Νεκρή φύση, αριστουργήματα από το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης

Είναι λυπηρό πλην όμως αληθές το γεγονός ότι η Εθνική μας Πινακοθήκη είναι ένας οργανισμός ο οποίος ουδέποτε θα επιτελέσει παιδαγωγικό έργο, λόγω της έλλειψης σημαντικών συλλογών. Πού είναι, φερ’ ειπείν, τα έργα της Αναγέννησης και πού τα Ιμπρεσιονιστικά; Δυστυχώς, αν ένας Έλληνας θελήσει να απολαύσει σημαντικά έργα τέχνης ή ακόμα περισσότερο θελήσει να διδαχτεί την Ιστορία της Τέχνης -πλην των υπερτιμημένων Ελλήνων εκπροσώπων της σχολής του Μονάχου- δύο λύσεις υπάρχουν: Είτε να ταξιδέψει στο εξωτερικό, είτε να περιμένει μια από τις ελάχιστες εκθέσεις που οργανώνονται συνήθως από άλλα ελληνικά ιδρύματα, οι οποίες «εισάγουν» στην Ελλάδα -έστω και προσωρινά- τα έργα διάσημων καλλιτεχνών. Φυσικά, ακόμα και αυτές οι εκθέσεις δεν ανταποκρίνονται στα στάνταρντ των εκθέσεων του εξωτερικού, αλλά περιλαμβάνουν συνήθως λιγότερο γνωστά έργα ή χαρακτικά. Κι αυτό γιατί τα μουσεία μας (ιδρύματα, πινακοθήκες κ.λπ.) ή/και δε διαθέτουν την απαραίτητη κτιριακή υποδομή ή/και δεν έχουν διαπραγματευτική δυνατότητα ακριβώς επειδή δεν έχουν συλλογές, οπότε αποδέχονται ό,τι τους δώσουν, ή/και δεν αντέχουν οικονομικά να πληρώσουν τα υψηλότατα ασφάλιστρα.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η έκθεση «Νεκρή Φύση. Αριστουργήματα από το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης. Παράδοση και Καινοτομία», η οποία παρουσιάζεται στο Ίδρυμα Θεοχαράκη είναι μια μικρή όαση. Πρόκειται για μια από τις περιοδεύουσες εκθέσεις που οργανώνουν τα μουσεία προκειμένου να αναδείξουν τις συλλογές τους (και ταυτόχρονα να συγκεντρώσουν χρήματα). Η συγκεκριμένη έκθεση προτού φιλοξενηθεί στην Αθήνα παρουσιάστηκε στο North Carolina Museum of Art. Είναι λογικό λοιπόν να περιλαμβάνει μια γερή δόση Αμερικανών καλλιτεχνών, όμως παράλληλα υπάρχουν έργα των σημαντικότατων Γκιστάβ Κουρμπέ, Πιερ Ογκίστ Ρενουάρ, Πολ Σεζάν, Ανρί Ματίς, Εντουάρ Μανέ, Ζορζ Μπρακ, Τζόρτζιο Μοράντι και Σαμ Τέιλορ Γουντ. Σύμφωνα με την επιμελήτρια του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστώνης, Ronni Baer, η νεκρή φύση υπήρχε ως θεματολογία στην κλασική αρχαιότητα, αλλά εξαφανίστηκε για πολλούς αιώνες και επανεμφανίστηκε και πάλι στα τέλη του 16ου αιώνα. Από αυτή ακριβώς την περίοδο προέρχεται και το εξαιρετικό έργο «Still Life with Goblet and Fruit» του Ολλανδού Jan Jansz van de Velde, το οποίο απεικονίζει με μοναδικό ρεαλισμό και λεπτομέρεια ένα γυάλινο ποτήρι και ένα πορσελάνινο σκεύος. Αντίστοιχης μαστοριάς είναι και το έργο «Still Life with Carp», ένας κυπρίνος που μοιάζει σαν να έχει μόλις ψαρευτεί του Γάλλου Pierre Nichon, ο οποίος φαίνεται ότι ήταν καλλιτεχνικά ενεργός από το 1645 έως το 1655, αλλά και το έργο «Apples in a Tin Pail», μήλα μέσα σε τσίγκινα δοχεία του μεταγενέστερου Αμερικανού καλλιτέχνη Levi Wells Prentice (1851-1935).

Πρέπει να ομολογήσω ότι οι νεκρές φύσεις υπήρξαν για πολλά χρόνια ένα είδος ζωγραφικής που εχθρευόμουν. Όσο καλή κι αν ήταν η ίδια η ζωγραφική, η αδιάφορη θεματολογία τους, όλα αυτά τα σκεύη, τα άνθη, τα φρούτα και τα νεκρά πουλιά με έκαναν να νιώθω πλήξη. Δεν ξέρω πόσο έχω μετακινηθεί από αυτή τη θέση. Όμως, ομολογώ ότι σιγά σιγά άρχισα να βρίσκω έργα που ξεχωρίζουν και που μου φαίνονται ενδιαφέροντα, γιατί μου δίνουν την εντύπωση ότι αποτελούν σχόλιο πάνω στο θάνατο, στη φθορά, στο μάταιο της ζωής. Κάτι που πετυχαίνει με σύγχρονες τεχνικές το έργο της Sam Tailor Wood, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έργα που έχω δει ποτέ. Πρόκειται για το βίντεο «Still Life» (2001), το οποίο περιλαμβάνεται στην έκθεση του Ιδρύματος Θεοχαράκη, έχει διάρκεια 3 λεπτά και 18 δευτερόλεπτα και στο οποίο με fast forward και εξαιρετικό μοντάζ η καλλιτέχνις αποτυπώνει τη φθορά των φρούτων που έχει τοποθετήσει σε ένα καλάθι. Τα χρώματα αλλά και η σύνθεση φέρνουν στο μυαλό ζωγραφική εποχής. Όμως μπροστά στο καλάθι υπάρχει σαν ξεχασμένο ένα σύγχρονο στιλό διαρκείας. Όλα είναι ακίνητα, όμως το βίντεο τρέχει, έστω και χωρίς να γίνεται αντιληπτό στην αρχή, έως ότου η σήψη των φρούτων γίνεται εμφανής. Το γκριζοπράσινο χνούδι της μούχλας τυλίγει όλα τα φρούτα στο καλάθι και, όταν υποχωρεί, δε μένουν παρά τα μαύρα κουφάρια των άλλοτε κρουστών φρούτων. Κουφάρια που θέλοντας και μη τα συγκρίνεις με το «αθάνατο» και «άφθαρτο» πλαστικό στιλό. Τι νόημα έχει να επιβιώνουν τα αντικείμενα μετά το θάνατό μας; Τι θέση θα έχει στο μουσείο του μέλλοντος ο πλαστικός πολιτισμός μας; Θα πετύχουμε την αθανασία; Η υστεροφημία; Πάντως, για την ώρα, τα καημένα τα νιάτα τι γρήγορα και αθόρυβα που περνούν, ούτε που το καταλαβαίνεις…

Η έκθεση «Nεκρή Φύση. Αριστουργήματα από το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης. Παράδοση και Καινοτομία» παρουσιάζεται στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη έως τις 28 Απριλίου 2013.