Eικαστικές προτάσεις σε δωμάτια

Με τον κίνδυνο να έχετε ξαναδιαβάσει κείμενo στο οποίο να επιχειρηματολογώ για τη σπουδαιότητα του ετήσιου θεσμού των Rooms, τον οποίο θέσπισε ο Γεράσιμος Καππάτος πριν από 13 χρόνια, θα ξαναπώ πόσο σημαντική βρίσκω αυτή την προσπάθεια. Έχει δώσει την ευκαιρία σε δεκάδες -νέους συχνά- καλλιτέχνες να δείξουν το έργο τους αλλά και σε δεκάδες -νέους επίσης συχνά- επιμελητές να αποδείξουν τη συγκρότησή τους και την ευαισθησία τους. Αυτή η ετήσια προσπάθεια χαρτογράφησης του ντόπιου εικαστικού τοπίου -όσο κι αν προφανώς φέρει σε μεγάλο βαθμό τη στάμπα ενός και μόνο ανθρώπου- αισθάνομαι ότι είναι η μόνη που συστηματικά δίνει χώρο στο καινούργιο (με εξαίρεση το σημαντικότατο θεσμό των Βραβείων Σπυρόπουλου, τα οποία απονέμονται σε νέους καλλιτέχνες έως τριάντα ετών, αλλά δυστυχώς μόνο σποραδικά εκτίθεται η δουλειά αυτών των καλλιτεχνών από το ομώνυμο Ίδρυμα), αλλά και συμβάλλει στο διάλογο, καθώς φέρνει σε επαφή πολλούς επιμελητές και καλλιτέχνες.

Για το 2013, λοιπόν, 20 επιμελητές παρουσιάζουν σε 20 δωμάτια του ξενοδοχείου St George-Lycabettus 23 καλλιτέχνες. Πριν όμως προχωρήσω στις εντυπώσεις που αποκόμισα, θα ήθελα να μοιραστώ μια σκέψη μου που έχει να κάνει με τον ίδιο το χώρο. Τα δωμάτια του ξενοδοχείου μετατρέπονται συχνά σε παγίδες για τους καλλιτέχνες, μιας που τους προκαλούν, λόγω της αυτονομίας του χώρου τους, να δημιουργήσουν εικαστικές εγκαταστάσεις, οι οποίες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι έργα αδύναμα. Αυτό νομίζω ότι συνέβη και φέτος σε αρκετές περιπτώσεις.

Για να μην αερολογώ όμως κι επειδή η ανάλυση της δουλειάς 23 καλλιτεχνών θα απαιτούσε ολόκληρο τόμο, θα μιλήσω συνοπτικά για τις αδύναμες και τις καλύτερες δουλειές που είδα στα Rooms. Ας ξεκινήσω από τις πιο αδύναμες, κάποιες από τις οποίες με θύμωσαν κιόλας. Ο Βασίλης Γεροδήμος προσπαθεί να οικειοποιηθεί το χώρο του δωματίου του δημιουργώντας χρωματιστά γεωμετρικά σχήματα που προσομοιάζουν στο περίγραμμα του κτηρίου του ξενοδοχείου. Θεωρητικά μιλά για την πόλη, τους ανθρώπους της και τις δυναμικές που αναπτύσσονται σε αυτήν. Όμως το έργο καταρχήν έχει ατέλειες στην κατασκευή των περιγραμμάτων των σχημάτων, οι οποίες χτυπάνε αμέσως στο μάτι. Έπειτα το αποτέλεσμα μοιάζει πενιχρό, περισσότερο σαν σπουδή παρά σαν ένα αισθητικά άρτιο και νοητικά ενδιαφέρον έργο. Κρίμα, γιατί, τουλάχιστον από φωτογραφίες που έχω δει, άλλα έργα του έχουν πλαστικότητα και δύναμη. Ατελείωτη ήταν η φλυαρία στο βίντεο του Βασίλη Ψαρρά, ο οποίος αποφάσισε να συνομιλήσει με το φίλο του Σπύρο Ντζιώρα on camera για 40 ολόκληρα λεπτά με θέμα την Αθήνα, αλλά μάλλον ξέχασε ότι προσπαθεί να κάνει ένα εικαστικό έργο, και όχι συζήτηση στην τηλεόραση.

