H κινηματογραφοφιλία στη νέα εποχή

Το βράδυ της 16ης Ιουλίου πραγματοποιήθηκε στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος συνέντευξη Τύπου με θέμα την ένταξη της πράξης «Η κινηματογραφοφιλία στη νέα εποχή» στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αττική» του κοινοτικού Προγράμματος ΕΣΠΑ 2007-2013. Η συγκεκριμένη πράξη εγκαινιάστηκε στα τέλη Ιανουαρίου 2013 με μια αναδρομή στο έργο του Κώστα Γαβρά, εκδήλωση που είχε ιδιαίτερη βαρύτητα και συμβολισμό για την Ταινιοθήκη, δεδομένης της ιδιότητάς του ως προέδρου της μητέρας όλων των Ταινιοθηκών, της Cinémathèque Française. Όπως τόνισε μάλιστα ο ίδιος στη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Κινηματογραφικά αρχεία: το μέλλον του παρελθόντος μας;», «Οι Ταινιοθήκες είναι τελείως απαραίτητες […]. Όπως υπάρχουν τα μουσεία για την παλιά μας τέχνη, έτσι και η Ταινιοθήκη είναι ένα μουσείο για την 7η Τέχνη, το οποίο διασφαλίζει πως θα υπάρχει κινηματογράφος σήμερα, αύριο, μεθαύριο και σε εκατό χρόνια». Αναλυτικά το πρόγραμμα των εκδηλώσεων της Ταινιοθήκης της Ελλάδος που εντάσσονται στην «Κινηματογραφοφιλία στη νέα εποχή», η οποία θα ολοκληρωθεί στο τέλος του 2014, έχει ως εξής:

Οκτώβριος 2013: 7ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, 17-27 Οκτωβρίου 2013
Στη φετινή 7η διοργάνωση, που αποτελείται από τρία μεγάλα αφιερώματα, ειδικές προβολές και παράλληλες εκδηλώσεις, εντάσσονται τρία νέα τμήματα: δύο διεθνή και ένα ελληνικό. Αναλυτικότερα:

Αφιερώματα
Χαρούν Φαρόκι: Ενάντια σε τι; Ενάντια σε ποιον;
Ο διεθνώς καταξιωμένος Γερμανός εικαστικός και κινηματογραφιστής με πολλές ατομικές εκθέσεις και συμμετοχές στο ενεργητικό του και περισσότερες από 100 παραγωγές για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση μάς συστήνεται με ένα τρίπτυχο αφιέρωμα που περιλαμβάνει: α) μια έκθεση στην αίθουσα Νίκος Κεσσανλής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, την οποία θα εγκαινιάσει ο ίδιος ο Φαρόκι στις 29 Οκτωβρίου και στην οποία θα εκτεθούν 7 βίντεο-εγκαταστάσεις του καλλιτέχνη από το 1995 έως σήμερα, β) ένα κινηματογραφικό αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το οποίο επιχειρεί να παρουσιάσει ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της συνολικής φιλμογραφίας του. Θα προβληθούν συνολικά 15 ταινίες σε βίντεο και φιλμ που καλύπτουν χρονικά πέντε δεκαετίες από το 1969 έως το 2009 και γ) ένα masterclass στο Ινστιτούτο Goethe Αθηνών.

Στη φάμπρικα του Πέδρο 
Ο Πέδρο Κόστα, ένας από τους πιο πολυσυζητημένους Ευρωπαίους auteurs των τελευταίων ετών, θα παρουσιάσει ένα πλήρες αναδρομικό αφιέρωμα στο έργο του. Στο πλαίσιό του, θα προβληθεί η πλήρης φιλμογραφία του Κόστα, του «Σάμιουελ Μπέκετ του κινηματογράφου» κατά τον Peter Bradshaw της Guardian, η οποία περιλαμβάνει πέντε μεγάλου μήκους ταινίες μυθοπλασίας, δύο ντοκιμαντέρ και πέντε μικρού μήκους ταινίες. Ο Κόστα έχει γυρίσει μια από τις πιο αξιοπρόσεχτες ταινίες των τελευταίων χρόνων, Στο δωμάτιο της Βάντα (In Vanda’s Room, 2000), όπου μόνος του, με μια κάμερα MiniDV, δίχως φώτα και συνεργείο, κινηματογράφισε τη Βάντα, ένα τζάνκι που ζούσε σε ένα δωμάτιο στα προάστια της Λισαβόνας.

