Ένας καλλιτέχνης που δίχασε τους ανθρώπους με τις περίπλοκες επιλογές της ατίθασης και δύσκολης προσωπικής του ζωής. Απορρίπτοντας οτιδήποτε θα μπορούσε να παρεμποδίσει την ανεξαρτησία του, συμπεριλαμβανομένης της μονογαμίας στις σχέσεις του ή των παραδοσιακών ρόλων της ανατροφής ο Lucian Freud σκανδάλισε με αποτέλεσμα το έργο που παρήγαγε και το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκαν να επισκιάζονται.
Φέρνοντας στο φως νέες προοπτικές για το έργο του, η έκθεση “Lucian Freud: New Perspectives” που παρουσιάζεται στην Εθνική Πινακοθήκη στο Λονδίνο, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, καλύπτει το έργο μιας ολόκληρης ζωής, καταγράφοντας πώς άλλαξε η ζωγραφική του Φρόιντ κατά τη διάρκεια 70 χρόνων πρακτικής – από τα πρώιμα και οικεία έργα του μέχρι τους γνωστούς, μεγάλης κλίμακας καμβάδες του και τα μνημειώδη γυμνά πορτρέτα του.
«Η διασημότητα του Freud ως καλλιτέχνη επισκίασε το έργο του. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η βιογραφία ήταν ο κύριος φακός μέσα από τον οποίο αξιολογήθηκε η τέχνη του», αναφέρει στον κατάλογο ο επιμελητής της έκθεσης Daniel F. Herrmann.
Η έκθεση περιλαμβάνει 63 έργα που καλύπτουν επτά δεκαετίες. Ο Lucian Freud (εγγονός του Σίγκμουντ Φρόιντ) μετακόμισε στην Αγγλία με την οικογένειά του το 1933 για να γλιτώσει από τις διώξεις των Ναζί κι έγινε ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Βρετανίας. Πέθανε το 2011, σε ηλικία 88 ετών.
Η υπεροχή της τέχνης έναντι όλων των πτυχών της ζωής του είναι αδιαμφησβήτητη και γρήγορα γίνεται σαφής. Όλοι στο περιβάλλον του είναι «τροφή» για τον καμβά. Αυτό περιλαμβάνει και τις κόρες του, οι οποίες βρίσκονται ανάμεσα στα πολλά γυμνά (και των δύο φύλων) της έκθεσης.
Το έργο “Bella” (1982-83) είναι ένας πίνακας της κόρης του, η οποία θα ήταν περίπου 21 ετών, ξαπλωμένη πάνω σε ένα τσαλακωμένο μαξιλάρι και σεντόνι. Το “Naked Child Laughing” (1963) είναι ένα πορτρέτο της κόρης του Annie σε έναν καναπέ. «Αν και τεχνικά πρόκειται για γυμνό, η σύνθεση είναι τρυφερή και σεμνή παρά ερωτική», αναφέρει η ετικέτα στον τοίχο.
Από τον κατάλογο της έκθεσης πληροφορούμαστε με τα λόγια του ίδιου του επιμελητή Herrmann ότι οι πόζες είναι προϊόν αμοιβαίας συναίνεσης που συνήθως αποκτούσαν διάσταση πολύωρων συζητήσεων και χαλαρών ωρών με φαγητό. Το ανήλικο παιδί του Φρόιντ δεν θα ήταν σε θέση να προσφέρει τη συγκατάθεσή του ή να συνάψει ένα τέτοιο συμβόλαιο. Οι μεγαλύτερες κόρες του, από την άλλη πλευρά, ήταν. Μία από αυτές, η Rose Boyt, περιέγραψε την εμπειρία τού να ποζάρει γυμνή για τον πατέρα της, όταν ήταν περίπου 18 ετών, με αφορμή μια έκθεση του 2019 με φωτογραφίες που τον τράβηξε στο στούντιό του το 2019. Στον κατάλογο της έκθεσης, στην γκαλερί Ordovas στο Λονδίνο, θυμάται ότι καθόταν τρεις ή τέσσερις νύχτες την εβδομάδα -συχνά μέχρι το ξημέρωμα- και δυσκολευόταν να πείσει τον πατέρα της να σταματήσει να ζωγραφίζει ώστε να μπορεί να κάνει διαλείμματα.
