«Όνειρό μου είναι να διαμορφωθεί ένα νέο καλλιτεχνικό ρεύμα. Μια νέα κίνηση. Ένα κίνημα. Μια πιθανότητα ουσιαστικής αλλαγής. Μια συσπείρωση μιας νέας γενιάς αγκαλιάζοντας την “παλιά φρουρά” και τα σωματεία της. Μια προσπάθεια να αξιοποιηθούν τα όνειρά μας ανεξάρτητα από τον τρόπο που έχουμε συνηθίσει να ζούμε. Ο κόσμος καταστρέφεται κι εμείς κοιτάμε τις δουλίτσες και τις ζωούλες μας. Πρέπει να ενηλικιωθούμε και να βοηθήσουμε όλες τις μορφές ζωής να εξελιχθούν ανεξάρτητα κι ελεύθερα. Με την ελπίδα ότι ο κόσμος θα μπορέσει να επανέλθει και ότι θα έχουμε νερό και τροφή για κάποιους αιώνες ακόμα. Είμαστε ικανοί και για τα χειρότερα και για τα απίστευτα. Ας κάνουμε μια προσπάθεια να εκπλήξουμε τους εαυτούς μας», λέει ο Γιώργος Βουρδαμής, ο άνθρωπος πίσω από την Πρωτοβουλία #SupportArtWorkers, η οποία επιχειρεί να κάνει μια αρχή που αφορά όλους τους ανθρώπους που εργάζονται για την υπόθεση της τέχνης στην Ελλάδα.
Μιλήσαμε μαζί του για την ιδέα, την ιστορία και τη συνέχεια της πρωτοβουλίας μέχρι σήμερα και μάθαμε ποια θα είναι τα επόμενα βήματα.
Πώς σκέφτηκες αυτή την Πρωτοβουλία;
Έμοιαζε εδώ και καιρό αναγκαίο οι καλλιτέχνες να πάρουν πολιτική θέση, να βάλουν φωνή στις τόσες άηχες κραυγές του κόσμου. Είμαστε χρεωμένοι με το να ενεργοποιούμε την αλλαγή και τα τελευταία χρόνια χανόμαστε όλο και περισσότερο στις εγωιστικές και αλλοτριωμένες συνθήκες διαβίωσής μας. Η πρώτη σκέψη και πρόθεσή μου ήταν μια ακόμα συνάντηση με την ελπίδα συνεννόησης. Όταν έχεις δει την κατάληξη συλλογικοτήτων ή δεν ξαναπροσπαθείς ή ξαναδοκιμάζεις χωρίς προσδοκίες. Ο εγκλεισμός της καραντίνας είχε βαρέσει κόκκινο και έμοιαζε ότι ο πολιτισμός θα μείνει εκτός κάδρου. Έπρεπε να αξιοποιηθεί η χρονική στιγμή. Υπάρχουν πολλές ιδιαιτερότητες στον χώρο της τέχνης και εδώ και αιώνες μπορούμε να μιλάμε για καθεστώς αυτορρύθμισης. Τα περισσότερα σωματεία είναι αδύναμα, κολλημένα στις κομματικές τους ταυτότητες και διαφωνίες. Πέρα όμως από τις παθογένειες και τα ψυχολογικά μας προβλήματα, είμαστε τόσο μαθημένοι να σώζουμε μόνο τον εαυτό μας, που λείπει οποιοσδήποτε διάλογος ή οποιαδήποτε συλλογική συνείδηση στον χώρο των καλλιτεχνών. Με τα εργασιακά σε όλους τους τομείς της οικονομίας κατεστραμμένα ή έτοιμα να διαλυθούν, ένιωσα ότι πρέπει να κάνουμε πάλι «κάτι».