Rossellini Project
Θα προβληθούν έξι ψηφιακά αποκατεστημένες ταινίες του κορυφαίου Ρομπέρτο Ροσελίνι: Η μηχανή που σκοτώνει τους κακούς (La macchina ammazzacattivi, 1952), Ταξίδι στην Ιταλία (Viaggio in Italia, 1953), Ινδία (India, 1959), Στρόμπολι (Stroboli terra di dio, 1949), Αγάπη (L’ amore, 1948) και Ρώμη ανοχύρωτη πόλη (Roma citta aperta, 1945).

Τμήματα
Κινηματογραφικά μέτωπα (Film fronts)
Αυτό το νέο τμήμα του Φεστιβάλ έχει σκοπό να παρουσιάζει πολύ πρόσφατες ταινίες από το παγκόσμιο σινεμά της πρωτοπορίας. Λίγα, αλλά πολύ σημαντικά, έργα που καταφέρνουν να επεκτείνουν τα όρια της φόρμας, της αφήγησης και της θεματολογίας είναι αυτά που θα απασχολήσουν αυτήν τη μικρή, αλλά δυναμική ενότητα.

2 Narrate or Νot (Αφηγηματικά + Όχι)
Bιώνουμε μια βαθιά οικονομική κρίση. Είναι αλήθεια; Ή απλώς μια κατασκευή; Και, αν είναι όντως αλήθεια, πώς μετριέται το μέγεθός της; Ο τρόπος που βιώνεται τελικά μια κρίση είναι κάτι καθαρά υποκειμενικό και εξαρτάται από τα μάτια αυτού που τη βλέπει. Στο πλαίσιο του τμήματος Αφηγηματικά & Όχι, θα παρουσιαστούν οκτώ ταινίες αυστηρά εστιασμένες στο 2013 και τον παγκόσμιο κινηματογράφο, δίνοντας έμφαση στην υποκειμενική αλήθεια μιας κρίσης με όσο το δυνατόν πιο αισιόδοξες νότες.  

Ελληνικό Σινεμά Τώρα! (Greek Cinema Now!)
Ελληνικό σινεμά που δε συμβιβάζεται, που παρατηρεί, καταγράφει και παίρνει θέση -ακόμη και διά της σιωπής- απέναντι στο τι σημαίνει να ζεις στην Ελλάδα σήμερα. Από την avant-garde μέχρι το ντοκιμαντέρ και από την ακραία «σινεφίλ» ταινία μέχρι τα απολύτως low budget projects, το τμήμα Ελληνικό Σινεμά Τώρα! θα παρουσιάζει κάθε χρόνο ελληνικές παραγωγές αυστηρά επιλεγμένες με γνώμονα τον τρόπο που διαχειρίζονται το «εδώ και τώρα» της ελληνικής πραγματικότητας και τον τρόπο που συνομιλούν επάξια με τον παγκόσμιο κινηματογραφικό χάρτη.

Ειδικές προβολές
Όχι
Ο Κεν ΜακΜάλλαν κάνει την πρεμιέρα της καινούργιας του ταινίας Όχι.Το Όχι εξετάζει τη σχέση μεταξύ της αρχαίας ελληνικής κλασικής φιλοσοφίας και της σύγχρονης κρίσης στην Ελλάδα. Στην κάμερα μιλούν άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, αλλά και απλοί πολίτες, ενώ μέρος των γυρισμάτων έχει πραγματοποιηθεί και στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.

Red Bank
H νέα ταινία της Βουβούλας Σκούρα με τίτλο Red Bank αναπτύσσει τη θεματική γύρω από τα Ελληνικά του James Joyce. Τα γυρίσματα της ταινίας έχουν γίνει στην Τεργέστη, πόλη όπου ο Joyce πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του, στο Λονδίνο και στην Αθήνα.