Ένα από τα έργα που με θύμωσαν ήταν το «έργο» του Ηλία Μαμαλιόγκα. Δε με νοιάζει αν με κάποιο μυστηριώδη τρόπο -που εγώ δεν κατάλαβα- αναφέρεται στα μαθηματικά, στη γλώσσα και στη μουσική, όπως δηλώνει το συνοδευτικό κείμενο. Την ποιητικότητα και/ή την εικαστική έκφραση στο κείμενο που υπήρχε στο θυροκολλημένο χαρτί Α4, το οποίο ενείχε θέση έργου και απαριθμούσε με τον πιο βαρετό τρόπο τα όσα περιελάμβανε το δωμάτιο, δεν τις είδα. Ένα άλλο έργο που μου δημιούργησε έντονα αρνητικά συναισθήματα ήταν αυτό της Monika Pavlechova. Όσο κι αν ο Σαίξπηρ είναι ένα ιερό τέρας της λογοτεχνίας, το να αντιγράψεις ένα κείμενό του -το «Βιασμό της Λουκρητίας» στην προκειμένη περίπτωση- με κραγιόν πάνω σε ένα παράθυρο, δεν αρκεί για να δημιουργήσεις ένα εικαστικό έργο με θέμα το βιασμό. Αν το κείμενο επαρκεί, τότε ο Σαίξπηρ ήταν και εικαστικός. Αλλιώς, ένα τόσο καυτό και δυστυχώς επίκαιρο θέμα χρειάζεται άλλου είδους χειρισμό. Σίγουρα όχι τον απλοϊκό και ανέμπνευστο που επιλέγει η καλλιτέχνις, η οποία φτάνει στο σημείο σε ένα δεύτερο σκέλος του έργου, τοποθετημένο στο μπάνιο του δωματίου, να προτρέπει τον επισκέπτη -δηλαδή μόνο τις επισκέπτριες- να αφήσουν στο «βωμό-νιπτήρα» το δικό τους κραγιόν ως ένδειξη συμπαράστασης και αντίστασης…

Από τις πιο ενδιαφέρουσες δουλειές στα Rooms ήταν τα έργα του Πυθαγόρα Χατζηανδρέου. Σύμφωνα με το συνοδευτικό κείμενο της Λίνας Τσίκουτα, η δουλειά του Χατζηανδρέου «έχει ως άξονα την ανάδειξη μορφών οι οποίες βασίζονται στην επεξεργασία αλγορίθμων και στη διαδοχή σειράς, δομής, αλληλουχίας κινήσεων». Εμένα μου άρεσαν γιατί, ενώ χρησιμοποιεί playmobil και lego για να συνθέσει τα έργα του, καταλήγει να δημιουργεί μοτίβα σχεδόν παραδοσιακά, κάνοντάς με να σκέπτομαι ότι ο άνθρωπος δεν αποκόπτεται από τις ρίζες του, ότι -όσο μακριά κι αν έχει φτάσει- εντέλει υπάρχει κάτι που τον ξαναγυρνά σε αρχέγονα και θεμελιακά στοιχεία της ύπαρξης τα οποία εκφράζονται και μέσω της φόρμας.

Η Λία Κουτελιέρη κατάφερε να καθυποτάξει το χώρο του δωματίου της και να δημιουργήσει μια αισθητικά όμορφη εικαστική εγκατάσταση, ένα περιβάλλον βυθού. Χαμένος παράδεισος; Η μήτρα και το αμνιακό υγρό, ίσως η πιο ανέμελη στιγμή της ύπαρξης; Καταβύθιση στην ψυχή; Με ευτελή μέσα -πλαστικά ποτήρια-, αλλά με πλαστικότητα καθώς και με την έξυπνη χρήση του φωτός και της εικόνας, η Κουταλέρη δημιουργεί ένα τοπίο άλλοτε μυστηριακό, άλλοτε φιλόξενο, άλλοτε ασφυκτικό. Πράγματι από τα πιο ενδιαφέροντα έργα…

Μια άλλη δουλειά που βρήκα ενδιαφέρουσα είναι τα σχέδια της Ιωάννας Γκούμα, τα οποία ενσωματώνουν εικόνες από το μικρόκοσμο και το μακρόκοσμο. «Τα έργα ξεκινούν με τυπωμένες κηλίδες ή κηλίδες ακουαρέλας και σταξίματος που δουλεύονται διεξοδικά με μελάνι και μετασχηματίζονται σε αφαιρετικές οργανικές φόρμες» λέει η ίδια. Εγώ κρατάω αυτό το περίεργο συναίσθημα που αποδίδουν τα έργα και που δημιουργεί η φύση, η οποία είναι το σπίτι σου αλλά ταυτόχρονα και κάτι το ανοίκειο.

Φυσικά, όταν παρουσιάζεται η δουλειά 23 καλλιτεχνών, μπορεί κανείς να μιλάει χωρίς σταματημό, να βρίσκει έργα ενδιαφέροντα και μη. Το σημαντικό είναι ότι τα Rooms κάθε χρόνο δίνουν την ευκαιρία στο φιλότεχνο κοινό να δει τη δουλειά πολλών καλλιτεχνών και να κάνει τις δικές του επιλογές, να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα.

Η έκθεση Rooms 2013 φιλοξενείται στο St George Lycabettus Hotel έως 10 Φεβρουαρίου.

Φωτογραφία: Έργο της Λίας Κουτελιέρη