Το γυμνό, το μυστήριο, η σκληρότητα έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο έργο του. Τα εντυπωσιακά πορτρέτα του, οι αφηγήσεις κακοποίησης, λύπης, εγκατάλειψης αλλά και του σκοτεινού μυστηρίου υπονοούνται. Ανώνυμες γυναίκες να κοιμούνται χαλαρά σε έναν καναπέ να αποκαλύπτουν το αιδοίο τους, γυναίκες με πρησμένα μάτια, αναποδογυρισμένες, ξαπλωμένες σε περίεργες κλίσεις. Το έργο του συγκινητικά ανεπιτήδευτο και βάναυσα αληθινό. Ο Φρόιντ ζωγραφίζει τα πρόσωπά τους – που περιμένουν, που κοιμούνται, που παραδίνονται στο τίποτα μετά από ατελείωτες πόζες. Το πινέλο του ταξιδεύει πάνω σε αυτές τις ανθρώπινες μορφές, καταγράφοντας το πρόσωπο και το σώμα ως τοπίο, ή κάποιες φορές λιγότερο γενναιόδωρα, ως πτώμα.
Δίπλα στα ανώνυμα πορτρέτα του και εκείνο της Βασίλισσας Ελισσάβετ Β’ στις αρχές αυτής της χιλιετίας. Καμία διάκριση, καμία συστολή μπροστά στο πρόσωπο της μονάρχης. Αντιμετώπισε το πρόσωπό της με την ίδια σκληρή αντικειμενικότητα, όπως κάθε άλλο πρόσωπο, ένα κοντινό πλάνο με ρυτίδες, σφιχτό στόμα και δυστυχισμένα μάτια, κάτω τούφες γκρίζων μαλλιών, με την παράλογη προσθήκη ενός στέμματος. «Ένα πορτρέτο, πρέπει να είναι βάναυσα αληθινό», η σημείωση που συνοδεύει το έργο. Αντιμέτωπος με έναν μονάρχη, ένας καλλιτέχνης έχει μόνο δύο επιλογές: να είναι αυλικός ή να λέει την αλήθεια. Ο Φρόιντ παίρνει τον δρόμο που πάντα παίρνει, με όλα τα ελαττώματα. Η ιδιοφυΐα του είναι η αθώα απλότητά του.
Ο Freud δεν κολακεύει αλλά ούτε και περιφρονεί. Μερικά από τα πορτρέτα του, πεισματάρικα, δυσεπίλυτα, μοιάζουν αποκρουστικά. Ίσως η τραχύτητα εξισώθηκε με την ειλικρίνεια. Αυτό φαίνεται να συμβαίνει με τις τελευταίες αυτοπροσωπογραφίες αυτής της έκθεσης.
Η έκθεση διοργανώνεται λίγα δωμάτια μακριά από μερικούς από τους καλύτερους πίνακες Old Masters στον κόσμο και στο ίδιο σημείο, όπου πραγματοποιήθηκε αναδρομική έκθεση του Ραφαήλ. Μοιάζει σα να εισέρχεται ο ίδιος ο Freud στο κάδρο, αφήνοντας το αποτύπωμά του πίσω από τη σκανδαλώδη φήμη του. Ο Herrmann, δήλωσε ότι ο Freud περιγράφεται πολύ συχνά ως ο ζωγράφος με «το σκληρό μάτι ή το αδυσώπητο βλέμμα. Υπάρχει μια γλώσσα που υποδηλώνει μια ορισμένη καταπίεση. Είναι μια θαυμάσια ευκαιρία να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμασταν για τον Freud μέχρι σήμερα».
Μια έκθεση που κοιτάζει πέρα από τη δυσφήμηση του Φρόιντ για να εστιάσει στην ασυμβίβαστη δέσμευση του καλλιτέχνη στη ζωγραφική του 20ού αιώνα.