Αινίγματα της σφίγγας
Η ταινία σταθμός της Μάλβεϊ Αινίγματα της Σφίγγας (Riddles of the sphinx) σε νέα ψηφιακά αποκατεστημένη κόπια. Οπτικοποιώντας στην οθόνη τις θεωρητικές και κριτικές σκέψεις τους, οι Μάλβεϊ και Πίτερ Γουόλλεν θέτουν τα διλήμματα της μητρότητας, όπως αυτά βιώνονται στην πατριαρχική κοινωνία. Χρησιμοποιούν τη Σφίγγα ως έμβλημα για να εξετάσουν το οιδιπόδειο σύμπλεγμα και να θέσουν ερωτηματικά για την κίνηση του πολιτισμού από ένα προηγούμενο «μητρικό» στάδιο σε μια «πατρική» ή «πατριαρχική» πράξη.

Το περιθώριο στη δεκαετία του ’80
Τρεις ταινίες που γυρίστηκαν στη δεκαετία του ’80 πλαισιωμένες από παρουσιάσεις συντελεστών και εκλεκτών προσκεκλημένων. Η συγκεκριμένη ενότητα εστιάζει σε αυτή τη δεκαετία κατά την οποία μάλιστα συντελούνται ιδιαίτερα σημαντικές αλλαγές στο πολιτικό πεδίο με σαφείς επιρροές στην κοινωνική αρένα. Νεανική παραβατικότητα, ναρκωτικά και πολυεπίπεδη αποξένωση χαρακτηρίζουν ό,τι ονομάζεται «περιθώριο», το οποίο, ωστόσο, δε χαρακτηρίζεται από ομοιογένεια.

Παράλληλες εκδηλώσεις
25 Οκτωβρίου 2013: Κινηματογραφοφιλία ξανά (Reinventing cinephilia)
Εργαστήρι για επαγγελματίες του χώρου και συζήτηση στρογγυλής τραπέζης ανοιχτή στο κοινό σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση Κινηματογραφικών Αρχείων. Στην αυγή του 21ου αιώνα, ερωτήματα σχετικά με το μέλλον του παρελθόντος μας και το θάνατο του κινηματογράφου, τίθενται συχνά στο πλαίσιο συζητήσεων για την εκ νέου ανακάλυψη της κινηματογραφοφιλίας. Στον καλωδιωμένο κόσμο, όπου οι νέοι συστηματικά κατεβάζουν ταινίες στα i-pads και τα i-phones, τι είναι εκείνο που ακόμη κρατά τους θεατές στην αίθουσα, και ειδικά σε μια Ταινιοθήκη;

Επόμενες δράσεις (ΕΣΠΑ 2007-2013)
Νοέμβριος 2013: Ντοκιμαντέρ & Εικαστική δημιουργία (Δημιουργικό Ντοκιμαντέρ)

Επίμονα ταλέντα
Mια σειρά ντοκιμαντέρ που εστιάζουν στο εμμονοληπτικό σύμπαν της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μπαινοβγαίνοντας σε ευρύχωρα στούντιο και μικροσκοπικά διαμερίσματα, οι δημιουργοί επιχειρούν να καταγράψουν τη φευγαλέα φύση του ταλέντου. Δεν είναι τυχαίο που ο Σίντνεϊ Πόλακ το αποκάλεσε «υγρό μπελά» στο υπέροχο Σχέδια του Φρανκ Γκερί (Sketches of Frank Gehry), το τελευταίο, άκρως προσωπικό, ντοκιμαντέρ του, που περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων στο πρόγραμμα.

Δεκέμβριος 2013: Elias Kazan (Κύκλος: Έλληνες της διασποράς)
Οι διασπορικές ρίζες του Kazan αποτέλεσαν έμπνευση για ένα μεγάλο μέρος του κινηματογραφικού του έργου. Στο πλαίσιο της σύγχρονης τάσης της εκ νέου ανακάλυψης των διπλών ταυτοτήτων, μια νέα ανάγνωση της πλήρους φιλμογραφίας του, πλαισιωμένη από παρουσιάσεις και συζητήσεις, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το αφιέρωμα θα πλαισιώσει μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης.

