To “Inside” ξεκινάει λαλίστατα, καθώς ενώ παρακολουθούμε τον Γουίλεμ Νταφόε να πραγματοποιεί μια διάρρηξη, τον ακούμε να μας διηγείται με voice over, ότι όταν ήταν μικρός μια δασκάλα τον ρώτησε τι θα διάλεγε να σώσει αν το σπίτι του έπαιρνε φωτιά. Tης απάντησε τη γάτα μου, το άλμπουμ των ΑC/DC και το μπλοκ ζωγραφικής μου. Εκεί πήγε το μυαλό του, αυτές ήταν οι προτεραιότητές του κι όχι οι γονείς του ή η αδελφή του. Αλλά η γάτα του πέθανε, το άλμπουμ των AC/DC το δάνεισε σε έναν φίλο του της εποχής που δεν τον ξαναείδε ποτέ μετά, μόνο το μπλοκ ζωγραφικής κράτησε. Γιατί οι γάτες πεθαίνουν, η μουσική ξεθωριάζει, αλλά η τέχνη είναι για πάντα.
Είναι πολύ πρόσφατα και έτσι έρχονται αναπόφευκτα αμέσως στο μυαλό τα «Πνεύματα του Ινισέριν» και η πεποίθηση του ήρωα που υποδύεται ο Μπρένταν Γκλίσον, ότι όλα τα άλλα είναι παροδικά, αλλά η μουσική αντέχει στον χρόνο: “Μusic fades” ο Νταφόε – “Μusic lasts” ο Γκλίσον. Και γενικότερα όμως, η αντιδιαστολή της μουσικής από την τέχνη είναι μάλλον καινοφανής και δεν κάθεται καλά στο αυτί του θεατή.
Το λαλίστατο ξεκίνημα είναι παραπλανητικό. Εκτός από τη μουσική, ο σεναριογράφος Mπεν Χόπκινς δεν πρέπει να έχει σε μεγάλη εκτίμηση ούτε και τα λόγια. Στο σύνολο σχεδόν της διάρκειάς του “Ιnside” θα βλέπουμε τον Γουίλεμ Νταφόε παγιδευμένο σε ένα σπίτι, να μιλάει ελάχιστα, ακριβώς γιατί δεν έχει και κανέναν να μιλήσει. Και όποιες ενστάσεις κι αν έχει κανείς για την ταινία του Βασίλη Κατσούπη (ναι, είναι εντελώς Έλληνας και το “Inside” διεθνής συμπαραγωγή με ελληνική πρωτοβουλία και καθοριστική συμμετοχή), πρέπει να του πιστώσει ότι για να καταφέρνεις να κρατάς μια ολόκληρη ταινία μεγάλου μήκους -και δη την πρώτη σου- με τόσο λίγα λόγια, σημαίνει ότι έχεις το σκηνοθετικό ταλέντο να διηγείσαι μια ιστορία στηριζόμενος στις εικόνες, σημαίνει ότι έχεις τον τρόπο να αφήνεις τις εικόνες να μιλάνε. Ακόμα περισσότερο, όταν μαζί με την ταινία καταφέρνεις και κρατάς και το ενδιαφέρον των θεατών, που την παρακολουθούν ίσως όχι με κομμένη την ανάσα, αλλά πάντως και χωρίς να νιώθουν ότι κάνουν αβαρία ή να τους κρατά μόνο η περιέργεια για το τι θα γίνει στο τέλος.
Στο “Ιnside” λοιπόν τα λόγια είναι περιττά, αφού ό,τι συμβαίνει το βλέπουμε. Και τι συμβαίνει; Όταν ο Νταφόε, τοπ κλας διαρρήκτης, μπαίνει στο πολυτελές ρετιρέ για να κλέψει σταμπαρισμένους από πριν πίνακες ζωγραφικής που κοστίζουν μια περιουσία, κάτι πάει λάθος στο χακάρισμα των συστημάτων ασφαλείας, κι έτσι ενώ είχε καταφέρει να απενεργοποιήσει τους συναγερμούς μπαίνοντας, όταν πάει να βγει οι συναγερμοί αρχίζουν να βαράνε, όλα τα συστήματα πέφτουν, κλείνουν και τον φυλακίζουν στο διαμέρισμα.
