«Στη μνήμη του πατέρα μου…»
Περίπου ένα μήνα μετά τον θάνατο του πατέρα της, η Ειρήνη Τζούλια ξεκινά τα γυρίσματα της πρώτης μικρού μήκους ταινίας της. Είναι ένας από τους 104 επίσημα ταυτοποιημένους νεκρούς από τη δεύτερη πιο φονική πυρκαγιά στην ιστορία του 21ου αιώνα. 23 Ιουλίου 2018. Ανατολική Αττική.
H προσωπική απώλεια συναντά την συλλογική καταστροφή σε 20 λεπτά και γεννιέται το ”LUMEN”, ένα ημερολόγιο εξαϋλωμένων τοπίων, θραυσματικών μαρτυριών και εικόνων που αναζητούν μετατραυματικά λίγο φως…
«Υπήρχε διαρκώς στο μυαλό μου η αίσθηση της ευθύνης, έστω και ασυνείδητα, ακριβώς γιατί ένιωθα ότι πραγματεύομαι ένα συλλογικό τραύμα πέρα από το προσωπικό», αναφέρει η σκηνοθέτιδα.
Λίγο πριν την προβολή του ”LUMEN” στο Positively Different Short Film Festival 2024 – ”Love & Revolt”, η Ειρήνη Τζούλια μοιράζεται με το ελc την προσπάθειά της να έρθει σε ρήξη με το κυρίαρχο βλέμμα, τη «λυτρωτική» για την ίδια λειτουργία της ταινίας της αλλά και την ευχή της να δράσει «θεραπευτικά» στον θεατή.
Πώς ένιωσες που το “Lumen” ήταν η μοναδική ελληνική ταινία που συμμετείχε στο “Short and Green” του φετινού Φεστιβάλ της Δράμας; Ποια τα συναισθήματά σου ενόψει της προβολής στο PDSFF 2024;
Υπάρχει ένα περιβαλλοντικό πρόσημο στο ”LUMEN”, από το θέμα του και μόνο και εγγενές στην εικόνα, αφού το μεγαλύτερο μέρος των γυρισμάτων ολοκληρώθηκε μερικούς μήνες μετά την πυρκαγιά, στον τόπο της καταστροφής. Αν και η καταστροφή που πραγματεύεται η ταινία αγγίζει πολλά επίπεδα, ως δημιουργός εστίαζα πρώτα και κύρια στην ανθρώπινη απώλεια και το πένθος. Έτσι λοιπόν, η επιλογή του ”Lumen” στο ”Short and Green” του Φεστιβάλ της Δράμας, πέρα από το γεγονός ότι υπήρξε ιδιαίτερα τιμητική για μένα, ως η μοναδική ελληνική συμμετοχή, με έκανε να σκεφτώ την ταινία και ως προς την περιβαλλοντική της διάσταση.
Είμαι ιδιαιτέρως χαρούμενη για την συμμετοχή του ”LUMEN” στο PDSFF 2024, καθώς φαίνεται να έχει ως φεστιβάλ μια πρόθεση ανατροπής και πειραματισμού, και ακριβώς επειδή στην ταινία μου προσπάθησα να έρθω σε ρήξη με το κυρίαρχο βλέμμα, πιστεύω πως το ”LUMEN” θα βρει στο Positively Different Short Film Festival ένα κοινό που θα το αγκαλιάσει.
Με αυτή την πρώτη σου ταινία πέρα από το προσωπικό σου βίωμα πραγματεύεσαι και ένα συλλογικό τραύμα, αυτό σε έκανε να έρθεις αντιμέτωπη με κάποια αίσθηση χρέους – ευθύνης για το πώς θα το αποδώσεις;
Υπήρχε διαρκώς στο μυαλό μου η αίσθηση της ευθύνης έστω και ασυνείδητα, ακριβώς γιατί ένιωθα ότι πραγματεύομαι ένα συλλογικό τραύμα πέρα από το προσωπικό. Οπότε οποιαδήποτε επιλογή έκανα στην ταινία, έγινε με γνώμονα την προσωπική μου μαρτυρία, αλλά και αυτό που βίωνα ως κοινοτικό θρήνο. Κάποιες φορές αυτή η αίσθηση ευθύνης ή χρέους αν θέλετε, ίσως να με οδήγησε σε μια περισσότερο συγκρατημένη εκφραστική προσέγγιση, γιατί δεν είναι εύκολο να διαχειρίζεσαι ζητήματα τέτοιου βάρους.
Έχεις δηλώσει ότι η ταινία είναι πολιτική από τη φόρμα της. Πες μας λίγα λόγια για αυτό.