Πώς έχει πάει μέχρι τώρα;
Η μέχρι τώρα πορεία της Πρωτοβουλίας είναι πολύ ενθαρρυντική. Αλλά είναι σχετικά νωρίς, για να έχουμε καθαρή εικόνα. Παλεύουμε καθημερινά να οργανώσουμε αχαρτογράφητα νερά. Μέχρι στιγμής το κάνουμε αρκετά ισορροπημένα. Το γκρουπ την πρώτη μέρα είχε ως στόχο να μαζέψει 500 ανθρώπους της τέχνης και από την τρίτη μέρα και μετά… ανατινάχθηκαν όλοι οι στόχοι μας σε αυτό που συμβαίνει τώρα: 25.000 μέλη στο γκρουπ, σελίδα στο fb, instagram, twitter, avaaz, δράσεις, κανάλι στο ΥouΤube, καθημερινά zoom meetings και συναντήσεις τουλάχιστον δύο διαφορετικών ομάδων για τoν καθένα μας και με κινητό ή υπολογιστή στο χέρι για πολλές πολλές ώρες μέσα στη μέρα. Έχουμε πετύχει το πρώτο διαδικτυακό κίνημα τέτοιας δυναμικότητας στην Ελλάδα. Η καραντίνα μάς ανάγκασε να βρούμε νέους τρόπους συνάντησης. Ωστόσο, θεωρώ αναγκαία την ανθρώπινη επαφή, τις διαδηλώσεις και τον ακτιβισμό (στον χώρο μας αυτά υπάρχουν σε πολύ μικρό βαθμό). Πιστεύω στη χειροτεχνία της τέχνης και στον ερασιτεχνισμό της. Στο χειροποίητο. Οφείλουμε να ξανακοιτάξουμε και να βρούμε τις καταβολές και τις ρίζες μας. Να δώσουμε άλλες λύσεις στην ψυχαγωγία, την αισθητική και την πολιτική. Η τέχνη πρέπει να γίνει ξανά επικίνδυνη. Πρέπει να ταρακουνηθεί ο κόσμος που αφέθηκε στην εύκολη τροφή της τηλεόρασης, των μεγάλων θεαμάτων και στους διασκεδαστές τους. Έχουμε πολλή δουλειά, αλλά δυστυχώς η ανάγκη για επιβίωση δεν μας αφήνει να συγκεντρωθούμε.
Πόσοι συμμετέχουν και με ποιο τρόπο, πόσοι έχουν υπογράψει το avaaz και ποιες οι κατηγορίες των κλάδων που συμμετέχουν;
Υπάρχει η κεντρική ομάδα οργάνωσης, που αποτελείται από 30 άτομα και ο καθένας από μας ανήκει και σε άλλες υποομάδες εργασίας: Επικοινωνίας, Αιτημάτων, Νομικής Στήριξης, Κειμένων, Δράσεων, Αλληλεγγύης και Πανελλαδικό Δίκτυο. Κάθε υποομάδα έχει δικές της υποομάδες. Το βασικό δίκτυο αριθμεί περίπου 70 άτομα, αλλά υπάρχουν σύνδεσμοι-συνεργάτες, οπότε φτάνουμε τους 300 άμεσα εμπλεκόμενους. Αυτή τη στιγμή, το κείμενο στο avaaz έχει υπογραφεί από 45.000 ανθρώπους. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι οι εργαζόμενοι στην τέχνη είμαστε πάρα πολλοί. Δε γίνεται να μην λαμβάνουμε υπόψη μας τους τεχνικούς, τους βοηθούς, τους μακιγιέρ, τους ταξιθέτες, τους ηλεκτρολόγους, τους γραφίστες και τόσους ακόμα που χρειάζονται για να υπάρξει οποιοδήποτε καλλιτεχνικό γεγονός. Πρέπει να εκπέμψουμε ομαδικά και συντονισμένα S.O.S. Πρέπει να γεμίσουν οι πόλεις ποιήματα, τραγούδια και χρώματα. Μόλις ξεκινήσαμε και νομίζω ότι έχουμε ακόμα πολύ καιρό μπροστά μας. Δεν θα είμαστε ένα πυροτέχνημα 4-5 εβδομάδων. Υπάρχει κόσμος που νομίζει ότι υποκινούμαστε από κάποιο κόμμα ή ότι είμαστε παρακλάδι του. Από τη μία, με θυμώνει να μην γίνεται αντιληπτός ο ανεξάρτητος χαρακτήρας αυτής της πρωτοβουλίας. Από την άλλη, είναι τόσο σύνηθες να βάζουν οι άνθρωποι ταμπέλες, για να νιώθουν «ασφαλέστεροι». Η Πρωτοβουλία αυτή είναι εντελώς ανεξάρτητη κομματικά, αλλά παραμένει βαθιά πολιτική.
Ποια είναι η επικοινωνία σας με την Υπουργό Πολιτισμού, τον Γ.Γ. και τους άλλους αρμοδίους; Έχει πραγματοποιηθεί κάποια συνάντηση, με ποιον τρόπο έχουν ανταποκριθεί στα αιτήματά σας;
Αποστείλαμε στον Πρωθυπουργό, στην Υπουργό Πολιτισμού, στον Γενικό Γραμματέα Σύγχρονου Πολιτισμού, στον Υπουργό και τον Υφυπουργό Οικονομικών τα αιτήματά μας. Δεν έχουμε προσπαθήσει ως πρωτοβουλία/συλλογικότητα να έρθουμε σε περαιτέρω επικοινωνία μαζί τους. Αυτή είναι δουλειά των σωματείων. Έχουμε στείλει παντού τα αιτήματά μας, τις σκέψεις μας για τις πρόσφατες εξαγγελίες και προθέσεις του ΥΠΠΟ, τα βίντεό μας, αλλά μέχρι εκεί. Δεν νομίζω ότι το Υπουργείο Πολιτισμού και οι υπόλοιποι κυβερνητικοί φορείς ενδιαφέρονται να έρθουν σε πραγματική επαφή μαζί μας, να μας ακούσουν ή να μας λάβουν υπόψη τους. Τις τελευταίες μέρες φαντασιώνομαι δημόσιο διάλογο του ΥΠΠΟ με τους Support Art Workers στην ΕΡΤ, αλλά μετά ξυπνώ πάλι στην Ελλάδα.
