φόβος όμως με τη σειρά του δεν επιτρέπει μια πολύπλοκη σκέψη, υπεραπλουστεύει τα πράγματα. Θέλει απόσταση για να δεις τον άλλον και κυρίως τον εαυτό σου. Ανακαλύπτοντας νέους ανθρώπους, διαφορετικούς, που φέρνουν εικόνα πολύ μακρινή, κάνεις ένα ταξίδι για ν’ αναγνωρίσεις ουσιαστικά τον εαυτό σου. Είναι τύχη μας να έχουμε μετανάστες στη χώρα μας, να γνωρίζουμε πολλά απ’ αυτούς και να έρθουμε σε επαφή με τον εαυτό μας.
ελc: Πάντως, επιμένω, ότι και η ίδια η ταινία καταπιάνεται με τη σκοτεινή πλευρά, την εγκληματικότητα των μεταναστών.
Π.Σ.: Η ανεργία έχει φέρει πρόβλημα παραβατικότητας, αυτό είναι μια πραγματικότητα που δεν μπορείς να την αρνηθείς. Αλλά η εγκληματικότητα είναι αδιέξοδο. Γι’ αυτό δεν ήθελα να δείξω μια παρθένα σκέψη, για τους καημένους τους μετανάστες κλπ. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι καλοί και άγιοι. Σε δύσκολους καιρούς μπορεί να γίνουν βίαιοι, αλλά κάποιοι ξεκίνησαν χαρούμενοι και με προσδοκίες και μετά μπαίνουν στο παιχνίδι. Δεν έφτασαν εγκληματίες στη χώρα. Και πάντως, την καταστροφή που έχει επέλθει στη χώρα δεν την έχει φέρει ο μετανάστης, ο Έλληνας την έχει φέρει.
ελc: Διδάσκεις κινηματογράφο, ποιές είναι οι εντυπώσεις σου από τους νέους φοιτητές σου;
Π.Σ.: Βλέπω έναν παράλογο και παράδοξο ενθουσιασμό που έχει δημιουργηθεί στους νέους ανθρώπους. Σίγουρα τους φοβίζει το τι θα γίνει, αλλά βλέπω σαν αντίδραση μια δημιουργικότητα, ένα ψάξιμο, ότι κάτι περισσότερο πρέπει να κάνουν. Σε πείσμα των καιρών είναι ακόμα πιο μάχιμοι. Η τέχνη είναι ακόμα πιο αναγκαία σε τέτοιους καιρούς, αυτός είναι κι ο ρόλος της. Αν αναλύουμε τα φαινόμενα κοινωνικά, για να τα φωτίσουμε, να τα δούμε από άλλη γωνία, η τέχνη μπορεί να εξηγήσει περισσότερα από ένα π.χ. επιστημονικό δοκίμιο. Λιθαράκι μεν, αλλά απόλυτα αναγκαίο.
ελc: Έχεις ζήσει αρκετά στο εξωτερικό, κυρίως στη Γαλλία. Δε σκέφτεσαι καθόλου να αποδράσεις, να εγκαταλείψεις την Ελλάδα;
Π.Σ.: Έχοντας μεγαλώσει στη Γαλλία, τη σκέφτομαι αλλά δε θέλω να φύγω. Πολλοί έχουν φύγει ρισκάροντας. Εγώ το έχω ζήσει αυτό και έχω φτιάξει εδώ έναν κύκλο ανθρώπων και συνεργατών, που ξέρω ότι δεν θα βρω εκεί. Άλλωστε δε σε περιμένουν κι εκεί με ανοικτές αγκάλες. Νομίζω ότι έχω πλέον βρει τον τρόπο μου να ελέγχω τις δύσκολες συνθήκες και… η Ελλάδα με εμπνέει περισσότερο.
