Γεννημένος στα Άδανα της Τουρκίας, ο Omar Faruk Tekbilek αρχικά προοριζόταν να γίνει κληρικός, η αγάπη του ωστόσο για τη μουσική τον τράβηξε σε άλλα, όχι και τόσο μακρινά όμως μονοπάτια. Στην Κωνσταντινούπολη ήρθε σε επαφή με τους Μεβλέβι Δερβίσηδες και το τάγμα των Σούφι, τη μουσική των οποίων έχει κάνει παγκοσμίως γνωστή μέσα από τους δίσκους και τις συναυλίες του. Σήμερα ζει στην Αμερική και είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους Τούρκους μουσικούς στον κόσμο. Παίζει πολλά όργανα μεταξύ των οποίων νέι, ούτι, σάζι, ζουρνά, κρουστά και σε κάποια κομμάτια τραγουδάει,δημιουργώντας μια ιδιαιτέρως μυσταγωγική ατμόσφαιρα. Με αφορμή τις συναυλίες του στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (30/03) και Αθήνας (31/03) μίλησε στο elculture.gr.
Η μουσική σας έχει άμεση σχέση με το θρησκευτικό στοιχείο. Θα λέγατε ότι είναι μια μορφή διαλογισμού για εσάς;
Ναι και είναι κάτι το οποίο ανακάλυψα από πολύ νωρίς, όταν ήμουν 11 χρονών. Τότε προετοιμαζόμουν να γίνω ιερέας και ταυτόχρονα μάθαινα να παίζω σάζι και νέι. Μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα που καθόμουν στο σπίτι και μελετούσα απόλυτα συγκεντρωμένος στη μουσική μου, η μητέρα μου μπήκε στο δωμάτιο και μου λέει «μα τι κάνεις μέσα στο δωμάτιο, έχει τόση ζέστη εδώ μέσα, βγες έξω να βρεις τους φίλους σου» και εγώ της απάντησα ότι δεν χρειαζόταν να ανησυχεί, ήμουν μια χαρά και περνούσα πολύ όμορφα. Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα ότι η κατάσταση στην οποία βρισκόμουν την ώρα που με διέκοψε η μητέρα μου, ήταν παρόμοια με αυτήν της προσευχής. Όταν προσευχόμαστε αφήνουμε πίσω τον εαυτό μας και ερχόμαστε σε επαφή με τον Θεό. Το να παίζω μουσική είναι σαν να προσεύχομαι. Όπου και να βρίσκομαι όταν παίζω μουσική πάντα αισθάνομαι αυτή τη σύνδεση με τον Θεό και προσπαθώ να μεταδώσω αυτή την αίσθηση στο κοινό που με παρακολουθεί.
Πόσο εύκολο είναι όμως να αισθανθείτε αυτή τη σύνδεση με τον Θεό όταν παίζετε μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό; Είναι το ίδιο με το να παίζετε μόνος, στον προσωπικό σας χώρο;
Αυτό είναι κάτι που το έμαθα από τους δασκάλους μου. Ήμουν πολύ τυχερός γιατί είχα εξαιρετικούς δασκάλους οι οποίοι καθοδηγούν τη ζωή μου. Ένας από τους δασκάλους μου μού έμαθε ότι πάνω απ’ όλα ένας μουσικός, ό,τι όργανο και να παίζει, είναι κατά βάση περκασιονίστας γιατί η μουσική είναι ρυθμικά χτυπήματα. Έτσι έμαθα να παίζω και κρουστά. Οποιοδήποτε όργανο κρατώ είναι προέκταση του σώματός μου. Όταν αγγίζεις ένα όργανο η αίσθηση της αφής είναι πολύ σημαντική, είτε αυτό είναι νέι, πιάνο, ούτι.
Μια ακόμη συμβουλή που μου έδωσε ήταν ότι όταν μελετάω στο σπίτι μου θα πρέπει να σκέφτομαι ότι παίζω μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό και αντιστρόφως, όταν παίρνω μέρος σε μια παράσταση να σκέφτομαι ότι παίζω μόνος, στο σπίτι μου. Έτσι έχω πάντα αυτή τη σκέψη όταν παίζω, γιατί δεν θέλω να αποδείξω κάτι στο κοινό, ότι κάνω κάτι ιδιαίτερο δηλαδή, απλώς απομονώνω τον εαυτό μου και συγκεντρώνομαι σε αυτό που έχω εξασκηθεί να κάνω σπίτι μου και το μοιράζομαι με το κοινό.
Όσο ζούσατε στην Κωνσταντινούπολη γνωρίσατε τους Mevlevi δερβίσηδες, ένα αρχαίο τάγμα Σούφι της Τουρκίας, οι οποίοι επηρέασαν πολύ τη ζωή και τη μουσική σας. Μιλήστε μας για τις διδασκαλίες των Σούφι σε σχέση με τη μουσική.
