H Στέγη παντού

Κείμενο: Τώνια Καράογλου

Κατά την παρουσίαση του προγράμματος της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών διανύσαμε σε λιγότερο από μιάμιση ώρα τη σεζόν 2014-15, μέσα από ένα χορταστικό fast forward γεμάτο τέχνη και αρκετές δόσεις χιούμορ από τους τρεις παρουσιαστές της βραδιάς (Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Χρήστο Καρρά, Κάτια Αρφαρά). Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, που αποποιείται τους ρόλους ενός «απύθμενου κουμπαρά» που, απλώς, χρηματοδοτεί παραγωγές ή ενός «ξενοδοχείο πολιτισμού» -κατά τις επισημάνσεις του προέδρου του Ιδρύματος Ωνάση Αντώνη Παπαδημητρίου, που άνοιξε τη βραδιά-, συνεχίζει και φέτος το πολύπλευρο έργο της, ανοίγοντας και νέα πεδία. Μουσική, εικαστικά, χορός, θέατρο, design, διαλέξεις κυριαρχούν στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, εντός και εκτός Στέγης, το οποίο έρχονται να εμπλουτίσουν ο κινηματογράφος (με άνοιγμα στο νέο ελληνικό σινεμά και βραδιές θεματικών προβολών) αλλά και η γαστρονομία (με τη διοργάνωση δύο «επιμελημένων δείπνων»!).

Φωτογραφία από το έργο «Όσα είναι δίπλα μου» του Fernando Rubio που θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Transitions

Όσον αφορά το θεατρικό κομμάτι, η Στέγη φαίνεται ότι μένει ο μόνος μας σύνδεσμος με την παγκόσμια θεατρική πραγματικότητα, μετά και την οικονομική αδυναμία του Φεστιβάλ Αθηνών να συνεχίσει τις εξωτερικές μετακλήσεις των προηγούμενων ετών. Το πρόγραμμα των ξένων παραγωγών διαμορφώνεται με σαφή την πρόθεση να αφουγκραστεί τις σύγχρονες κοινωνικοπολιτικές ανάγκες. Το φεστιβάλ Transitions συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά (Νοέμβριος) με το ενδιαφέρον να μεταφέρεται από τα Βαλκάνια στη Λατινική Αμερική· καλλιτέχνες από τη Χιλή, τη Βραζιλία, την Αργεντινή και την Κολομβία που (έχουν βιώσει και) εκφράζονται για την κρατική και παρακρατική βία, τον αγώνα για ελευθερία και δημοκρατία, τη συλλογική μνήμη, επισκέπτονται την Αθήνα με μια σειρά παραστάσεων και performances πολιτικού σχολιασμού. Με διαφορετική καταγωγή και αισθητική αλλά αντίστοιχο προβληματισμό έρχονται η πολυδιάστατη performance (μίγμα θεάτρου, εικαστικών και κουκλοθεάτρου) του William Kentridge που εμπνέεται από τον «Βασιλιά Υμπύ» για να καταθέσει ένα σχόλιο πάνω στο απαρτχάιντ («Ο Υμπύ και η επιτροπή της αλήθειας», Δεκέμβριος) και το «Hate radio» του Milo Rau, ένα δείγμα θεάτρου-ντοκουμέντου, που επιχειρεί να αναπαραστήσει το πραγματικό γεγονός της ρατσιστικής προπαγάνδας μέσω ραδιοφώνου που είχε συντελεστεί στη Ρουάντα το 1994 (Μάιος). Με μετακλήσεις από το εξωτερικό θα στελεχωθεί και το Fast Forward Festival (διοργανώνεται, επίσης, για δεύτερη χρονιά), που δίνει έμφαση στα νέα μέσα και τεχνολογίες και που φέτος θα επικεντρωθεί στην πόλη, τον ιδιωτικό και δημόσιο χώρο, με μια θεματική που επιχειρεί να επαναπροσεγγίσει την έννοια της κοινότητας και της συμβίωσης στις σύγχρονες μητροπόλεις. Και επειδή πολιτική θέση δεν αποτελεί μονάχα η επιλογή παραστάσεων ανάλογου περιεχομένου, την ίδια θέση εκφράζουν στην ουσία τόσο η μετάκληση της χοροθεατρικής performance του Jerȏme Bel που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την ομάδα Theater Hora που την αποτελούν επαγγελματίες ηθοποιοί με διανοητικές αναπηρίες («Disabled theatre», Δεκέμβριος), όπως και η διοργάνωση του διεθνούς φεστιβάλ χορού «Unlimited access» από ανθρώπους με και χωρίς αναπηρία (Φεβρουάριος).

Ο Γιάννης Χουβαρδάς σκηνοθετεί τον «Άμλετ», με πρωταγωνιστή τον Χρήστο Λούλη | Φωτογραφία: Christos Sarris

Η Στέγη, βέβαια, ανοίγει τις πόρτες της και στους Έλληνες δημιουργούς και, φέτος, στο κλασικό ρεπερτόριο. Ο Γιάννης Χουβαρδάς σκηνοθετεί τον «Άμλετ», με τον Χρήστο Λούλη στον εμβληματικό σαιξπηρικό ρόλο, και ο Νίκος Καραθάνος (με τη συμβολή της Λένας Κιτσοπούλου στη δραματουργία) το κύκνειο τσεχωφικό άσμα, τον «Βυσσινόκηπο». Το ελληνικό πρόγραμμα συμπληρώνεται με ονόματα καλλιτεχνών που μας έχουν απασχολήσει θετικά τα τελευταία χρόνια (Θέμελης Γλυνάτσης, Γεωργία Μαυραγάνη), ενώ δεν περνάει απαρατήρητη η παρουσία των Vasistas, που θα ανεβάσουν επί σκηνής την πρώτη θεατρική απόπειρα του Ευθύμη Φιλίππου (συν-σεναριογράφου του Γιώργου Λάνθιμου), που γράφτηκε ειδικά για τη Στέγη: τα «Αίματα» είναι ένα πορτρέτο της Ελλάδας που οδήγησε στην κρίση (Οκτώβριος). Από το χώρο του κινηματογράφου και ο Μιχάλης Κωνσταντάτος (ομάδα blindspot) επιχειρεί μία «κινηματογραφική» ματιά στην ιψενική «Έντα Γκάμπλερ».

Μάλλον, όμως, η κορωνίδα του φετινού προγράμματος δεν είναι τίποτα από τα παραπάνω, αλλά τα εκπαιδευτικά προγράμματα που συνεχίζονται για σχολεία όλης της χώρας. Όχι χάρη στις πολυποίκιλες δράσεις που έχουν οργανωθεί (παραστάσεις, εργαστήρια, εκθέσεις, το φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου κλπ), αλλά χάρη σε μία μόνο: στο πρόγραμμα «Επικοινωνώ άρα είμαι ελεύθερος» που -συνεχίζοντας το άνοιγμα της Στέγης προς ανθρώπους που βιώνουν συνθήκες εγκλεισμού– θα επιχειρήσει να ανοίξει διάλογο μεταξύ των έφηβων μαθητών και των κρατούμενων των γυναικείων φυλακών της Θήβας, μέσα από δράσεις δημιουργικής αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας.

Ο κύριος Παπαδημητρίου ήταν που άνοιξε τη βραδιά με μία σημαντική επισήμανση: οι επιλογές της Στέγης διαμορφώνουν και συνιστούν πολιτική θέση και στάση. Το πρόγραμμα φαίνεται να επιβεβαιώνει τις προθέσεις· μένει μόνο να δικαιωθεί και εκ του αποτελέσματος.