Ζήσε! Αυτό θέλει να μας πει η Στέλλα με την ιστορία της. Μια γυναίκα μετά τα 30, επαγγελματίας, σύντροφος, κόρη, μέλος μιας κοινωνίας, που πάλλεται μεταξύ χαράς, λύπης, λύπης, χαράς και μιλά με τρόπο λυτρωτικό για την ψυχική υγεία και την απώλεια, τη συμβίωση, τη μητρότητα, τη μοναξιά.
Η Ειρήνη Φαναριώτη φαντασιώνεται και καταγράφει από τότε που θυμάται τον εαυτό της. Τώρα φωνάζει με αγωνία ”Nina / Where are you my de@r?”, στον μονόλογο που, μετά από 13 χρόνια στη δουλειά, βρήκε αυτό που πραγματικά είναι και την εκφράζει απόλυτα.
«Θεωρώ τον εαυτό μου φεμινίστρια, αλλά δεν ήθελα να μιλήσω για τον φεμινισμό, δεν ήταν αυτή η ανάγκη μου τώρα», την ακούω να λέει, καθώς το sequel έχει ήδη αρχίσει να βρίσκει τη θέση του στο χαρτί με ηρωίδα την φίλη της Στέλλας πια, και στο μυαλό μου κόντρα στο τραύμα ξεπηδάει μια μικρή ευχή: «Μακάρι να επιστρέψει σε εκείνες τις γραμμές από το ημερολόγιο της εφηβείας της».
Πώς ξεκίνησε να πλάθεται αυτός ο μονόλογος;
Τα κομμάτια που έχει μέσα η παράσταση δεν είναι αυτούσια, είναι γραμμένα σε διαφορετικές συνθήκες και χρονικές περιόδους και άσχετα μεταξύ τους. Μπορεί να συνέβαινε κάτι και να μην μπορούσα να το επικοινωνήσω και να το εκφράσω εκείνη την ώρα και καθόμουν και το έγραφα. Έγραφα την αντίδρασή μου σε ένα περιστατικό, την φανταστική μου αντίδραση, που δεν έχει γίνει ποτέ. Έγραφα το περιστατικό και μετά έβαζα και φαντασιακά κομμάτια. Είναι πάρα πολλά δικά μου προσωπικά βιώματα. Μετά ξεκίνησαν όλα αυτά να μπαίνουν σε μια σειρά. Άλλαζε συνέχεια η σειρά μέχρι να δούμε πώς θα βρούμε μια ροή που θα μπορέσει να δημιουργήσει αυτά τα συναισθήματα στον θεατή, να φύγει τελικά με ένα λυτρωτικό συναίσθημα, να μη φύγει με το μαύρο της ιστορίας που ναι, υπάρχει πολύ μαύρο, υπάρχει πολύ χιούμορ, πολύ τραγικότητα, το τραγελαφικό μέσα στην καθημερινότητά μας. Στο τέλος ήθελα να του πω «Ρε παιδί μου ζήσε! Ζήσε! Τι θα μείνει στο τέλος; Τίποτα δεν θα μείνει!» Κι το τραγούδι ήταν αυτό που τα εξέφραζε όλα. «Χορέψετε, χορέψετε». Λέει ζήσε δεν έχεις κάτι άλλο, δεν υπάρχει κάτι άλλο. Άσε τώρα τους τσακωμούς, τις διαφωνίες, τις συγκρούσεις και προχώρα. Πάμε παρακάτω.
Πότε άρχισες να καταγράφεις όσα βίωνες;
Καταγράφω από τότε που έμαθα να γράφω. Έχω σοβαρό θέμα καταγραφής. Έχω τετράδια από το δημοτικό, τα γνωστά ως ημερολόγια. Στα ημερολόγια αυτά δεν μιλούσα για μένα, μιλούσα στο τρίτο πρόσωπο, ότι δεν είμαι εγώ αυτή που αισθάνεται αυτό, που της συμβαίνει αυτό, είναι μια άλλη κοπέλα. Με βοήθησε πάρα πολύ στο κομμάτι της διαχείρισης εν αγνοία μου, γιατί ήμουν ένα παιδί στην επαρχία που δεν είχα επίγνωση του τι ακριβώς κάνω. Με βοηθούσε το γράψιμο και η αποστασιοποίηση, να βάζω ένα άλλο πρόσωπο απέναντι, να είναι αυτή η ηρωίδα, να φύγει από πάνω μου το βάρος της ταύτισης με τα περιστατικά.