Καταρχάς ήμουν πολύ τυχερός διότι γνώρισα τον Aka Gunduz Kutbay, κορυφαίο μουσικό στην Κωνσταντινούπολη ο οποίος έπαιζε νέι και εκείνος μου αποκάλυψε το μεγάλο μυστικό σχετικά με τη χρήση της αναπνοής. Όπως έλεγε, το παίξιμο του νέι συμβολίζει τον άνθρωπο. Ο τρόπος με τον οποίο φυσάμε μέσα σε αυτό το καλάμι από μπαμπού, είναι ακριβώς όπως ο Θεός που έφτιαξε τον άνθρωπο από το χώμα και φύσηξε την αναπνοή του μέσα μας ώστε να γίνουμε ανθρώπινα όντα. Έτσι συμβολίζεται η ουσία της αναπνοής. Η σημασία της αναπνοής είναι τεράστια για τη ζωή μας, ζούμε επειδή αναπνέουμε. Από τα βασικά πράγματα που μου έμαθε λοιπόν ο δάσκαλός μου είναι ότι η μαλακιά αναπνοή είναι πολύ σημαντική καθώς η αναπνοή είναι κάτι που συμβαίνει με απόλυτα φυσικό τρόπο. Όταν εκπνέουμε με φυσικό τρόπο ο ήχος που παράγεται ακούγεται ως «Huu» (χου) το οποίο στην αραβική γλώσσα σημαίνει «ο Θεός». Όλες οι διδασκαλίες των Σούφι δίνουν έμφαση στην αναπνοή και στον τρόπο διαχείρισής της, έτσι επηρεάστηκα πάρα πολύ από τη φιλοσοφία αυτή αναφορικά με το πόσο συνειδητοποιημένοι πρέπει να είμαστε σχετικά με την αναπνοή μας, ακόμη και στην καθημερινότητά μας για να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα.
Σε συνεντεύξεις σας υποστηρίζετε τη σημασία του ρυθμού και της αρμονίας, τόσο στη ζωή όσο και στη μουσική. Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι οι κουλτούρες της Δύσης και της Ανατολής διαφέρουν ως προς τη σημασία που αποδίδουν στο ρυθμό και την αρμονία;
Ναι, δυστυχώς διαφέρουν αρκετά. Εάν μελετήσετε τη φιλοσοφία της ζωής των Ινδών, θα δείτε ότι η ινδική μουσική, όπως και η μουσική της Μέσης Ανατολής, είναι πολύ πιο βαθιά και εσωτερική από τη δυτική, διότι προσεγγίζει τη ζωή μέσα από τις δονήσεις. Η προσέγγιση της μουσικής είναι πιο ευαίσθητη, πιο πνευματική από αυτή του δυτικού κόσμου όπου κυριαρχεί η διαλεκτική, η υπερβολική ανάλυση και η αναζήτηση των γνώσεων. Στην κουλτούρα της ανατολής βασικό στοιχείο παίζει το συναίσθημα. Ο δάσκαλός μου, στον οποίο αναφέρθηκα νωρίτερα, μου επεσήμανε κάτι ακόμα σχετικά με αυτό. Μου είπε λοιπόν, όποια νότα και να παίζεις, πρέπει πάντα να στηρίζεται από το συναίσθημα. Για παράδειγμα μου έλεγε, έλα να παίξουμε στο πουλί που κάθεται στο δέντρο, να παίξουμε στη μητέρα σου που είναι μακρυά και έτσι παίζαμε έχοντας πάντα στο νου το συναίσθημα. Στη δύση αντιθέτως, σκέφτονται μόνο τη νότα που παίζουν – κάνοντας μια γενίκευση πάντα – η προσέγγισή τους είναι πιο τεχνική, χωρίς να δίνουν τόση σημασία στο συναίσθημα.
Θα λέγατε ότι αυτή η διαφορά στον τρόπο προσέγγισης της μουσικής αντικατοπτρίζει και τη διαφορά στον τρόπο ζωής των δύο αυτών κόσμων;
Ναι φυσικά. Ένα πολύ καλό παράδειγμα αυτού που λέτε είναι το εξής. Ήμουν φέτος στην Ινδία, όπου ζουν 800 εκατομμύρια άνθρωποι και η ζωή εκεί μοιάζει χαοτική, έτσι φαίνεται τουλάχιστον στα μάτια του δυτικού ανθρώπου. Μέσα όμως σε αυτό το χάος υπάρχει η ζωή και μια ιδιαίτερη αρμονία την οποία αντιλαμβάνονται οι Ινδοί, ακριβώς επειδή είναι σε επαφή με το συναίσθημα. Στον δυτικό πολιτισμό όλα είναι μεθοδικά, εντός ενός πλαισίου και οτιδήποτε ξεφεύγει από αυτό το πλαίσιο θεωρείται χαοτικό, έτσι δυστυχώς η προσέγγιση της ζωής γίνεται περισσότερο υλιστική.