Κι αν θα περίμενε κανείς μάλλον εύλογα, ότι αφού συνέβησαν όλα αυτά, θα ειδοποιηθούν αμέσως εταιρείες φύλαξης ή έστω ο ιδιοκτήτης και ότι εντός μικρού χρονικού διαστήματος θα πλάκωνε η αστυνομία, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Ο ήρωας παγιδεύεται στο σπίτι και θα πρέπει να τα βγάλει πέρα μόνος του για καιρό. Γιατί, για κάποιο λόγο, που σε μεταφορικό επίπεδο μπορεί ίσως να βγάζει νόημα, αλλά σε πρώτο επίπεδο αφήγησης και ρεαλιστικά μοιάζει να χάσκει, έχουμε έναν χώρο που στεγάζει μέσα του έργα τέχνης τεράστιας αξίας, αλλά που όταν παραβιάζονται τα συστήματα ασφαλείας του και ενεργοποιούνται οι συναγερμοί, κανείς δεν ειδοποιείται, κανείς δεν ενημερώνεται, κανείς δεν ασχολείται.
Εν πάση περιπτώσει, ο Νταφόε δεν είχε ούτε κάποιο καρτοκινητό μαζί του, είχε μόνο τον ασύρματο με τον οποίο μιλούσε με τους συνεργούς του, οι οποίοι όταν γίνεται η στραβή κλείνουν την επικοινωνία και τον αφήνουν ολομόναχο να τα βγάλει πέρα. Κι έτσι, ενώ ζούμε σε μια εποχή που από οποιαδήποτε σχεδόν γωνιά του πλανήτη ο καθένας μπορεί να επικοινωνήσει με όλον τον υπόλοιπο κόσμο, εκείνος βρίσκεται αποκλεισμένος από κάθε επικοινωνία σε ένα ρετιρέ ουρανοξύστη σε πανάκριβη περιοχή της Νέας Υόρκης, καθώς ούτε με κάποιο μέσο μέσα από το ρετιρέ μπορεί να έρθει σε επαφή με τον έξω κόσμο.
Τι είναι αυτό το ρετιρέ; Καταρχάς το σπίτι ενός πάμπλουτου ανθρώπου. Μολονότι όμως μια σειρά από πρόσφατες ταινίες, όπως το «Τρίγωνο της Θλίψης», το «Μενού» και το “Glass Onion”, στρέφουν τη ματιά τους σε φούσκες των υπερπλουσίων του 1%, αποκομμένες από τον κόσμο των κοινών θνητών του 99%, το ζήτημα του πλούτου δεν είναι το πιο κυρίαρχο στην ταινία. Ο άνθρωπος που μένει κανονικά εκεί είναι κορυφαίος, βραβευμένος με το βραβείο Pritzker, αρχιτέκτονας, αλλά ταυτόχρονα και συλλέκτης έργων τέχνης. Στα πολλά εκατοντάδες τετραγωνικά του το ρετιρέ είναι φτιαγμένο σαν εικαστική έκθεση ή σαν μουσείο. Είναι ένας χώρος συναρπαστικός τόσο από πλευράς αρχιτεκτονικής, όσο και από πλευράς interior design, όσο και από πλευράς των έργων τέχνης που τον διακοσμούν. Ο Κατσούπης τον φιλμογραφεί ευρηματικά αποκαλύπτοντάς μας σταδιακά γωνιές του σπιτιού που δεν είχαμε δει πριν. Πίνακες κλασικοί, πίνακες μοντέρνοι, βίντεο αρτ, ο χώρος είναι διαρρυθμισμένος με θρησκευτική ευλάβεια, αυτό δεν είναι ένα σπίτι, είναι ναός των εικαστικών.
