Η επανάσταση της πινέζας

Αν και δε βρίσκω τους αφορισμούς του γούστου μου, θα ξεκινήσω με το The Revolution Will Not Be Televised που τραγουδούσε ο Gil Scott-Heron και δεν είχε πολύ άδικο. Η επανάσταση ακόμα κι αν μεταδοθεί ζωντανά από την τηλεόραση, μάλλον δε θα μας ξεσηκώσει. Εκτός κι αν αναφερθεί σ’ αυτόν η Snooki του Jersey Shore, οπότε υπάρχουν πιθανότητες να παρατήσουμε τις εικασίες για την εγκυμοσύνη της και να ασχοληθούμε με κάτι σοβαρότερο. Παρομοίως, «the revolution will not be tweeted», όπως μας πληροφορεί μια παλιότερη ανάλυση του Malcolm Gladwell, που νομίζω ότι εκφράζει πέρα για πέρα την αμφιθυμία μου για τα κοινωνικά μέσα. Πριν από χρόνια έλαβα από την Αμερική μια πρόσκληση για να ανοίξω λογαριασμό σε ένα πράγμα που το έλεγαν «Facebook». Αυτό έγινε τόσο παλιά που νομίζω ότι στην Ελλάδα δεν είχαμε λύσει ακόμα το δίλημμα email ή ταχυδρομείο. Τότε δεν καταλάβαινα γιατί χρειαζόμουν αυτό το μέσο για επικοινωνία (βασικά για ανταλλαγή πονηρών φωτογραφιών, οπότε ξεμπερδεύουμε και με τον πραγματικό λόγο ύπαρξης του Facebook). Ακόμα δεν το καταλαβαίνω. Φτάσαμε όμως στην εποχή που οι γύρω μου προσπαθούν να με πείσουν ότι το Pinterest φέρνει την επανάσταση στην επικοινωνία. Άσε που μπορεί να βοηθήσει στην ανατροπή ενός δικτατορικού καθεστώτος!

Στην πρώτη σελίδα του Pinterest την ώρα που γράφω υπάρχουν φωτογραφίες από βαφτιστικές μπομπονιέρες, μια κούπα που γράφει «παντρέψου με» στον πάτο και υποτίθεται πως είναι «the cutest idea», γατιά (φυσικά!) και άλλες γλυκούλικες φωτογραφίες που προκαλούν αναγούλα σε όσους έχουν αποκτήσει στοιχειώδη έλεγχο των συναισθηματικών τους αντιδράσεων και των χρονικών τους περιορισμών. Αυτός ο ψηφιακός πίνακας που αντικαθιστά αποτελεσματικά το μάθημα των οικοκυρικών είναι μια νέα μανία που δε θα συμπεριληφθεί στις ενθουσιώδεις συζητήσεις για τον πολιτικο-κοινωνικό ξεσηκωμό μέσα από τα social media. Είναι όμως άλλη μια ένδειξη αποχαύνωσης που δημιουργείται από την ψευδαίσθηση του κοινωνικού μοιράσματος. Όπως έγραψε κάποιος στο Twitter: «Αναπαράγετε τον ενθουσιασμό της δημιουργίας ενός λογαριασμού στο Pinterest αγοράζοντας έναν πίνακα με πινέζες, κοιτάζοντάς τον μόνο μία φορά και στη συνέχεια ξεχνώντας τον για 18 μήνες». Αυτή είναι η δυναμική των κοινωνικών μέσων. Κι όποιος έχει αντίρρηση να μου θυμίσει πότε μια πρόσκληση στο Facebook μάζεψε πάνω από 100 άτομα στην πλατεία Συντάγματος. Όχι 100 ανθρώπους ό,τι να ‘ναι, αλλά συνασπισμένους ιδεολογικά και στοχοθετικά.

Ο Gladwell αναφέρει ένα απόσπασμα του ιστορικού Robert Darnton: «Τα θαύματα της τεχνολογίας της επικοινωνίας έχουν δημιουργήσει μια στρεβλωμένη αντίληψη για το παρελθόν, ακόμα και μια αίσθηση ότι η επικοινωνία δεν έχει ιστορία ή ότι δεν είχε αξιόλογη σημασία πριν από τις μέρες της τηλεόρασης και του Internet». Πες τα, χρυσόστομε, γιατί όλοι προσπαθούν να με πείσουν ότι οι νέες μολότοφ είναι ψηφιακές! Προφίλ στο Facebook δεν έχω. Με θλίβει λίγο να βλέπω τους φίλους μου να ξεσκονίζουν την εικόνα τους με πόζες ακκισμού. Επίσης, δε με ενδιαφέρει ποιο τραγούδι εκφράζει την εκάστοτε στιγμή τον νταλγκά τους. Έχω όμως λογαριασμό στο Twitter κι εκεί ακολουθώ μερικούς ανθρώπους που γράφουν πολύ έξυπνες ατάκες. Επειδή είμαστε ομοϊδεάτες, για μια στιγμή έχω την ψευδαίσθηση ότι τα tweets τους είναι όπλα. Όπλα που θα φτάσουν στα αυτιά των πλανημένων και θα τους ανοίξουν τα μάτια. Αμ, δε! Ο χρόνος ζωής ακόμα και της μεγαλύτερης σοφίας διαρκεί στο Twitter είναι ελάχιστος. Ίσα ίσα μέχρι να την αποθηκεύσεις ως favorite. Αν ήταν μεγαλύτερος, τότε στις επόμενες εκλογές το ΠΑΣΟΚ και η Νέα Δημοκρατία δε θα έπαιρναν ούτε μία ψήφο. Αν δε με πιστεύετε, διαβάστε στο άρθρο της Emily Parker για τους λόγους που δεν ενδιαφερόμαστε για όσα συμβαίνουν στη Συρία. Το ξέρω πως είναι θλιβερό να βλέπεις ότι η Adele και το Super Bowl ξεπερνούν σε δημοφιλία τη Συρία, αλλά έτσι είναι.