Το 2016 γύρισα να κοιτάξω αυτά τα τετράδια, όταν έκανα μια παράσταση στο Φεστιβάλ Αθηνών τη ”Monaksxá (a lonely planet)”, που ήταν βασισμένη σε περιγραφές και προσωπικά βιώματα ανθρώπων από διάφορες κοινωνικές ομάδες και πώς βίωναν τη μοναξιά. Τους ρώταγαμε, κάναμε συνεντεύξεις και φτιάξαμε ένα κείμενο πάνω σε αυτό. Ήθελα να δω τι υπάρχει μέσα στα τετράδιά μου. Δεν μπόρεσα να τα διαβάσω και δεν τα έχω διαβάσει ακόμη. Περνούσα μια πολύ έντονη εφηβεία αλλά πολλά είχαν και πολύ χιούμορ. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να μπω σε αυτή την περίοδο της εφηβείας. Όταν γύρισα να κοιτάξω αυτή την περίοδο ήταν σοκ για μένα. Είδα πραγματικά ποια είμαι, γιατί συνεχίζω να είμαι αυτό το κορίτσι με άλλα βιώματα και σε άλλες συνθήκες, αλλά η βασική αντίδραση ή σκέψη στα γεγονότα δεν απέχει πολύ από την αντίδραση που είχα στα 15.
Μέσα από την ιστορία της Στέλλας αγγίζεις πολλά θέματα, από την ψυχική υγεία και την απώλεια μέχρι τη συμβίωση και τη μητρότητα, με συνεχείς εναλλαγές συναισθημάτων και νιώθω πως η ταύτιση του θεατή είναι αναπόφευκτη.
Ναι, είναι δύσκολο να πετύχεις άνθρωπο στη γενιά μας που να μην έχει βιώσει κάτι από όλα αυτά. Χθες οι άντρες ήταν πιο ενθουσιασμένοι από τις γυναίκες. Ήταν τόσο ωραίο να το βλέπεις. Για μένα είναι σπουδαίο. Δεν με νοιάζει το κομμάτι της εμπορικότητας, με νοιάζει ότι αυτοί που επιλέγουν τελικά να έρθουν, φεύγουν από εκεί με μια κάθαρση, παίρνουν μια λύτρωση. Έχουν γελάσει, έχουν συγκινηθεί. Φεύγουν και λένε ρε παιδί μου η ζωή αυτό είναι. Χαρά, λύπη, λύπη, χαρά. Έτσι είναι, οπότε πάμε να ζήσουμε, πάμε να το αγκαλιάσουμε όλο αυτό το κομμάτι. Εκεί που γελάς, εκεί κλαις. Το πιο πολύ γέλιο το έχω ρίξει σε κηδεία. Δεν είναι μαύρο ή άσπρο, είναι όλα μπλεγμένα. Και όσο πιο πολύ τα ανακατεύεις τα υλικά τόσο πιο ωραία μαλακώνει όλο μέσα σου, ζεσταίνει την ψυχή σου, γιατί αποδέχεσαι ότι είναι έτσι. Μια κηδεία θα σου φέρει γέλιο, μια χαρά θα σου φέρει κλάμα.
Υπήρξε κάποιο θέμα που φοβήθηκες να το θίξεις;
Υπάρχουν κομμάτια που είχα μια ανησυχία για το πώς θα τα εκθέσω, γιατί πολλές φορές μπορούν να σου αφήσω μια περίεργη γεύση. Δεν ήθελα να δημιουργηθεί αμηχανία με την κακή έννοια. Για παράδειγμα το ζήτημα της τεκνοποίησης είναι ένα κομμάτι αρκετά ευαίσθητο και σαν θέμα η τεκνοποίηση και η συνθήκη που ζούμε με την κατάψυξη ωαρίων, με τις εξωσωματικές, με τις ημερίδες γι’ αυτό το θέμα, ή με το πώς αντιμετωπίζει ο γιατρός ή η κοινωνία, μια γυναίκα που ξεπερνάει μια συγκεκριμένη ηλικία.
