Oι τέσσερεις ημέρες της σκοτεινής ιστορικής στιγμής της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, σχεδόν λεπτό προς λεπτό βρίσκονται στο βλέμμα της παράστασης ΤΑΝΚ / Όλη Νύχτα Εδώ της ομάδας RMS MATAROA, με αφορμή τη συμπλήρωση πενήντα χρόνων από την εξέγερση του Πολυτεχνείου στο Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν.
Μέσα από τις προφορικές μαρτυρίες πρωταγωνιστών των γεγονότων, όπως τις κατέγραψε ο ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός και περιλαμβάνονται στο ομώνυμο βιβλίο «Όλη Νύχτα Εδώ» αλλά και πλούσιο αρχειακό υλικό, η ομάδα επιχειρεί να ξετυλίξει τα γεγονότα αυτής της εξέγερσης με τεκμηρίωση, γνώση αλλά και ενσυναίσθηση.
Ποιο ήταν το έναυσμα για να ανεβάσετε το έργο «ΤΑΝΚ / Όλη Νύχτα Εδώ»;
Όταν τελείωσαν οι «Ανθρωποφύλακες», σχεδόν αμέσως άρχισα να επεξεργάζομαι την ιδέα μιας παράστασης που θα αφορούσε στο κομμάτι της αντίστασης στη Χούντα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια έρευνα τεσσάρων ετών, που η επέτειος των πενήντα χρόνων από την εξέγερση έδωσε την αφορμή για να μπει στις ράγες της δραματουργίας. Οι αντιδικτατορικές πράξεις στην επταετία είναι μετρημένες, με το Πολυτεχνείο να αποτελεί τον κολοφώνα τους. Ήθελα λοιπόν να ανατρέψω αυτή τη συλλογική πεποίθηση για την «παράδοση αντίστασης» αυτού του λαού, που προτίμησε τη σιωπή απ’ τη δράση.
Πρώτες σκέψεις όταν διαβάσατε το βιβλίο «Όλη Νύχτα Εδώ», στο οποίο είναι βασισμένη η παράσταση;
Ένιωσα τεράστια ανακούφιση. Ο Ιάσονας Χανδρινός είχε ήδη πραγματοποιήσει ένα σημαντικό κομμάτι που ήταν απαιτούμενο για μένα σε αυτή τη δουλειά, την τεκμηρίωση των μαρτυριών. Να είμαστε σίγουροι πως ό,τι λέγεται έχει περάσει από το φίλτρο της ιστορικής επιστήμης. Υπάρχουν πάρα πολλοί που δηλώνουν τη συμμετοχή τους στα γεγονότα, που παλεύουν να αποδείξουν την ενεργό παρουσία τους στο Πολυτεχνείο, για να κρύψουν την απάθεια τους για επτά χρόνια. Αυτό είναι κι ένα από το μεγάλα προβλήματα της αφήγησης του Πολυτεχνείου. Λόγω της μαζικότητας και της έντασής του, είναι δύσκολο να περιγραφεί στην ολότητά του, επιτρέποντας σε διάφορους να το επικαλούνται κι ας πέρασαν απλά τυχαία απ’ έξω εκείνες τις μέρες. Παλεύουν να ξεπλύνουν την ενοχή τους.
Μιλήστε μας λίγο για τη σκηνοθετική προσέγγιση του έργου. Έχετε επιλέξει διαβάζω, γραμμική αφήγηση.
Επειδή οι περισσότεροι, ειδικά οι γενιές της μεταπολίτευσης, γνωρίσαμε εντελώς επιφανειακά ή ακόμη και στρεβλά την ιστορία του Πολυτεχνείου, αποφασίσαμε να επενδύσουμε στη γραμμική αφήγηση των γεγονότων, ώστε οι θεατές μας φεύγοντας να μπορούν να πουν «ξέρω τι έγινε». Ειδικά στην περίοδο αναθεωρητισμού που διανύουμε είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τα συμβάντα, ανεξάρτητα από την ερμηνεία τους.
Το βιβλίο αποτελείται από ογδόντα τέσσερα απομαγνητοφωνημένα κείμενα προφορικών μαρτυριών-συνεντεύξεων με ισάριθμους αφηγητές. Υπάρχουν κάποιοι βασικοί ρόλοι στην παράσταση;
Στην παράσταση έχουμε δώσει βάρος στο βίωμα και λιγότερο στα πρόσωπα. Έχουμε από επιλογή διατηρήσει την ανωνυμία των αφηγητών, ώστε να συγκεντρωθεί η σκέψη στο ίδιο το γεγονός και τις συνιστώσες του. Και φυσικά έχουμε αποφύγει τα «μεγάλα ονόματα». Το Πολυτεχνείο ήταν πρώτα απ’ όλα εξέγερση πλήθους, του «κόσμου», όπως αναφέρεται σε μία από τις μαρτυρίες, μια εξέγερση των πολλών, των ανώνυμων.
Τι θέλετε να νιώσει ο θεατής φεύγοντας από την παράστασή σας;
Αυτή η παράσταση θα ‘χει πετύχει αν οι θεατές φεύγοντας νιώθουν ικανοί για μια νέα εξέγερση, αν χρειαστεί. Να πιστέψουν πως τις επαναστάσεις τις κάνουν άνθρωποι σαν κι εμάς, που τους βαφτίζουμε ήρωες κατόπιν. Αλλά ποιον κοροϊδεύω; Το θέατρο έχει χάσει προ πολλού αυτή τη δύναμη, αν την είχε και ποτέ κατακτήσει.
Επιλέγετε συχνά να καταπιαστείτε με ζητήματα πολιτικής, παρελθοντικών τραυμάτων και ιστορικών μεγάλων στιγμών (αναφέρομαι στην παράσταση «Ανθρωποφύλακες»). Μιλήστε μας λίγο για αυτή την επιλογή σας.
Η Ιστορία είναι το προσωπικό μου καταφύγιο απ’ τα παιδικά μου χρόνια. Οι διηγήσεις των παππούδων μου και των γονιών μου με έκαναν να φαντάζομαι πως ζω σε ένα ευρύ χρονικό πλαίσιο. Στο κεφάλι μου κατοικούσαν δίπλα δίπλα ο Κολοκοτρώνης με τον Βενιζέλο και τον Ζαχαριάδη. Οπότε οι σπουδές μου στην Ιστορία ήταν το επακόλουθο της αγάπης μου για αυτήν. Η μάχη που δίνω προσωπικά είναι να αντισταθώ σε μια νοσταλγία που με πιάνει. Μια πολύ ελληνική πρακτική, η οποία και μας κρατά πίσω σαν λαό.
Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Γεγονότα που αποτελούν ιστορικό ορόσημο για τη χώρα μας. Είστε νέος, και φυσικά δεν μπορείτε να έχετε το προσωπικό βίωμα. Ποια τα μέσα από όπου έχετε περισσότερο αντλήσει πληροφορίες, ώστε να διαμορφώσετε και την προσωπική σας γνώμη;
Δεν χρειάζεται το προσωπικό βίωμα για να πάρεις θέση σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα. Αρκεί η μελέτη και η ενσυναίσθηση.
Πιστεύετε ότι οι επόμενες κάθε φορά γενιές μπορεί να μάθουν από τα λάθη των προηγούμενων;
Κάθε γενιά οφείλει να κάνει τα δικά της λάθη. Μοιάζουν με αυτά των γονιών μας, αλλά δεν είναι. Για τον απλούστατο λόγο πως δεν είναι δικά μας. Η ενηλικίωση μας, ατομικά και ως κοινωνία είναι η πιο βίαιη, μα όμορφη διαδικασία.