Είναι, λοιπόν, επανάσταση και ακτιβισμός να πατάς ένα κουμπί για να μοιραστείς με τους φίλους σου ένα άρθρο που υποτίθεται ότι θα τους ευαισθητοποιήσει; Αμφιβάλλω κι αν θα καταφέρεις να το κάνεις με τόσα κουμπάκια για «share» που υπάρχουν στο τέλος κάθε άρθρου. Για να χτιστεί μια οργανωμένη αντίδραση χρειάζεται κάτι περισσότερο από μία στιγμιαία συναισθηματική έξαρση. Για να συμβεί μια κοινωνική αλλαγή χρειάζεται κάτι περισσότερο από μια στιγμαία κινητοποίηση. Βομβαρδιζόμαστε καθημερινά στο Internet με εκκλήσεις για να προσφέρουμε αυτό κι εκείνο. Κι ας πούμε ότι μαζεύουμε δέκα τόνους κουβέρτες για τους άστεγους και φυτεύουμε δέκα χιλιάδες δέντρα στις πλαγιές της Πάρνηθας. Το θέμα μας είναι αν θα ζεσταίνονται τα βράδια οι άστεγοι κι αν θα είναι πράσινη η Πάρνηθα; Μήπως αυτό που θα έπρεπε να μας απασχολεί είναι γιατί υπάρχουν άστεγοι και πυρκαγιές; Κάπου εδώ οι πολιτικά μυγιάγγιχτοι θα πουν ότι από κάπου πρέπει να ξεκινήσουμε. Σύμφωνοι. Aλλά δεν ξεκινάμε τίποτα κρατώντας κεράκια έξω από τους καπνισμένους κινηματογράφους της Σταδίου. Η συνείδηση και η αντίληψη είναι πολύ εύκολο να αποκοιμηθούν. Ακόμα και σε εκείνους που η συνείδηση και η αντίληψη είναι οξυμένες, αλλά εθελοτυφλούν μπροστά στις πραγματικές διαστάσεις της εξάπλωσης των κοινωνικών μέσων.

Πριν από λίγες μέρες ανακάλυψα κάτι σαν social media που δημιουργήθηκε από μια αμερικανική οργάνωση προγεννητικού ελέγχου και αποσκοπούσε στη διάδοση της χρήσης προφυλακτικού. Η οργάνωση αυτή διένειμε προφυλακτικά με γραμμωτό κώδικα, τον οποίο σκάναρες με το smartphone όταν επρόκειτο να κάνεις σεξ και στη συνέχεια έκανες check-in στην ιστοσελίδα Where Did You Wear It? για να διασπείρεις την πληροφορία. Ακούγεται εξωφρενικό ότι, αντί να χουφτώνεις το κορμί που έχεις δίπλα σου, αγγίζεις την οθόνη αφής σου ώστε μια συντηρητική οργάνωση να κάνει το κομμάτι της. Αυτό είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα που ενισχύει την άποψή μου ότι τα κοινωνικά μέσα, αντί να μας οδηγούν προς τα έξω, μας στρέφουν ακόμα βαθύτερα μέσα μας. Είτε πρόκειται για τον έφηβο που θα αυτοπαινεθεί και θα αυτοεπιβεβαιωθεί ποστάροντας προσεγμένες φωτογραφίες του είτε για διάφορες ομάδες που οργανώνουν δίκτυα επικοινωνίας με την ελπίδα και τη φιλοδοξία να ασκήσουν κάπου/κάποτε επιρροή στο ευρύτερο πλαίσιο οι άνθρωποι κλείνονται περισσότερο μέσα. Πρωτίστως, για να βγάλει λεφτά ο εκάστοτε Zuckerberg και δευτερευόντως για να μπορεί ο εκάστοτε δημοσιογράφος να ξεκινάει τα κείμενά του με αφορισμούς που διάβασε στο Twitter…