Είναι δικό μου βίωμα. Πως βίωσα εγώ το θέμα των απαιτήσεων απέναντί μου σε σχέση με τη μητρότητα και σε σχέση με την τεκνοποίηση και πώς το βιώνω αυτά τα χρόνια από τον οποιονδήποτε που μπορεί να πετύχω στον δρόμο ή σε μια κοινωνική εκδήλωση και νομίζει ότι απλά έχω παιδί ενώ δεν έχω. Την σκηνή με τον γυναικολόγο την έχω ζήσει. Η αλήθεια είναι ότι αυτά τα δύο χρόνια που είμαι παντρεμένη έχω πάει σε πάρα πολλούς γυναικολόγους και μάζεψα φοβερές εμπειρίες. Κάποια στιγμή είπα ότι αυτές οι εμπειρίες πρέπει να καταγραφούν, γιατί όντως υπάρχει κόσμος που λέει αυτά τα πράγματα. Δηλαδή υπάρχει γιατρός, που σε έχει εκεί με ανοιχτά τα πόδια και την ώρα που σε εξετάζει σου πιάνει και λίγο το μπούτι και σου λέει έλα μωρέ. Αυτό δεν γινόταν να μην το επικοινωνήσω, με έπνιγε, δεν μπορούσα απλώς να το λέω σε παρέες.
Αυτό ήταν το κομμάτι που προσπάθησα να διερευνήσω σε συνδυασμό με το κατά πόσο ένας άνθρωπος ο οποίος έχει ενσυναίσθηση σε σχέση με το τι συμβαίνει κοινωνικά και γενικότερα στον πλανήτη, δεν μπορεί να συνδυάσει αυτό με τη δική του ευθύνη πάνω σε αυτό. Πώς γίνεται έναν άνθρωπο να μην τον απασχολεί καθόλου τι συμβαίνει στον κόσμο, στον πλανήτη, το τι συμβαίνει στη χώρα του, στο σπίτι του, στην πόλη του, στην γειτονιά του, δίπλα του; Να μην τον απασχολεί, να μην μπαίνει στη διαδικασία να σκεφτεί ας πούμε, το τι συμβαίνει δίπλα και να θέλει παρόλα αυτά να δημιουργήσει μια οικογένεια. Για μένα δεν ξεχωρίζουν αυτά τα δύο.
Αν ακούσεις προσεκτικά τη σκηνή με τον γιατρό, υπάρχει κάποιος που λέει ότι το παιδί δεν θέλει λεφτά, θέλει αγάπη. Και ότι δεν έχει σημασία, αν δεν τα πας καλά με τον σύντροφό σου. Όλα τα ζευγάρια τέτοια προβλήματα έχουν και τώρα χάνετε χρόνο. Δηλαδή λέει ότι ένα ζευγάρι, το οποίο δεν τα πάει καλά, δεν έχει σχέση με το αν θα κάνει παιδί. Κάνε παιδί και ας μην τα πας καλά, δεν τρέχει κάτι, μη χάνεις χρόνο. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ να είμαι με κάποιον άνθρωπο και να μην είναι δεδομένο ότι αυτό το παιδί είναι 50- 50, ευθύνη και των δύο και απόφαση και των δύο, ευθύνη στα πάντα. Είναι καταγεγραμμένο και αυτό. Όλα είναι καταγεγραμμένα ακόμα και στις δουλειές του σπιτιού, είναι καταγεγραμμένα το 95% που το κάνουν οι γυναίκες και 5% που το κάνουν οι άντρες. Ο άντρας βοηθάει, ενώ η γυναίκα κάνει τις δουλειές του σπιτιού. Ξέρεις, κι εγώ θέλω να βοηθήσω, αλλά αν αρχίσω και εγώ να βοηθάω, ποιος θα τις κάνει;