Δεκέμβριος 2013: Νίκος Παπατάκης (Κύκλος: Έλληνες της διασποράς)
Αφιέρωμα-φόρος τιμής  στο συνολικό έργο του Νίκου Παπατάκη, ακριβώς τρία χρόνια μετά το θάνατό του. Το αφιέρωμα παρουσιάζει την πλήρη φιλμογραφία του σκηνοθέτη, αποκαλύπτοντας τόσο την ιδιαίτερη σκηνοθετική γραφή του όσο και την ερμηνευτική του ικανότητα ως ηθοποιού, και πλαισιώνεται από ταινίες τεκμηρίωσης για τον ίδιο και το έργο του, μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης και μία έκθεση.

Ιανουάριος 2014: Εικόνες της κρίσης στον κινηματογράφο (Κύκλος: Επικαιρότητα και Πρωτοπορία)
Η απεικόνιση της παγκόσμιας κρίσης ιδωμένη από τη ματιά των δημιουργών του κινηματογράφου. Πέρα από μια ενδεικτική αναδρομή στην οικονομική κρίση ως θεματική στον κινηματογράφο από τις απαρχές του βωβού μέχρι τις μέρες μας, με ταινίες διακεκριμένων Ελλήνων και διεθνών δημιουργών, το αφιέρωμα θα θέσει και την προβληματική της σκηνοθεσίας και παραγωγής σε περιόδους κρίσης και ιδιαίτερα στην παρούσα συνθήκη. Το αφιέρωμα θα πλαισιώσει μια ημερίδα.

Μάρτιος 2014: Jean-Luc Godard: Ένας επαναστάτης δημιουργός (Κύκλος: Επικαιρότητα και Πρωτοπορία)
Πλήρης αναδρομή στο κινηματογραφικό έργο του επαναστάτη Γάλλου δημιουργού Jean-Luc Godard. Πέρα από τις γνωστές και αγαπητές στο ελληνικό κοινό ταινίες, θα δούμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα σπάνιες μικρού και μεσαίου ταινίες του δημιουργού καλύπτοντας όλες τις περιόδους του, αλλά και μεγάλου μήκους ταινίες που σπάνια προβάλλονται.

Μάιος 2014:  Κρίση & Χρονικότητα (Κύκλος: Επικαιρότητα και Πρωτοπορία)
Μια απόπειρα φιλοσοφικής προσέγγισης της κρίσης ως κοινωνικής έννοιας ιδωμένης μέσα από την έννοια του χρόνου. Η διερεύνηση αυτή γίνεται μέσα από ταινίες και κινηματογραφικά δοκίμια καταξιωμένων δημιουργών. Το αφιέρωμα θα πλαισιώσει μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης.

Ιούνιος 2014: Ντοκιμαντέρ & Κινούμενα Σχέδια (Δημιουργικό Ντοκιμαντέρ) (Θερινός Κινηματογράφος «Λαΐς»)
Το αφιέρωμα εξετάζει την εξερεύνηση ενός σχετικά καινούργιου και αμφιλεγόμενου είδους, του animated documentary, ένα υβρίδιο κινουμένων σχεδίων και τεκμηρίωσης. Χάρη στο animation, ο πόλεμος, τα δικαιώματα των παιδιών, ο κοινωνικός αποκλεισμός και άλλα φλέγοντα ζητήματα, γίνονται πιο προσιτά στο κοινό. Στο πλαίσιο αυτό, η Αμερικανίδα animator Caroline Leaf, υποψήφια για διάφορα βραβεία -από τα Όσκαρ μέχρι τα Bafta-, θα πραγματοποιήσει ένα τριήμερο workshop με τίτλο Sand & Scratch, μια δημοφιλή τεχνική που ανέπτυξε κατά τη διάρκεια της μακράς καριέρας της.

Οκτώβριος 2014: 8ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας
Το καθιερωμένο πια ραντεβού του αθηναϊκού κοινού στην 8η διοργάνωσή του.

Τέτοιου είδους δραστηριότητες και συνεργασίες ενισχύουν τον κινηματογράφο, κρατούν σε εγρήγορση το ενημερωμένο κοινό του και φέρνουν πιο κοντά τους νέους κινηματογραφόφιλους. Έτσι, θυμούνται οι παλιοί και μαθαίνουν οι νεότεροι…