Μην το πάρεις προσωπικά

Οι ταινίες από την Αργεντινή έρχονται τα τελευταία χρόνια με συχνότητα Αργεντίνων ποδοσφαιριστών: «Το μυστικό στα μάτια της», «Η Αγελάδα που έπεσε από τον ουρανό», «Mεσοτοιχίες», «Με λένε Ερνέστο» και τώρα «Ο Φοιτητής» του Σαντιάγκο Μίτρε: στρωτές αφηγήσεις, όχι ιδιαίτεροι κινηματογραφικοί πειραματισμοί, έμφαση στο γερά δομημένο σενάριο, ταινίες που έχουν κάτι να πουν όχι τόσο με την εικόνα, όσο με την ιστορία τους, ιστορία που συχνά συνδέεται και με την ευρύτερη και ταραγμένη πολιτική ιστορία της χώρας. «Ιστορία μιας εξεγερμένης γενιάς» τιτλοφορείται ο -πιθανολογώ ελληνικής έμπνευσης- υπότιτλος της ταινίας, που είναι όμως ένας παραπλανητικός κράχτης, καθώς «Ο Φοιτητής» δεν πραγματεύεται οτιδήποτε σχετικό με γενιές που εξεγείρονται.

Βρισκόμαστε στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες και ο Ρόκε Εσπινόζα είναι ένας επαρχιώτης που κάνει την τρίτη του προσπάθεια να σπουδάσει. Η πρώτη ήταν στην ιατρική, η δεύτερη στα οικονομικά, τώρα το δοκιμάζει στις πολιτικές επιστήμες. Κάτι σαν αιώνιος φοιτητής. Και το πανεπιστήμιο είναι ένα σκουπιδαριό. Οι τοίχοι είναι γεμάτοι γκράφιτι και αφίσες. Εικόνες οικείες. Εικόνες που θυμίζουν Ελλάδα. Εικόνες θα μπορούσε να πει κανείς μεταπολιτευτικές, εικόνες δηλαδή μιας εποχής τρεισήμισι δεκαετιών, που με όλα τα στραβά της δεν παύει να είναι η πιο δημοκρατική εποχή που γνώρισε ποτέ η χώρα, μια εποχή που μπορεί το γκρέμισμά της να ξεκίνησε με το Καστελόριζο, αλλά συνεχίζεται με ολοένα επιταχυνόμενους ρυθμούς επί τρία και πλέον χρόνια, με μια σειρά κινήσεις ιδιαίτερης ουσιαστικής και συμβολικής σημασίας, με πιο πρόσφατη το κατέβασμα του διακόπτη της ΕΡΤ. Και όσο και αν μπορεί να συνομολογήσει κανείς ότι δεν είναι απόδειξη ελευθεριακότητας και τεκμήριο δημοκρατίας όλη αυτή η εικόνα Πανεπιστημίων και γενικότερα δημοσίων χώρων παραδομένων στο φέιγ βολάν και το γκράφιτι, από την άλλη τυχαίνει και βλέπω αυτήν την εποχή με καθυστέρηση αρκετών ετών την ήδη κλασική σειρά του HBO «Τhe Wire» και μου έκανε εντύπωση ότι σε μια Βαλτιμόρη παραδομένη στα ναρκωτικά και στους φόνους, παραταύτα στους τοίχους των γκέτο δε βλέπεις γκράφιτι. Χωρίς να μπορώ να προσφέρω κάποιο γενικότερο συμπέρασμα βρίσκω πάντως ενδιαφέρουσα αυτή την αντίστιξη καθαρών τοίχων και εγκληματικής πράξης, αυτή την αντίστιξη έλλειψης ανομίας από την μια και φουλ κακουργηματικής παρανομίας από την άλλη.

Ο Ρόκε στην αρχή δηλώνει ότι η πολιτική δεν τον ενδιαφέρει, ότι δεν έχει ψηφίσει κανέναν στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, ότι όλοι οι πολιτικοί ίδιοι είναι. Μέχρι που ερωτεύεται μια νεαρή καθηγήτριά του που είναι αναμεμιγμένη ενεργά στις φοιτητικές και στις καθηγητικές εκλογές. Εκεί γνωρίζει και το μέντορά της, έναν πενηντάρη καθηγητή που έχει την φιλοδοξία να γίνει Πρύτανης. Ο Ρόκε αρχίζει να ανακαλύπτει ότι οι σπουδές δεν είναι το αληθινό ενδιαφέρον του και πως έχει ένα αυθεντικό ταλέντο: την πολιτική. Μπορεί να χειρίζεται ανθρώπους, του αρέσει να συζητάει για ιδέες, θέλει να κάνει συνεχώς νέες γνωριμίες. Έχει και μια προσωπική γοητεία που τον βοηθάει στο να κερδίζει τον άλλον. Συνεχίζει έτσι και μια οικογενειακή παράδοση, αφού και ο πατέρας του έχει ιδιαίτερη κοινωνικότητα, εξωστρέφεια και προσωπική γοητεία. Τελικά δεν υπάρχει τίποτα που να μη μας μεταβιβάζουν οι γονείς μας, είτε για τη σιγουριά τους πρόκειται είτε για την ανασφάλειά τους, είτε για την ενοχικότητά τους, είτε για οτιδήποτε άλλο. Είτε προσπαθούμε να τους μοιάσουμε είτε σπανιότερα προσπαθούμε να είμαστε όσο πιο διαφορετικοί από αυτούς, οι γονείς μας είναι σαν τους κουκλοπαίκτες που κρατάνε τα αόρατα νήματα και μας κινούν. Το πιο περίεργο είναι πως πάνω που αρχίζεις να χωνεύεις τον ρόλο των δικών σου γονιών στη διαμόρφωση του δικού σου χαρακτήρα, αδυνατείς να συνειδητοποιήσεις πως ταυτόχρονα κουνάς ήδη τα αόρατα νήματα των δικών σου παιδιών. Και κάπως έτσι σε μια αδιάκοπη σκυταλοδρομία συνειδητού και μη οικογενειακού κουκλοθεάτρου συνεχίζει να πορεύεται η ανθρωπότητα.