Καθώς λοιπόν ο αρχιτέκτονας λείπει σε ταξίδι για δουλειές, φτιάχνοντας υπερφιλόδοξα κτίρια σε γωνιές του κόσμου όπου υπάρχουν ξιπασμένοι δια βίου ηγέτες που πληρώνουν αδρά για αυτό, το σπίτι από ναός και μουσείο θα μετατραπεί σε κλουβί πολυτελείας του διαρρήκτη. Αλλά η πολυτέλεια δεν διασφαλίζει από μόνη της την επιβίωση. Κι αφού ο Νταφόε δεν μπορεί να επικοινωνήσει με κανέναν εκτός του διαμερίσματος, του μένουν δυο αποστολές: Πρώτον πρέπει να βρει τρόπους να επιβιώσει, να φάει και να πιει, αφού ο ηλεκτρισμός μπορεί να μην κόπηκε, αλλά μαζί με τα τηλέφωνα κόπηκε και το νερό. Κι όταν δεν έχεις νερό, δεν σου λείπει μόνο το νερό που πίνεις ή το νερό που δεν έχεις να πλυθείς, δεν υπάρχει και νερό στην τουαλέτα, γεγονός που δημιουργεί άλλα πρακτικά προβλήματα. Δεύτερον, πρέπει να προσπαθήσει να δραπετεύσει από το κλουβί του.
Κι έτσι, ενώ έχουμε ένα ιδανικά φτιαγμένο και διαρρυθμισμένο σπίτι, ένα σπίτι έργο τέχνης, ένα σπίτι που μέσα του στεγάζει όχι μόνο τον πλούτο αλλά κατεξοχήν και τη δημιουργία, ένα σπίτι που ενσαρκώνει μια αντίληψη για το ωραίο και το ψαγμένο, ένα σπίτι που αποτελεί από μόνο του μια σπουδή για τη σχέση με τον χώρο και όσα μας περιβάλλουν, ένα σπίτι που αποτελεί μια κιβωτό τέχνης και αισθητικής, ένα σπίτι που το κάθε τι βρίσκεται στη θέση ακριβώς που θα έπρεπε να βρίσκεται, τώρα θα πρέπει να αρχίσει σιγά σιγά να διαλύεται στα εξ ων συνετέθη. Η δημιουργία δίνει τη θέση της στην καταστροφή, η δόμηση στην αποδόμηση, η συναρμολόγηση στην αποσυναρμολόγηση. Και όλη η δύναμη του “Ιnside” εδράζεται ακριβώς εδώ: δεν βάζει την καταστροφή αντιπαραθετικά με τη δημιουργία, την αποδόμηση αντιπαραθετικά με τη δόμηση, την αποσυναρμολόγηση αντιπαραθετικά με τη συναρμολόγηση. Αντίθετα μας λέει (ή μάλλον μας δείχνει), ότι όπως το σπίτι μουσείο είχε μια συγκεκριμένη σχέση με τον χώρο νοηματοδοτώντας τον προς μία κατεύθυνση, έτσι και το σπίτι ρημαδιό αποκτά τη δική του σχέση και τη δική του νοηματοδότηση.
Ο χώρος αρχίζει να μεταμορφώνεται και να αποκτά μια νέα χρήση. Μια καινούρια αρχιτεκτονική, μια καινούρια εσωτερική διακόσμηση, μια ανασύνθεση του χώρου, μια νέα ιδέα για τη χρήση των αντικειμένων (ό,τι έδενε ένα κρεβάτι, ό,τι αποτελούσε ένα βάζο, ιμάντες, καρέκλες, τραπέζια, κομμάτια γυαλί κ.ο.κ), στην προσπάθεια του ήρωα να δραπετεύσει και να βρει μια διαφυγή. Και μαζί η ανάγκη για καλλιτεχνική έκφραση, άρα και νέα έργα τέχνης.
Το δυνατό σημείο της ταινίας είναι όμως ταυτόχρονα όμως και το όριό της. Γιατί το “Inside” είναι μια κανονική ταινία μυθοπλασίας μεν, με καρδιά εικαστικού έργου δε. Ακόμη και ο ήρωάς της μοιάζει περισσότερο με ένα ακόμη έκθεμα, με ένα ακόμη μέρος του εικαστικού πρότζεκτ, μοιάζει με παράμετρο ενός πειράματος, με το ενεργό υποκείμενο που καλείται να αλληλεπιδράσει με τον χώρο και τους περιορισμούς του, προκειμένου να εφεύρει τις οδούς διαφυγής του: αν παγιδευόσουν εκεί, τι θα έκανες με αυτόν τον τέλειο χώρο; Αναγκαζόμενος να τον καταστρέψεις τι θα δημιουργούσες στη θέση του;