Κάθε ταινία είναι πολιτική από την ηθική-αισθητική της, ορίζοντας μια συγκεκριμένη στάση, ένα συγκεκριμένο βλέμμα, απέναντι στον κόσμο και τα πράγματα. Η φόρμα της ταινίας, χωρίς καμία διάθεση αναπαράστασης, έρχεται σε ρήξη με το κυρίαρχο αφήγημα, και ειδικά μιας πολιτικής «εκβιασμού συναισθημάτων» του θεατή, συνήθης πολιτική των ΜΜΕ, που έρχεται να αφαιμάξει κάθε ουσιαστική βαρύτητα από ένα τέτοιο καταστροφικό γεγονός και εντέλει μας αναισθητοποιεί.
Κατά τη διάρκεια της παραγωγής σκεφτόσουν πώς θα λειτουργήσει το “LUMEN” όταν έρθει σε επαφή με τους θεατές; Τι ευχόσουν για αυτή την ταινία;
Ήλπιζα να μπορέσω να επικοινωνήσω το δικό μου βίωμα, το δικό μου συναίσθημα μέσα στην ταινία, που ήταν ταυτόχρονα μέρος μιας συλλογικής μαρτυρίας και ευχόμουν το ”LUMEN” να μπορέσει να λειτουργήσει «θεραπευτικά» κατά μία έννοια για τον θεατή.
Υπήρξε εικόνα ή μαρτυρία που να έμεινε χαραγμένη στη μνήμη σου στη διάρκεια των γυρισμάτων;
Είναι πάρα πολλές, όμως θυμάμαι πολύ έντονα το γύρισμα από το τελευταίο πλάνο της ταινίας, που είναι η πρώτη ετήσια πορεία των κατοίκων των πληγεισών περιοχών στη μνήμη των θυμάτων. Όταν βάλαμε το πλάνο της πορείας να «παίξει» στην τηλεόραση στο εσωτερικό του καμένου σπιτιού, είχαμε την αίσθηση ότι οι μορφές «βγαίνουν» μέσα από τον τοίχο, είναι η συνέχειά του. Η καταστροφή είναι με τέτοιο τρόπο εντυπωμένη μέσα στο χώρο και τον χρόνο, που ο ίδιος ο καμένος τοίχος «θυμάται».
Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση – δυσκολία που αντιμετώπισες στη διαδρομή για το “LUMEN”;
Να μπορέσω να πάρω την απαραίτητη συναισθηματική απόσταση για να καταφέρω να την ολοκληρώσω.
Η τέχνη είναι ένας τρόπος να διαχειριστείς την απώλεια τελικά; Πώς λειτούργησε για σένα;
Νομίζω πως η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά και για τον δημιουργό και για τον θεατή. Για εμένα προσωπικά λειτούργησε σίγουρα «λυτρωτικά». Βλέποντας εντυπωμένο το συναίσθημά μου, το προσωπικό μου τραύμα, μπόρεσα κατά κάποιο τρόπο να αφήσω όλο αυτό το βαρύ φορτίο μέσα στην ταινία και να μπορέσω να προχωρήσω. Εύχομαι η ταινία να μπορεί να λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο και για τον θεατή.
Εξακολουθείς να πηγαίνεις στο Μάτι; Ποια η σχέση – τα συναισθήματά σου για αυτό τον τόπο σήμερα;
Δεν έφυγα ποτέ ουσιαστικά από την περιοχή. Έχω ζήσει όλες τις εναλλαγές του τόπου – του τοπίου. Σίγουρα δεν είναι εύκολο να διαχειριστεί κανείς τις τραυματικές μνήμες, γιατί συνειρμικά επανέρχονται και μόνο περνώντας από συγκεκριμένα σημεία.
Μίλησέ μας για το σπίτι που βλέπουμε στην ταινία. Ποια η ιστορία του;
Το καμένο σπίτι μέσα στην ταινία, είναι ένα φιλικό σπίτι στον Άγιο Ανδρέα, στο οποίο κατέφυγα αρχικά για προληπτικούς λόγους με τη μητέρα μου και το παιδί μου, περιμένοντας τον πατέρα μου, που θα μας ακολουθούσε. Χωρίς να έχω καμία εικόνα της εξέλιξης της καταστροφής, έφυγα την τελευταία στιγμή από το σπίτι αυτό, μαζί με 2 ενήλικες γυναίκες και 5 παιδιά, γιατί έτυχε 2 περαστικοί με ένα αυτοκίνητο να μας δουν στον κήπο του σπιτιού και να μας ειδοποιήσουν. Το σπίτι κάηκε ολοσχερώς.
Μέσα από τις στάχτες και τα ίχνη μιας πρότερης ζωής βρίσκει πάντα χαραμάδα να βγει το φως;
Θέλω να πιστεύω πως ναι, αλλά είναι μια επίπονη διαδικασία.
To ”LUMEN” της Ειρήνης Τζούλια θα προβληθεί στις 8 Μαρτίου στο πλαίσιο του Positively Different Short Film Festival 2024 (7-10 Μαρτίου)