Η ταινία είναι γυρισμένη με πάρα πολύ λίγα χρήματα και αυτό αναπόφευκτα φαίνεται. Ωστόσο δε φαίνεται πολύ, δεν ενοχλεί, και αν έχει μια βασική σκηνοθετική αρετή η ταινία του ως τώρα μόνο σεναριογράφου Μίτρε είναι πως καταφέρνει και κάνει την ταινία του να μη μοιάζει καθόλου φτωχή. Νομίζω πάντως πως αργεί αρκετά να πάρει μπρος, πως στο μεγαλύτερο τμήμα της σε κάνει να αναρωτιέσαι γιατί να με ενδιαφέρουν τόσο πολύ οι εκλογές σε ένα Πανεπιστήμιο της Αργεντινής, πως έχει ένα τοπικό φόκους ώρες ώρες ιδιαίτερα έντονο (σε μια σκηνή οι φοιτητές μιμούνται παλιούς πολιτικούς της Αργεντινής, σκηνή που πιθανότατα να είναι απολαυστική αν είσαι Αργεντίνος, την παρακολουθείς με αμηχανία όμως αν δεν είσαι), ενώ δεν καταφέρνει να πετύχει πλήρως το στόχο της, να αναδείξει δηλαδή μέσα από τον πανεπιστημιακό μικρόκοσμο ανάγλυφους τους κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού. Γιατί όπως είπαμε η ταινία δεν περιγράφει κάποια εξεγερμένη γενιά. Το θέμα της είναι οι κανόνες της πολιτικής, οι πολιτικές μανούβρες, οι παίκτες που παίζουν τα δικά τους παιχνίδια, οι δικές τους ατζέντες, η εξασφάλιση των συμμαχιών. Η αιώνια κόντρα ανάμεσα σε αυτούς που λένε ότι πρέπει να υποστηριχθούν οι ιδέες μέχρι εσχάτων και σε εκείνους που λένε ότι πρέπει να υπάρξουν συμβιβασμοί. Το όριο ανάμεσα σε συμβιβασμό και προδοσία. Και βασικά το it’s nothing personal, it’s strictly business ή strictly politics. Στις μπίζνες και στην πολιτική όταν είσαι παίκτης πρέπει να καταλάβεις ότι με τις προσωπικές αντιδικίες και γενικά τα θέματα που άπτονται του συναισθήματος ασχολούνται όσοι δεν είναι παίκτες. Στο τελευταίο του κομμάτι «ο Φοιτητής» έχει ζεστάνει αρχικά τις μηχανές του και τελικά σε αποζημιώνει.

Σε μια σκηνή, ο μέντορας του Ρόκε του λέει για ένα γέρο άντρα, ηλικίας υποτίθεται 150 ετών, που τον ανακαλύπτουν να ζει μέσα στα δάση. Έχει, παρά την ηλικία του, πλήρη διαύγεια. Ποιο είναι το μυστικό της μακροζωίας σου, τον ρωτούν. Αφού το σκέφτεται λίγο απαντάει πως σε όλη τη διάρκεια της ζωής του δε λογομάχησε ποτέ με κανέναν, δε διαφώνησε ποτέ με κανέναν. Ούτε μια φορά; Αδύνατον. Το ξανασκέφτεται και απαντάει, ναι, έχετε δίκιο, είναι αδύνατον. Η σωστή πολιτική για να παραμείνεις όσο περισσότερο στη ζωή είναι να τα έχεις εξωτερικά καλά με όλους.

Το μόνο που απομένει στον Ρόκε είναι να αποφασίσει αν εκτός από το έμφυτο ταλέντο, έχει όλα όσα χρειάζονται για να γίνει πολιτικός, αν μπορεί να αφήσει τα προσωπικά του συναισθήματα στην άκρη και να μην αντιμαχήσει με αυτούς που τον έβλαψαν, ώστε να παραμείνει όσο περισσότερο μπορεί στην πολιτική.