Η «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Μαρίας Πρωτόπαππα στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης από τις 15 Οκτωβρίου.
Μετά το πρώτο ανέβασμα στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, η Μαρία Πρωτόπαππα προσεγγίζει σκηνοθετικά και ερμηνευτικά εκ νέου την «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ, σε μια παράσταση που εξελίσσει ακόμα περισσότερο την αρχική ματιά της σκηνοθέτιδος.
Αναλαμβάνοντας να αρθρώσει η ίδια το μεγαλύτερο μέρος των λόγων της Αντιγόνης, η σκηνοθέτις επιχειρεί ένα σχόλιο ανάμεσα στο σημαίνον και το σημαινόμενο της ύπαρξης της ηρωίδας. Υπάρχει η Αντιγόνη και κατά πόσο είναι αληθινή η επιθυμία-ανάγκη που τη γεννά;
Ερμηνεύουν ο Χρήστος Στέργιογλου, ο Γιάννης Τσορτέκης, ο Δημήτρης Μαμιός, ο Δημήτρης Μαργαρίτης, η Μαρία Πρωτόπαππα, στο πρόσωπο της οποίας ταυτίζεται ο ρόλος της σκηνοθέτιδος με το ρόλο της Αντιγόνης, τον οποίο μοιράζεται επί σκηνής με την πρωτοεμφανιζόμενη Ηλέκτρα Μπαρούτα.
Η Αντιγόνη ως μυθικό πρόσωπο θέτει ένα γοητευτικό αίνιγμα ανά τους αιώνες. Τι την ωθεί να συγκρουστεί με την εξουσία; Η σύγκρουση αυτή δικαιολογεί τη θυσία της ζωής της; Υπάρχουν κάποια ελαφρυντικά στον Κρέοντα με τον οποίο αντιπαρατίθεται; Πόσο χρειάζεται η κάθε κοινωνία την παρουσία μιας Αντιγόνης και για ποιους λόγους πέρα από τους προφανείς;
Πρώτος ο Σοφοκλής μετέφερε τον μύθο της στη θεατρική σκηνή το 441 π.Χ. και ο Γάλλος συγγραφέας Ζαν Ανούιγ τον μετάπλασε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
Από το 1944 και μετά, όποτε και ανέβηκε πρώτη φορά η «Αντιγόνη» του Ανούιγ, έχει παρουσιαστεί σε θεατρικές σκηνές σε όλο τον κόσμο, προκαλώντας πάντα έντονες συζητήσεις. Στην Ελλάδα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1946-1947 στο Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, με την Έλλη Λαμπέτη στον ομώνυμο ρόλο.
Έτσι, το έργο που έφερε στην Ελλάδα ο Κάρολος Κουν επιστρέφει, για 2η χρονιά, στο θέατρο που το ανέδειξε, σηματοδοτώντας παράλληλα τα 80 χρόνια από την ίδρυση του Θεάτρου Τέχνης (1942-2022).
Ο Κρέοντας με νόμο απαγορεύει την ταφή του αδελφού της Αντιγόνης Πολυνείκη γιατί κινήθηκε με στρατό ενάντια στην πόλη των προγόνων του και τον αδελφό του Ετεοκλή. Η Αντιγόνη θα εναντιωθεί σε αυτήν τη διαταγή.
H Αντιγόνη αντι-μιλά στον Κρέοντα και η δύναμη της εκφοράς των λέξεων, η εν δυνάμει ικανότητά τους να διαμορφώνουν ή και να εκλαμβάνονται ως πραγματικότητες είναι η βασική διεκδίκηση αυτής της ανάγνωσης πάνω στην Αντιγόνη.
Σημείωμα της σκηνοθέτιδος
Σε ακραίες καταστάσεις της Ιστορίας, σαν αυτή που ζούμε τώρα, κατά τις οποίες συντελούνται κοσμογονικές αλλαγές, των οποίων την επίγνωση ΔΕΝ μπορούμε να έχουμε πριν ολοκληρωθούν, σε αυτά τα Απότομα Περάσματα – Μεταλλάξεις του ιστορικού ανθρώπου, το πλαίσιο και η ανάγκη για το Συλλογικό ΣΥΝΘΛΙΒΟΥΝ τα άτομα, αλλά και το δημόσιο χαρακτήρα τους.
Περνάμε απότομα στον καθηλωμένο τεχνολογικά, πολιτικά άνθρωπο, που ενώ απολαμβάνει δημόσιο λόγο, τον στερείται, όπως στερείται δημοκρατίας και ελέγχου του εαυτού και του βίου του. Πόσω δε μάλλον των ατομικών ελευθεριών και της ιδιωτικότητάς του, την στιγμή που «ηθελημένα» βρίσκεται εκτεθειμένος μαζί με όλους, στα μάτια όλων.
Οι μύθοι είναι ιστορίες που οι άνθρωποι διηγούνται ή ακούνε, μέσω των οποίων κάθε κοινωνία προσπαθεί να καταλάβει πώς είναι φτιαγμένη, τις σχέσεις της με τον εξωτερικό κόσμο και τη θέση του ανθρώπου στο σύνολο του σύμπαντος.
Η αξία τους προέρχεται από το ότι τα γεγονότα, που υποτίθεται ότι εξελίχθηκαν σε μια δεδομένη στιγμή στο μακρινό παρελθόν, συγκροτούν μια δομή αναλλοίωτη στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον (Claude Lévi-Strauss).
Ο Ανούιγ καλεί τους θεατές να σκεφτούν πάνω στο νόημα της ζωής και να αρνηθούν κάθε μορφή συμβιβασμού. Ανήκει στα έργα του Pieces noires (Μαύρα Έργα), που ήταν γεμάτα ειρωνεία και σαρκασμό. Είχε βρει τρόπο να γελάει µε την κακοτυχία: «Τα έργα µου είναι περισσότερο Μολιερικά. Χάρη στον Μολιέρο, το Γαλλικό θέατρο δεν είναι ζοφερό. Γελάμε, όπως οι φαντάροι στον πόλεμο, µε την µμιζέρια και τον τρόμο µας».
Αν ήταν εύκολο να αποφασίσουμε ποια πλευρά έχει με το μέρος της το δίκαιο ή το άδικο δεν θα μιλούσαμε για τραγωδία. Η αξία της δεν έγκειται στη σύγκρουση του καλού με το κακό, της αθωότητας με την ενοχή, αλλά σε μια αντιπαράθεση ηθικών αρχών και πολιτικών θέσεων στην οποία είναι δύσκολο ο μέσος άνθρωπος να πάρει σαφή θέση. Στο ερώτημα: Αξίζει τον κόπο η θυσία της; Τα έργα του Σοφοκλή και του Ανούιγ δεν δίνουν οριστική και αδιαπραγμάτευτη απάντηση.