Πώς βλέπεις την Πρωτοβουλία να προχωρά από δω και πέρα;
Πρέπει να καλέσουμε όλους τους κλάδους να ενεργοποιηθούν. Η ταμπέλα Support Art Workers να γίνει ομπρέλα για όλες τις αιχμηρές ακτιβιστικές φαντασιώσεις μας. Να δώσουμε ελπίδα ανανέωσης. Να κάνουμε μια τέχνη πολύχρωμη και ανένταχτη. Έχουμε δρόμο μπροστά μας κι αυτός θα φανερώνεται σιγά σιγά. Θέλουμε το δίκτυό μας να τελειοποιηθεί και να βρίσκουμε τρόπους να είμαστε δημιουργικοί και όχι πιεσμένοι μικροαστοί. Σκοπός μας είναι να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε τα εργασιακά δικαιώματα του κλάδου. Να απαιτήσουμε χρήματα για τον πολιτισμό αντί για εξοπλιστικά προγράμματα και να προτείνουμε νέους τρόπους στήριξης του πολιτισμού.
«…Είναι η ώρα να σιωπήσουμε και να αφήσουμε να προετοιμαστεί η κυοφορία του μέλλοντος, το οποίο θα απαιτήσει όλη την απερισκεψία μας, όπως ονόμαζε ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα τον σπόρο της τρέλας των ποιητών», όπως έγραψε πρόσφατα ο Ε. Μπάρμπα.
Πώς κρίνεις τις καλοκαιρινές εκδηλώσεις, το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, τα μέτρα που ανακοινώθηκαν απ’ το ΥΠΠΟΑ;
Πριν από μερικές μέρες ανακοινώθηκε ότι με μεγάλη προσοχή και χωρίς βιασύνη θα χτιστεί το μητρώο ενεργών καλλιτεχνών. Όλοι σκεφτήκαμε ότι είναι κάτι που έπρεπε να πραγματοποιηθεί εδώ και καιρό και αναρωτηθήκαμε μονάχα για τα κριτήρια που θα καθιστούσαν έναν καλλιτέχνη ενεργό. Μερικά 24ωρα μετά, όμως, έχουμε άλλο ένα φιάσκο. Με ελλιπή λειτουργικά στην πλατφόρμα, με ελλείψεις ολόκληρων κλάδων όπως οι φωτιστές (!) και κολλήματα τύπου «σκόιλ ελικικού». Νομίζω ότι αν δεν παραιτηθεί τώρα κάποιος απ’ το Υπουργείο αναλαμβάνοντας την ευθύνη, δεν ξέρω τι άλλο πρέπει να περιμένουμε.
«Σκοπός μας είναι να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε τα εργασιακά δικαιώματα του κλάδου. Να απαιτήσουμε χρήματα για τον πολιτισμό αντί για εξοπλιστικά προγράμματα και να προτείνουμε νέους τρόπους στήριξης του πολιτισμού»
Όλα τα μέτρα που έχουν εξαγγελθεί μέχρι σήμερα είναι επιφανειακά, επιπόλαια, χωρίς ουσιαστικό σχεδιασμό. Χτίζονται σχέσεις εξάρτησης για έναν ολόκληρο χρόνο για το φεστιβάλ με παραστάσεις που θα ‘«παγώσουν» μέχρι το καλοκαίρι του ’21. Οι επιχορηγήσεις θα μειωθούν. Θα δοθεί μια εφάπαξ αποζημίωση σε κάποιους εργαζόμενους, λίγα λεφτά σε 200 δράσεις σε αρχαιολογικούς χώρους (χωρούν τόσα πολλά ερωτηματικά σε αυτό το μέτρο στήριξης), λίγες παραστάσεις από κρατικούς φορείς και τέχνη με αποστάσεις ασφαλείας. Υπάρχει μια προσπάθεια να μην γονατίσει η οικονομία γενικά κι έρχεται να ακουμπήσει και στο πολιτιστικό τοπίο. Δεν υπάρχει, όμως, σοβαρή υγειονομική μελέτη, ούτε πρόβλεψη για χιλιάδες συναδέλφους καλλιτέχνες και τεχνικούς που θα μείνουν εκ των πραγμάτων άνεργοι μέχρι τον Σεπτέμβρη τουλάχιστον. Βλέπω μια κυβέρνηση χωρίς ιδέες, πέρα από τα 200 χρόνια Ελληνικής Επανάστασης κι ένα Υπουργείο λέει ότι δεν χρειάζεται τα ‘«κατακτημένα από αριστερές δυνάμεις σωματεία» (λόγια της Υπουργού) να φωνάζουν και δεν πρέπει οι καλλιτέχνες να ζητούν να έχουν ξεχωριστή μεταχείριση. Γιατί δεν υπαγόμαστε όλοι στο Υπουργείο Εργασίας να τελειώνουμε; Φυσικά και οι καλλιτέχνες είναι ιδιαίτερος κλάδος. Με μεγάλη ανεργία, με υποβαθμισμένα πτυχία, με ανασφάλεια, με δόσιμο ψυχής και σώματος εφ’ όρου ζωής, με ξενύχτια, με πολύ κόπο και κούραση, με πολύ άγχος και πολύ λίγα λεφτά. Ο κάθε κλάδος είναι ξεχωριστός. Είναι ξεχωριστό το κάθε επάγγελμα. Αν αντιμετωπίσεις με τον ίδιο τρόπο έναν ωρομίσθιο οικοδόμο και έναν γιατρό στο ιδιωτικό σύστημα υγείας, κάτι δεν πάει καλά.
