Στις 20 Ιανουαρίου 2021 όλος ο πλανήτης είδε μια νεαρή Αφροαμερικανή να ανεβαίνει στο βάθρο κατά τη διάρκεια της ορκωμοσίας του Προέδρου Μπάιντεν και να απαγγέλλει το ποίημα που έγραψε με τίτλο «Ο Λόφος που Ανεβαίνουμε». Σύντομα όλοι πια έμαθαν ότι το νεαρό αυτό κορίτσι ήταν η 22χρονη Αμάντα Γκόρμαν, απόφοιτος του Χάρβαρντ, ποιήτρια και ακτιβίστρια, καθώς και το νεότερο άτομο που απήγγειλε σε ορκωμοσία προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το 2017 ο οργανισμός ανάδειξης νέων ποιητών Urban Word την ανακήρυξε ως την πρώτη Νεαρή Εθνική Ποιήτρια των Η.Π.Α. και έκτοτε το έργο της έχει δημοσιευτεί σε πολλά από τα εγκυρότερα έντυπα. Όπως είναι λογικό, η κυκλοφορία του ποιήματος σε μορφή βιβλίου εκτοξεύθηκε κατευθείαν στην κορυφή της λίστας των New York Times. Η πρόταση για την Γκόρμαν έγινε από τη σύζυγο του Αμερικανού προέδρου, την Τζιλ Μπάιντεν (η οποία μάλιστα έχει την εκπαίδευση ως επαγγελματικό υπόβαθρο), και είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τους λόγους.
Μετά από μία καταστροφική τετραετία στη διάρκεια της οποίας η διακυβέρνηση Τραμπ απομακρύνθηκε από τη συνθήκη του Παρισιού έναντι της κλιματικής αλλαγής, έκανε τα στραβά μάτια σε διαρκείς καταχρήσεις βίας από την αστυνομία εις βάρος Αφροαμερικάνων πολιτών, όξυνε τη ρητορική του μισογυνισμού, επένδυσε στο ψέμα και στο μίσος, η νεαρή Αμάντα συμβόλιζε ένα νέο ξεκίνημα. Δεν ήταν μόνο το χρώμα του δέρματός της, το φύλο της ή το γεγονός ότι είναι παιδί μονογονεϊκής οικογένειας, αλλά κυρίως η ηλικία της, αφού είναι απολύτως λογικό για την πολιτική ηγεσία να θέλει να προσελκύσει ξανά τους νέους ανθρώπους που έχουν απομακρυνθεί από την πολιτική αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο σε κάθε λογής δημαγωγούς να βρουν πάτημα.
Έτσι λοιπόν, το ποίημα της Αμάντα Γκόρμαν εκδίδεται πλέον σε είκοσι χώρες, αλλά και εδώ η νεαρή ποιήτρια επέλεξε να ασκήσει όση πίεση μπορούσε προκειμένου να ακουστεί και διεθνώς η φωνή της, μια φωνή φρεσκάδας και αναγέννησης. Ζήτησε οι μεταφραστές του ποιήματος να είναι πρόσωπα που έχουν κοινά με την ίδια χαρακτηριστικά (στον βαθμό βεβαίως που κάτι τέτοιο είναι εφικτό). Ο στόχος της βεβαίως είναι να προσπαθήσει να ταιριάξει οπτικές γωνίες από διαφορετικά υπόβαθρα, να αποδείξει πρακτικά ότι τέτοιου είδους συνεργασίες μπορούν και πρέπει να υπάρξουν προκειμένου να προκύψει η απαραίτητη ενότητα που θα εξασφαλίσει ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον. Παράλληλα, κλείνει φιλικά το μάτι σε ολόκληρο τον κόσμο, προσκαλώντας όλους τους πολιτισμούς σε μια αντίστοιχα γόνιμη συνεργασία.
Οι εκδόσεις Ψυχογιός ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση επιλέγοντας ως μεταφραστές την ποιήτρια και μεταφράστρια Μυρσίνη Γκανά και τον μουσικό και περφόρμερ MC Yinka ή αλλιώς Μανώλη Ολαγίνκα Αφολάνιο.
