Μπήκα στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης θέλοντας να μάθω περισσότερα πράγματα για τα πρώτα χρόνια της Μαρίας Καλογεροπούλου στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα της φτώχιας, της πείνας και του πολέμου, όπου ένα «κακόσχημο κοριτσάκι με γυαλιά και χοντρές κάλτσες με παλτό ξεφτισμένο και ρούχα μπαλωμένα κυκλοφορούσε με τα πέδιλα τ’ αντρικά» πηγαίνοντας πάνω κάτω την Πατησίων για να πάει στο Ωδείο, μαγεύοντας καθηγητές και κάνοντας συναδέλφους να τρέμουν για τη θέση τους μιας και όλοι είχανε καταλάβει τι φαινόμενο πρόκειται να γίνει η «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία».
Στην αίθουσα και πάνω σε κάθε θέση μας είχε η ΔΕΗ ένα δώρο μια tote bag με τυπωμένη τη φράση «το φεστιβάλ θέλει ενέργεια» και μέσα μια μακό μπλούζα με τυπωμένη τη φράση «& να είσαι σινεφίλ θέλει ενέργεια». Έπιασα θέση και μόλις ξεκίνησε ο Διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Ορέστης Ανδρεαδάκης να προλογίζει το ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία – Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», παρουσία και των σκηνοθετών της, Μιχάλη Ασθενίδη και Βασίλη Λούρα, και Αλέξανδρου Καμπούρογλου, Διευθυντή Προγραμμάτων Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος: «Πέρσι ήταν το έτος Μαρίας Κάλλας. Γι’ αυτόν τον λόγο αποφασίσαμε να οργανώσουμε ένα μικρό αφιέρωμα με τη βοήθεια και τη συνεργασία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής».
Μετά τον λόγο πήρε ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Γιώργος Κουμεντάκης αναφέροντας:
«Έγιναν πολλές εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο για τη Μαρία Κάλλας και εκείνο που με συγκινεί είναι ότι πάρα πολύς κόσμος ασχολήθηκε ξανά μαζί της. Ήρθε και πάλι στο προσκήνιο αυτή η τεράστια προσωπικότητα, η μεγαλύτερη τραγουδίστρια που έχει ποτέ εμφανιστεί. Μια μεγάλη ηθοποιός και μια απίστευτη μουσικός. Ένα πρόσωπο που ρίσκαρε σε όλη της τη ζωή. Για την Εθνική Λυρική Σκηνή ήταν μια πολύ ιδιαίτερη στιγμή τα εκατό χρόνια από τη γέννησή της και γι’ αυτό διοργανώσαμε πολλές εκδηλώσεις».
Στη συνέχεια, προσέθεσε ότι στο ντοκιμαντέρ βλέπουμε την περίοδο όπου η Μαρία Κάλλας βρισκόταν στην Ελλάδα, όταν ξεκίνησε τις σπουδές της και τραγούδησε υπέροχους ρόλους, οι οποίοι τη σημάδεψαν στην υπόλοιπη καριέρα της, αλλά και στην επάνοδό της το ’60-’61 με τη Νόρμα και τη Μήδεια στην Επίδαυρο. «Από τα λεγόμενά της προσδιορίζει αυτή την εποχή ως πάρα πολύ σημαντική και μιλά με ευγνωμοσύνη για τη σχέση που είχε με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Επομένως, είναι ένα κομμάτι της ιστορίας μας», σημείωσε ο κ. Κουμεντάκης.
Ο κ. Κουμεντάκης αναφέρθηκε και στα επεισόδια στο κέντρο της Θεσσαλονίκης λέγοντας πως «ο φόβος δεν πρέπει να μας εγκλωβίσει. Πιστεύω ότι ο καθένας με τον τρόπο του μπορεί να συμβάλλει στην αποδοχή της διαφορετικότητας. Ζούμε σε μια εποχή όπου δεν μπορούμε να υποκρινόμαστε ότι δεν μας αφορά, ότι έχουμε με κάτι πιο σημαντικό να ασχοληθούμε. Αυτά είναι τα σημαντικά και με αυτά θα ασχοληθούμε».
Ακολούθησε η γενική διευθύντρια Εταιρικών Σχέσεων και Επικοινωνίας Ομίλου ΔΕΗ, Σοφία Δήμτσα, τονίζοντας: «Είναι πολύ τιμητικό να μιλήσω για τη μεγαλύτερη φωνή που έχει αγγίξει τον κόσμο της όπερας, αλλά και μια μοναδική γυναίκα που άφησε το στίγμα της στη μουσική και στον πολιτισμό, με την ανατρεπτική της φωνή και το εκπληκτικό ταλέντο της. Το όνομα της Μαρίας Κάλλας αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως ένα από τα μεγαλύτερα μουσικά φαινόμενα του 20ού αιώνα. Η φήμη της εξακολουθεί να μαγεύει τους απανταχού φίλους της μουσικής και όχι μόνο».