Από νεαρή ηλικία εξασκείτε τεχνικές όπως Hatha Yoga, Tai Chi, Chi Quong. Με ποιο τρόπο οι τεχνικές αυτές σας βοηθάνε να βελτιωθείτε ως μουσικός;
Ξέρετε, πιστεύω ότι μετά την αναπνοή σημασία έχει το σώμα. Στη φιλοσοφία της γιόγκα η ευτυχία έρχεται μέσα από την αρμονία των μυών, του σκελετού και του μυαλού. Έτσι πρέπει να προπονούμε το σώμα μας, διότι πρωταρχικά αυτό είναι το βασικό μας όργανο. Γι’αυτό υποστηρίζω ότι το σώμα μου είναι το όργανό μου. Όταν κάποιος είναι σε καλή φυσική κατάσταση, η αναπνοή περνάει εύκολα μέσα από το όργανο. Για παράδειγμα ο δάσκαλός μου – στον οποίο αναφέρομαι συχνά γιατί με ενέπνευσε βαθιά – είχε πάθει εγκεφαλικό στα 48 του. Όταν τον γνώρισα εγώ, τρία χρόνια μετά το περιστατικό, τον θεράπευε ένας γιόγκι ο οποίος υποστήριζε ότι δεν χρειαζόταν να πάρει κανένα φάρμακο και ότι μπορούσε να θεραπευτεί μέσω της γιόγκα. Έτσι λοιπόν ήρθα κι εγώ σε επαφή με την τεχνική αυτή ξεκινώντας με hatha yoga και συνέχισα με πολεμικές τέχνες οι οποίες συνδέονται άμεσα με τη γιόγκα. Το βασικό δίδαγμα αυτών των τεχνικών είναι ότι η αρμονία είναι το αποτέλεσμα της ένωσης του μυαλού με το σώμα.
Τι θα μας παρουσιάσετε στις επερχόμενες συναυλίες σας σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα;
Συνήθως κρατώ την ίδια φόρμα στις παραστάσεις μου, παρουσιάζω τις τέσσερις πλευρές της μουσικής μου, δηλαδή τις τρεις μορφές αγάπης, τη θεϊκή που εκφράζεται μέσα από τη μουσική των Σούφι, την αγάπη προς τον συνάνθρωπο με τη ρομαντική μουσική και την αγάπη για τη ζωή που συνδέεται με τις πιο έντονες φολκλόρ μελωδίες και τέλος αυτό που ονομάζω αναζήτηση, δηλαδή τη συνένωση ανατολής και δύσης. Αυτή τη φορά θα είναι μαζί μας ένας Έλληνας μουσικός, ο Λάζος Ιωαννίδης, που παίζει ποντιακή λύρα και θα παίξουμε μαζί τρία με τέσσερα κομμάτια.
Είστε ένας από τους πιο αγαπητούς Τούρκους μουσικούς στην Ελλάδα. Πιστεύετε ότι η μουσική έχει τη δύναμη να ξεπεράσει πολιτικές αντιπαλότητες και να ενώσει τους λαούς;
Πάντα το λέω αυτό. Όταν παίζουμε μουσική εκφράζουμε την ψυχή μας, το σώμα μας εξαφανίζεται. Σε όλη μου τη ζωή το ένιωθα αυτό. Όταν ήμουν μικρός στην Τουρκία έπαιζα μαζί με ένα άλλο παιδί που ήταν Έλληνας, εμείς όμως δεν ξέραμε ότι είμαστε διαφορετικής εθνικότητας γιατί ήμασταν όλοι μουσικοί και ποτέ δεν αισθανθήκαμε ότι είμαστε ξένοι, αγαπούσαμε πολύ ο ένας τον άλλο, ορισμένες φορές κλαίγαμε όταν παίζαμε μαζί μουσική. Σε όλη μου τη ζωή συνεργάζομαι με μουσικούς από όλο τον κόσμο. Γι’αυτό υποστηρίζω ότι η εθνικότητα είναι μια ψευδαίσθηση. Είμαστε όλοι παιδιά του Θεού, παιδιά του Αδάμ, είμαστε αδέρφια, μόνο σε πολιτικό επίπεδο διαχωρίζουμε τους εαυτούς μας. Στην ουσία όμως, πνευματικά, είμαστε ένα, η ίδια οικογένεια και αυτό για μένα δεν είναι απλά μια φιλοσοφία, το κάνω πράξη πάνω στη σκηνή όπου όπως θα δείτε, συνεργάζομαι με μουσικούς από Ελλάδα, Τουρκία, Αρμενία, Ισραήλ και αυτό είναι η απόδειξη ότι η μουσική έχει τη δύναμη να ενώνει τους ανθρώπους.
Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας!
Κι εγώ σας ευχαριστώ. In šāʾ Allāh!
Περισσότερες πληροφορίες για τις συναυλίες του Omar Faruk Tekbilek διαβάστε εδώ.