Δεν με πειράζει να μιλήσω για τον φεμινισμό. Θεωρώ τον εαυτό μου φεμινίστρια, αλλά δεν ήθελα να μιλήσω για τον φεμινισμό. Δεν ήταν αυτή η ανάγκη μου. Είμαι και χορτοφάγος αλλά δεν ήθελα να μιλήσω για τη χορτοφαγία ας πούμε. Δεν ήθελα να πιάσω θέματα τα οποία είμαι εγώ 100% καθαρά. Όμως το περιβάλλον, οι φυσικές καταστροφές, τα ζώα, η μητρότητα, οι απαιτήσεις της κοινωνίας είναι πράγματα τα οποία θεωρώ ότι τον οποιοδήποτε μπορούν να απασχολούν. Είχα κάποιες σκέψεις για το πώς θα έπρεπε να διαχειριστώ το κομμάτι της μητρότητας. Η λύση ήταν απλώς να επανέλθω λίγο στον εαυτό μου και στο πώς εγώ το βιώνω γιατί όσο προσπαθείς λίγο να τα καμουφλάρει, να τα φτιάξεις, να τα ωραιοποιήσεις και να μην εκθέσεις τον εαυτό σου επί της ουσίας σε αυτό, τόσο πιο πολύ γίνονται δήθεν.
Θεωρείς ότι έχουμε προχωρήσει επί της ουσίας;
Θεωρώ ότι έχουμε προχωρήσει γιατί υπάρχει κουβέντα πάνω σε αυτό πια. Παλιά δεν υπήρχε περίπτωση να κάτσεις να συζητήσεις αυτά τα πράγματα. Ο δρόμος είναι μακρύς. Υπάρχουν ζευγάρια που έχουν φτάσει σε ένα επίπεδο πνευματικό και επικοινωνίας που υπάρχει από τον άνδρα κατανόηση, αλλά αντίστοιχα υπάρχει και από τη γυναίκα, γιατί και οι άντρες αντιμετωπίζουν άλλα θέματα κοινωνικά και τα δύο φύλα αντιμετωπίζουν διαφορετικά στερεότυπα κοινωνικά και καλό είναι να μην κολλάμε μόνο στο κομμάτι του τι περνάει η γυναίκα, αλλά να βλέπουμε και τι ζητάει και μια κοινωνία από έναν άντρα. Γιατί έχουν μεγαλώσει με το οι άντρες δεν κλαίνε, ο άντρας είναι εδώ για να στηρίζει μια οικογένεια.
Είναι πολύ βαθύ το κομμάτι του τι έχει εντυπωθεί στο πετσί μας ως μια κανονικότητα. Η κανονικότητα είναι κάτι πάρα πολύ κολλημένο στερεοτυπικά μέσα μας. Είναι πολύ δύσκολο να φύγει. Υπάρχει αυτή η κουβέντα ότι έχουν αλλάξει τα πράγματα. Δεν έχουν αλλάξει τα πράγματα, αυτό είναι το δίκαιο. Δεν είναι θέμα να αλλάξουν τα πράγματα. Ήταν άδικο τόσο καιρό που συνέβαινε. Και είναι μεγάλη κοροϊδία να λέμε ότι στην γυναίκα αρέσει να κάνει πάρα πολλά πράγματα.