«Εμείς ως ΔΕΗ είμαστε ενθουσιασμένοι γιατί συμμετέχουμε ενεργά στους εορτασμούς για τα εκατό χρόνια από τη γέννηση της σπουδαίας σοπράνο» πρόσθεσε. «Ευχαριστώ πολύ τον Γιώργο Κουμεντάκη και την Εθνική Λυρική Σκηνή για αυτή τη συνεργασία, η οποία από το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος ταξίδεψε μέχρι εδώ, στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Ο όμιλος ΔΕΗ βρίσκεται σε διαχρονική συνομιλία με την ελληνική κοινωνία και συμβάλλει ενεργά στον πολιτισμό και στην τέχνη μέσα από διάφορες δράσεις. Είναι καθήκον μας όχι μόνο να τιμήσουμε τη μνήμη αυτής της μεγάλης καλλιτέχνιδας και Ελληνίδας, αλλά και να συμβάλλουμε στη διατήρηση και στην προώθηση του πολιτιστικού πλούτου που μας κληροδότησε».
Πολύ εύστοχα όμως η κ. Δήμτσα επισήμανε και το εξής: «…Θα ήθελα να δούμε αυτή την ταινία και με μια άλλη ματιά, καθώς η Μαρία Κάλλας στα πρώτα χρόνια στην Αθήνα ήταν θύμα αυτού που σήμερα ονομάζουμε bullying. Στοχοποιήθηκε για το βάρος της, την εμφάνισή της και όλα τα στερεότυπα της εποχής βρήκαν χώρο για να της δημιουργήσουν προβλήματα. Η ΔΕΗ τα τελευταία χρόνια ασχολείται ενεργά με την ανάδειξη και καταπολέμηση των βαθιά ριζωμένων στερεοτύπων που οδηγούν στη βία μέσα από μεγάλες πανελλαδικές έρευνες. Τα αποτελέσματα είναι δυστυχώς ανησυχητικά και φανερώνουν ότι χρειάζεται πολλή δουλειά, κυρίως στις νέες ηλικίες. Ο πολιτισμός και η παιδεία είναι από τα πιο σημαντικά όπλα που έχουμε για να καταπολεμήσουμε τις ρίζες του κακού. Γι’ αυτόν τον λόγο εμείς θα συνεχίσουμε να στηρίζουμε ενεργά τους φορείς που προωθούν τον πολιτισμό. Είμαστε ενθουσιασμένοι για τη συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου και την πόλη της Θεσσαλονίκης. Συμμετέχουμε όλοι μαζί σε αυτό το ταξίδι για ένα καλύτερο μέλλον μέσα από την τέχνη».
Και κάπου εκεί έκλεισαν οι ομιλίες και οι σημαντικές ευχαριστίες, έκλεισαν και τα φώτα για να φωτιστεί η οθόνη με το ντοκιμαντέρ του Μιχάλη Ασθενίδη και του Βασίλη Λούρα με το φως της ντίβας. Της γυναίκας που άλλαξε την όπερα, που έκανε ν’ αγαπήσουν και να μάθουν την όπερα όλοι. Το ντοκιμαντέρ τους δεν έχεις ίχνος κιτρινισμού, δεν στοχοποιεί τους εχθρούς ή τις προσωπικές σχέσεις της. Δεν σε κάνει καν να νιώσεις απέχθεια ακόμα και για τη μάνα της που την θεωρούσε άσχημη και την έβαζε να τραγουδά στην ταράτσα στην Πατησίων για τους Ιταλούς κατακτητές. Καταφέρνει όμως να σε διδάξει πως αν έχεις πείσμα, αν έχεις θέληση, αν αγαπάς την τέχνη, θα τα καταφέρεις.
