Η αναβίωση της παλαιάς μουσικής (early music) γίνεται όλο και πιο δημοφιλής στη χώρα μας, μέσα από την προσπάθεια μουσικών συνόλων όπως το Ex Silentio να παρουσιάσουν «κρυμμένα διαμάντια» παλαιότερων εποχών, χαμένων ίσως στη σκιά γιγάντων της κλασικής και ρομαντικής εποχής, όπως ο Μπετόβεν και ο Μότσαρτ.
Τι ακριβώς ονομάζουμε όμως «παλαιά μουσική»; Πρόκειται για τη μουσική που αναπτύχθηκε στη Δύση, κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, το τέλος του οποίου εντοπίζεται στα 1750 (με τον θάνατο του Μπαχ), από συνθέτες όπως οι Bach, Handel, Vivaldi, Lully, Pergolesi, Purcel, Marais, Monteverdi, Corelli, μεταξύ άλλων. Το είδος αυτό, εκτός από συγκεκριμένα μουσικολογικά χαρακτηριστικά όπως το basso continuo και οι αντιστικτικές μελωδίες, παίζεται με παλαιά όργανα (τσέμπαλο, βιόλα ντα γκάμπα, φλάουτο με ράμφος), τα οποία με το πέρασμα των αιώνων σταμάτησαν να χρησιμοποιούνται. Έτσι για ένα μεγάλο διάστημα η μουσική αυτή παιζόταν με σύγχρονα όργανα – πιάνο αντί για τσέμπαλο – αλλοιώνοντας σε μεγάλο βαθμό τον μουσικό της χαρακτήρα.
Η επιστήμη της μουσικολογίας ξεκίνησε από τις αρχές του 20ου αιώνα προσπάθειες αναβίωσης και «αυθεντικής» παρουσίασης των έργων αυτών, γεννώντας μαζί και μια μεγάλη συζήτηση γύρω από το θέμα της αυθεντικότητας. Κατά τη δεκαετία του 1970 η αναβίωση της παλαιάς μουσικής έχει γίνει πλέον τάση σε Ευρώπη και Αμερική με επίκεντρο πόλεις όπως το Λονδίνο, η Βασιλεία (Schola Cantorum Basiliensis), η Νέα Υόρκη και το Σαν Φρανσίσκο (Philharmonia Baroque).
Στην Ελλάδα η τάση αυτή έρχεται μερικές δεκαετίες αργότερα από την Ευρώπη, όπως μας λέει ο μουσικός και ιδρυτής του συνόλου παλαιάς μουσικής Ex Silentio, κ. Δημήτρης Κούντουρας. Ιδιαίτερη συμβολή σε αυτό είχε και η προβολή της γαλλικής ταινίας «Όλα τα πρωινά του κόσμου» (1991), που λαμβάνει χώρα στα τέλη του 17ου αιώνα, με ένα εξαιρετικό soundtrack που αγαπήθηκε ιδιαίτερα και σύστησε την παλαιά μουσική σε ένα ευρύτερο κοινό. «Από το 2001 που ιδρύσαμε αυτό το μουσικό σύνολο μαζί με τον Μάρκελλο Χρυσικόπουλο, έχουμε δει το κοινό να αυξάνεται, σε σχέση με τα πρώτα χρόνια που ήταν αρκετά περιορισμένο». Στόχος του συνόλου Ex Silentio είναι «να φέρει κοντά το κοινό με τη μουσική αυτής της εποχής, να ξεθάψει κρυμμένα διαμάντια και να δίνεται ένα ραντεβού κάθε Σεπτέμβρη, όπου θα παρουσιάζονται άγνωστα έργα αυτής της περιόδου». Αντίστοιχα, σήμερα υπάρχουν πολλοί μουσικοί στην Ελλάδα που παίζουν παλαιά όργανα, αλλά και κάποια ακόμη σύνολα μουσικής δωματίου όπως το Latinitas Nostra που εξειδικεύεται στην Ιταλική Μπαρόκ. Ακόμη, υπάρχει η ορχήστρα της Καμεράτας με όργανα εποχής όπου, μεταξύ άλλων, παρουσιάζονται Μπαρόκ όπερες.
Μια πολύ καλή αφορμή για να απολαύσουμε αυτή τη μουσική είναι το διήμερο «Παλαιά Μουσική στον Άγιο Παύλο» που πραγματοποιείται φέτος για δεύτερη χρονιά, την Παρασκευή 23 και το Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου σε έναν ιδανικό χώρο, όπως είναι η Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου στο Σύνταγμα.
«Μελαγχολία» είναι το θέμα του διημέρου, η οποία ενέπνευσε πολλούς συνθέτες και ποιητές κατά την Αναγέννηση και το Μπαρόκ. «Σύμφωνα με τη θεωρία της εποχής, η μουσική έχει τη δύναμη να προκαλέσει ή να γιατρέψει τη μελαγχολική διάθεση, η οποία όμως θεωρούνταν αρετή, αφού συνδεόμενη με τον φιλοσοφικό στοχασμό, νοούνταν ως χαρακτηριστικό των πνευματικών ανθρώπων», μας εξηγεί ο κ. Κούντουρας. Ωστόσο, η προσέγγιση της μελαγχολίας από το σύνολο Ex Silentio γίνεται αφηρημένα: «παίζουμε έργα με μελαγχολική διάθεση αλλά και εκείνα που βρίσκονται στον αντίποδα αυτής της ψυχικής κατάστασης, όπως οι ζωντανοί χοροί. Ταυτόχρονα, ήθελα να κάνω και μια κριτική στην παρούσα «μελαγχολική» κατάσταση στην Ελλάδα..».
Μια πολύ καλή ευκαιρία γνωριμίας και εξοικείωσης με αυτό το μουσικό είδος θα έχουν όσοι βρεθούν λίγο νωρίτερα στον Άγιο Παύλο, στις 19:30, όπου τα μέλη του συνόλου θα παρουσιάζουν τα παλαιά όργανα και θα ενημερώνουν για το πρόγραμμα της κάθε ημέρας.
