Ο Sir Don McCullin, ο πιο διάσημος φωτορεπόρτερ της Μεγάλης Βρετανίας, ένας θρύλος του φωτορεπορτάζ με έργο που έχει παγκόσμια αίγλη σε μια παρουσίαση του έργου του σε δημοσιογράφους έκανε μια εντυπωσιακή δήλωση: «Δεν είμαι καλλιτέχνης», είπε εξηγώντας πως παλεύει σε όλη του τη ζωή ενάντια σε αυτή τη λέξη. «Οι Αμερικανοί φωτογράφοι όλοι θέλουν να αποκαλούνται καλλιτέχνες. Εγώ είμαι φωτογράφος», είπε ο McCullin.
Άσχετα με το αν θέλει οι φωτογραφίες του να αποκαλούνται τέχνη, ο McCullin μας χάρισε μερικές από τις πιο δυνατές σκηνές που έχουμε δει ποτέ σε εμπόλεμες περιοχές του πλανήτη αλλά και σε αστικές συρράξεις, συλλαμβάνοντας τα αισθήματα, με ένα βάθος απροσδόκητο. Το αποδεικνύει η πιο διάσημη ίσως φωτογραφία του, με τίτλο Shell shocked US Marine. Η εικόνα δείχνει έναν Αμερικανό στρατιώτη στη διάρκεια της μάχης στην πόλη Χουέ στο Βιετνάμ. Σε αυτή τη σκηνή της ησυχίας, ο στρατιώτης έχει στο βλέμμα του μια ήσυχη ένταση, κοιτάζει κάτω από το σκοτεινό κράνος του όχι τον φακό της κάμερας, αλλά πέρα από αυτόν, πουθενά. Είναι μια φωτογραφία που περιγράφει χωρίς λόγια την ψυχική ένταση και το αποτύπωμα του πολέμου και είναι πιο δυνατή ακόμα και από την εικόνα ενός πεδίου μάχης ή μιας σφαγής.
Αυτό τον καιρό η Tate στο Λίβερπουλ παρουσιάζει, έως τις 9 Μαΐου 2021, μια μεγάλη αναδρομική έκθεση των έργων του με περισσότερες από 200 εμβληματικές φωτογραφίες που τραβήχτηκαν τα τελευταία 60 χρόνια. Οι οδυνηρές εικόνες των συγκρούσεων στις οποίες ο 85χρονος σήμερα Don McCullin ήταν μάρτυρας, σφραγίζουν τον εικοστό αιώνα. Και δεν είναι μόνο αυτές που τραβήχτηκαν στα πεδία των μαχών αλλά και στις πόλεις του κόσμου, στο Μπέλφαστ, στο Λίβερπουλ, ακόμα και στο East End του Λονδίνου τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Οι σκηνές της ζωής της εργατικής τάξης στον βιομηχανικό βορρά της χώρας του είναι ακόμα ένα μεγάλο μέρος του έργου του.
Ο Donald McCullin γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια φτωχή περιοχή του βόρειου Λονδίνου και η πρώτη φωτογραφία του που δημοσιεύθηκε απεικόνιζε μια τοπική συμμορία, τους Guvnors. Η φωτογραφία δημοσιεύθηκε στο The Observer. Εργάστηκε κυρίως για τους Sunday Times και στη δεκαετία του ’60 θεωρήθηκε ο σημαντικότερος φωτογράφος πολέμου του Ηνωμένου Βασιλείου. Η πρώτη του αποστολή ήταν να καλύψει τις βίαιες συγκρούσεις στην Κύπρο και ακολούθησε η κρίση στο Σουέζ, το Βιετνάμ, η Μπιάφρα. Το 2017, πήγε στη Συρία για να φωτογραφίσει αρχαίους ναούς που υπέστησαν ζημιές από το Ισλαμικό Κράτος.
Ο φίλος του συγγραφέας James Fox, ο οποίος ταξίδεψε μαζί του στην Αιθιοπία, τη Βόρεια Ιρλανδία, το Τσαντ, το Βιετνάμ έχει μιλήσει για την πραγματική ενσυναίσθηση του McCullin για τα ανθρώπινα δεινά. Ακόμα και μέσα σε μια σκηνή πολέμου όλα φαίνονται χαλαρά, ειρηνικά, γιατί ο φωτογράφος με έναν τρόπο έχει δώσει ένα πελώριο συναισθηματικό βάθος, συμπόνια και κατανόηση αυτών που φωτογραφίζει. Είναι κάτι καθολικό που βλέπει ένας θεατής του έργου ακόμα και σήμερα σε εικόνες από τις οποίες μας χωρίζει μισός αιώνας.