Και τι γίνεται με τον φόβο της μοναξιάς που θέτεις και εσύ στην παράσταση;
Όλα από εκεί ξεκινάνε, από το γεγονός ότι φοβόμαστε να μείνουμε μόνοι μας. Είναι δύσκολο να ταιριάξεις. Και εγώ δυσκολεύτηκα πριν βρω τον άντρα μου. Δηλαδή δεν φτάνει που φοβάσαι να μείνεις μόνος σου, που μπορεί και να μη φοβάσαι αλλά να σε έχουν κάνει να το πιστεύεις, είναι τόσο πολύ και το «πότε θα βρεις κάποιον», «εσύ μόνος σου θα μείνεις», «εκεί που πήγες γνώρισες κανέναν;». Δηλαδή αυτή η ερώτηση μονίμως βρε παιδί μου… Δεν θα ήθελα να φορτίζω κάθε μου στιγμή της ημέρας με το να βρω κάποιον ή κάποια. Θυμάμαι πως έβλεπα στα μάτια των ανθρώπων αυτό το ότι δεν είσαι καλά, ότι κάτι περίεργο συμβαίνει με εσένα. Παράλληλα είσαι και εκτεθειμένη στον κάθε άνθρωπο. Επειδή είμαι ελεύθερη, δεν σημαίνει ότι είμαι και διαθέσιμη. Υπάρχει μια τεράστια παρεξήγηση γύρω από αυτό, σε βαθμό που θέλεις να βρεις έναν άνθρωπο μόνο και μόνο για να μπορέσεις να κλειδώσεις, μήπως και σταματήσει όλη αυτή η ιστορία γύρω από σένα. Εγώ το ένιωθα πάρα πολύ έντονα αυτό.
Ένα άλλο πεδίο που ακουμπάς είναι η ψυχική υγεία. Θεωρείς ότι έχουν φύγει τα ταμπού γύρω από αυτό;
Θεωρώ ότι πλέον μιλάμε πιο ανοιχτά για το κομμάτι του ψυχολόγου, δεν μιλάμε όμως για το κομμάτι της αγωγής. Το να το συζητάμε για μένα είναι το πιο εύκολο. Το να συζητάμε, το να το αγκαλιάζουμε και να το δεχόμαστε μέσα στον κοινωνικό μας και τον οικογενειακό μας περίγυρο είναι το πιο δύσκολο. Θα ήταν παράλογο ένας άνθρωπος να λέει ότι όλα είναι καλά σε μια συνθήκη παράλογη. Είναι η συνθήκη παράλογη, δεν είναι οι άνθρωποι παράλογοι, το περιβάλλον είναι παράλογο. Το μη ανθρώπινο είναι να συμβαίνουν όλα αυτά και εσύ να είσαι ατάραχος, να είσαι ρομπότ.
Καταλαβαίνω ότι είναι ένα σταθμός στη διαδρομή σου αυτή η παράσταση. Ισχύει;
Ναι, σίγουρα είναι σταθμός. Βρήκα αυτό που θέλω να κάνω μετά από 13 χρόνια δουλειάς. Βρήκα αυτό που πραγματικά είμαι και σε αυτή τη φάση με εκφράζει απόλυτα. Η αλλαγή που έχει συμβεί σε εμένα σαν άνθρωπο και μέσα από αυτή τη δημιουργία, μέσα από αυτό το έργο και αυτό που συμβαίνει κάθε βράδυ με αυτούς τους ανθρώπους που θα έρθουν, είναι αδιαμφισβήτητο. Δε μπορώ να το εξηγήσω. Το κέρδος είναι κέρδος, δεν θα αλλάξει. Στην αρχής είχα μεγάλη αμφιβολία για το αν το κείμενο ήταν αξιόλογο συγγραφικά. Κατάλαβα ότι θα ανέβει 10 μέρες πριν την πρεμιέρα και μέχρι τότε κρατούσα την ευχαρίστηση του να σκέφτομαι ότι αυτό θα είναι πάντα μέσα στο μυαλό μου και δεν θα το μάθει ποτέ κανένας, αυτή η μικρή ηδονή ότι θα είναι πάντα προστατευμένο στο κεφάλι μου. Τελικά η έκθεσή του έχει διπλάσια αποτελέσματα. Πάρα πολλά πράγματα από αυτά που έχουμε στο κεφάλι μας και φοβόμαστε να τα τολμήσουμε, όταν γίνονται, λες γιατί δεν το έκανα; Γιατί αυτά που σε ταλανίζουν, αυτά είναι τελικά που είσαι εσύ και είσαι καλά μέσα σε αυτό. Η απόφαση είναι το θέμα.