Τι βλέπεις να γίνεται απ’ το φθινόπωρο;
Θα φαγωθούμε μεταξύ μας. Οι σερβιτόροι θα ζητούν τα ρέστα από τους κούριερ και οι κομμωτές από τους καλλιτέχνες για το ποιος ήταν ο κλάδος που έπαθε την πιο μεγάλη ζημιά και ποιοι στηρίχθηκαν από το κράτος περισσότερο και γιατί. Θα γίνει συγκέντρωση κεφαλαίου, όπως μετά από έναν πόλεμο. Έχει ήδη συμβεί και όλοι οι εναλλακτικοί και μικρότεροι χώροι τέχνης -και όχι μόνο- θα κλείσουν. Θα γίνει ένα ξεσκαρτάρισμα προς όφελος του καπιταλισμού. Φαίνεται, όμως, ότι οι εργαζόμενοι στην τέχνη είχαν ανάγκη να γίνει αυτή η συνάντηση που πραγματοποιείται τώρα. Όλοι θέλαμε να συνομιλήσουμε, να κάνουμε κάτι για τα επαγγέλματά μας, για τον εργασιακό μεσαίωνα που βιώνουμε, για την παντελή έλλειψη πολιτικού σχεδίου κι έτσι άνοιξε μια κουβέντα που νιώθω ότι μπορεί να είναι σπίθα για κάτι ουσιαστικό. Αν όμως αφήσουμε αυτή τη σπίθα να σβήσει, σιγά σιγά θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα που όλοι «αγαπήσαμε». Θα βρεθεί ο τρόπος να ανοίξουν σιγά σιγά κάποιοι χώροι. Θα δοθούν κάποιες εγγυήσεις στους ιδιώτες και όλα καλά, αν δεν κάνει καμιά υποτροπή ο ιός. Θα συνεχίσουν οι τηλεοπτικές εκπομπές πρωινο-μεσημεριανές (που δεν σταμάτησαν ποτέ) να κρατούν συντροφιά και να αποβλακώνουν τον κοσμάκη με ψεύτικα χαμόγελα, πιεσμένη χαρά, μαγειρικές και αρκετό κουτσομπολιό, θα έχουμε ξανά ποδόσφαιρο, καφετέριες και δρόμους γεμάτους αυτοκίνητα και νομιμοποιημένη αστυνομική βία και η ζωή θα συνεχίσει να περιορίζεται και να ασφυκτιεί.
Σύντομο βιογραφικό του Γιώργου Βουρδαμή
Ο Γιώργος Βουρδαμής Μαυρογέννης γεννήθηκε το 1987 και μεγάλωσε στη Νίκαια. Απόφοιτος της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου και της δραματικής σχολής του Γ. Κιμούλη «Σύγχρονο Θέατρο Αθήνας». Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια σκηνοθεσίας κινηματογράφου, ιστορίας της τέχνης, ιστορίας των επιστημών και αρχαίου δράματος. Έχει εργαστεί σε πολλές θέσεις στον χώρο του θεάτρου, του κινηματογράφου και της εκπαίδευσης. Κυρίως ως ηθοποιός, ως εμψυχωτής και σε οργανωτικές θέσεις παραστάσεων, γυρισμάτων και φεστιβάλ. Είναι μέλος της ομάδας Πρώτος Πληθυντικός και της ομάδας του Baumstrasse. Το 2018 ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Δημήτρης Χορν.