Η Γκανά τιμήθηκε για την πρώτη ποιητική της συλλογή με το βραβείο κοινού Public καθώς και με το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου στην ποίηση του περιοδικού Αναγνώστης. Ο Αφολάνιο δραστηριοποιείται στη μουσική σκηνή της Αθήνας εδώ και είκοσι χρόνια, ενώ είναι μέλος της οργάνωσης Anasa που προωθεί την αφρικάνικη κουλτούρα και χρησιμοποιεί την τέχνη ως πλαίσιο ενός διαπολιτισμικού διαλόγου. Είναι ένας δυναμικός συνδυασμός ανθρώπων που ανταποκρίνονται στο κάλεσμα της Γκόρμαν για μια φρέσκια προσέγγιση με τους απαραίτητους συμβολισμούς και πιστοποιεί την αφοσίωση των εκδόσεων Ψυχογιός στο όραμα των σημαντικών δημιουργών της εποχής μας, αλλά και στο να καταστήσουν δυνατές συνεργασίες από διαφορετικά υπόβαθρα με στόχο τη διαμόρφωση δημιουργικών συμπράξεων.
Το ποίημα της νεαρής Αφροαμερικανής ποιήτριας είναι ένα μανιφέστο αναγέννησης μιας Αμερικής μωλωπισμένης, πληγωμένης, αλλά ζωντανής, η οποία επιχειρεί να σφυρηλατήσει εκ νέου την ταυτότητά της μέσα από τις στάχτες. Η Αμάντα Γκόρμαν θίγει τις αντιθέσεις εννοιών με δίπολα όπως φως-σκοτάδι, πόνος-ελπίδα, ήττα-νίκη, διχόνοια-ενότητα.
Είναι βεβαίως διαβόητα δύσκολο να μεταφράσει κανείς ποίηση (ο Ελύτης είχε πει ότι είναι ζήτημα αν ένα είκοσι τοις εκατό ενός ποιήματος επιβιώνει στη μετάφρασή του). Προφανώς είναι αδύνατον να αποδοθεί η τεχνική της παρήχησης που επιστρατεύει η Γκόρμαν προκειμένου να τονίσει τις λέξεις που επιθυμεί (to compose a country committed to all cultures, colors, characters and conditions of man, ένα από τα πολλά παραδείγματα) ή πώς χρησιμοποιεί ομώνυμες λέξεις ή ατελείς ρίμες, αλλά εδώ έρχεται η αξία της δίγλωσσης έκδοσης για όσους έχουν τη δυνατότητα να εισέλθουν πιο βαθιά στο ποίημα στην πρωτότυπη γλώσσα του.
Το ποίημα της Γκόρμαν είναι ένα από τα πολλά έργα ποιοτικής λογοτεχνίας που έχουν κυκλοφορήσει οι εκδόσεις Ψυχογιός, άλλωστε από αυτήν εδώ τη στήλη έχω κάνει αρκετές κριτικές σε βιβλία μεγάλων διεθνών ονομάτων από τον Νταβίντ Γκρόσμαν ως τον Καζούο Ισιγκούρο. Η παρούσα έκδοση όμως αποτελεί και συμβολικά ένα βήμα αναγέννησης, ένα βήμα ενατένισης ενός πιο αισιόδοξου μέλλοντος, ένα βήμα συμφιλίωσης και ενότητας.
Μπορούμε όλοι να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά προς τις εκδόσεις με ποιότητα που εκτός όλων των άλλων καλλιεργούν σκεπτόμενους αναγνώστες. Οφείλουμε όμως και να αξιολογούμε θετικά κάθε δραστηριότητα που αντικαθιστά τον αποκλεισμό με τη συνεργασία, κάθε έμφαση σε όσα ενώνουν και όχι σε όσα διαφοροποιούν, και αυτή η έκδοση συμβολίζει όλα τα παραπάνω και κυρίως το βασικό μήνυμα της Γκόρμαν: ένα μήνυμα ανοιχτής κοινωνίας και ανεκτικότητας.