Φυσικά η Μαρία Κάλλας δεν τα κατάφερε απλά μα έμεινε στην ιστορία ως η diva, ως η φωνή, να φανταστείτε οι δίσκοι της πουλάνε ακόμα και οτιδήποτε αρχειακό υλικό υπάρχει για εκείνη είναι χρυσός. Μερικά τέτοια σπάνια διαμάντια είδαμε στο ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία – Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας» και σκεφτόμουν αυτό το κορίτσι που βίωσε την πείνα της κατοχής από τα 14 της, που πιεζόταν απ’ τη μητέρα της να τραγουδήσει για τους κατακτητές, που στοχοποιήθηκε από συναδέλφους της μετά την απελευθέρωση και έφυγε κυνηγημένη σχεδόν από την Ελλάδα, επέστρεψε πίσω δίχως μίσος, φανερά πιο αδύνατη και αναγνωρισμένη από τους πολίτες του κόσμου και θέλησε να προσφέρει. Όπως της δώσανε την ευκαιρία να τη δώσει πίσω και δημιούργησε την υποτροφία Μαρία Κάλλας. Γιατί τέτοιοι είναι οι μεγάλοι άνθρωποι δεν στέκουν στα μικρά ή στις πληγές που τους κέρασαν οι συμπολίτες τους, μα επενδύουν στη νέα γενιά και δίνουν ευκαιρίες.
Μπορείτε να φανταστείτε τη Μαρία Κάλλας στα καλύτερα εστιατόρια του κόσμου κι εκείνη να μην αφήνει μπουκιά στο πιάτο, γιατί της είχε μείνει το κατοχικό σύνδρομο της πείνας; Μπορείτε να φανταστείτε τη Μαρία Κάλλας να διαβαίνει την Πατησίων ανάμεσα στον θάνατο των Δεκεμβριανών για να επιστρέψει στο σπίτι της; Μπορείτε να φανταστείτε πώς είναι να σε θεωρούν ένα τίποτα και συ να γίνεσαι το απόλυτο; Το ντοκιμαντέρ μιλάει για τα πρώτα δύσκολα χρόνια της Κάλλας και πιστεύω ότι είναι τόσο ουσιαστικό που πρέπει να προβληθεί απαραίτητα σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας.
Για την άγνωστη σχέση της Κάλλας με τη Θεσσαλονίκη και για το τι άφησε μέσα τους η ενασχόλησή τους με την ιστορία της διάσημης σοπράνο, ο κ. Λούρας εξήγησε ότι: «η Κάλλας είχε πολύ μεγάλη σχέση με τη Θεσσαλονίκη. Εκτός από το ’42, που έρχεται για πρώτη φορά με άλλους καλλιτέχνες της Λυρικής, ήρθε ξανά για συναυλίες το ’44-’45 πριν ξεκινήσει δηλαδή για την Αμερική. Είχε μάλιστα και συγγενείς στη πόλη. Μέχρι το τέλος της ζωής της, κρατούσε θερμή σχέση με την Ελλάδα. Δεν μπορούσαμε να βάλουμε περισσότερο υλικό για τη Θεσσαλονίκη στο ντοκιμαντέρ, φανταστείτε ότι η αρχική βερσιόν ήταν τέσσερις ώρες. Επομένως, υπήρχαν πολλά που έπρεπε να κοπούν».
Ο κ. Λούρας προσέθεσε: «Αυτό που κρατάμε με τον Μιχάλη είναι η δύναμή της. Η Κάλλας ήταν από πολύ νωρίς αντικείμενο πολύ αρνητικής κριτικής. Ήταν όλα εναντίον της. Γεννήθηκε ένα παχουλό παιδί, ήρθε από την Αμερική δίχως να γνωρίζει την ελληνική γλώσσα, δεν τελείωσε το σχολείο, η μαμά της την έστειλε απευθείας στο ωδείο. Εκεί ήταν ξένο σώμα γιατί δεν ντυνόταν καλά, φορούσε χοντρά γυαλιά μυωπίας, είχε ακμή στο πρόσωπο και ήταν συνεχώς αντικείμενο χλευασμού και επιθέσεων. Αργότερα, στη Λυρική Σκηνή, της επιτέθηκαν και οι συνεργάτες της με κατηγορίες ότι συνεργάστηκε με τους Γερμανούς και τους Ιταλούς. Κι όμως, η ίδια ήταν σαν να τα άφηνε όλα αυτά έξω από τη ματιά της, έμοιαζε να μην την επηρεάζει τίποτα. Και κατάφερε να αλλάξει τον κόσμο της όπερας. Το παράδειγμά της μας δείχνει πως μπορούμε να καταφέρουμε τα πάντα αρκεί να εργαστούμε».
Κλείνω με μια αμοιβή που πήρε η Μαρία Καλογεροπούλου το 1942 ταξιδεύοντας στη Θεσσαλονίκη για να δώσει ένα ρεσιτάλ μαζί με άλλους καλλιτέχνες για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ροσσίνι: 70 οκάδες σιτάρι, 7 οκάδες σταφίδα, 45 οκάδες ρύζι, 70 οκάδες φασόλια, 70 οκάδες φακή και 30 οκάδες πατάτες.
«Το φεστιβάλ θέλει ενέργεια»: Μείνετε συντονισμένοι στο ελculture για όλα τα νέα του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
