Ο συνθέτης Δημήτρης Μαραμής καταπιάστηκε με τη μουσική για θέατρο από πολύ νωρίς (1995) στη Μεγάλη Βρετανία, όπου ολοκλήρωσε τις μουσικές του σπουδές στο πιάνο και τη σύνθεση. Εκεί συνεργάστηκε για αρκετά χρόνια με σημαντικούς σκηνοθέτες και επιστρέφοντας στην Ελλάδα συνέχισε να συνθέτει μουσική για πολλές θεατρικές παραστάσεις. Δισκογραφικά μας έχει παρουσιάσει τέσσερις δουλειές, στις τρεις από τις οποίες μελοποιεί ποίηση, ενώ αυτή την περίοδο η μουσική του ακούγεται στη θεατρική παράσταση «Οθέλλος», σε σκηνοθεσία Γιώργου Κιμούλη και Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη.
ελc: Ο κύριος όγκος της δισκογραφίας σας επικεντρώνεται σε μελοποιήσεις ποιητικού λόγου. Τι σας γοητεύει σε αυτή τη διαδικασία;
Δημήτρης Μαραμής: Με γοητεύει η ηδονή της επαφής με τον ποιητικό λόγο και η μουσική που κλείνει μέσα του το ίδιο το ποίημα. Η ποίηση που με αγγίζει, διεγείρει την απόλυτη ανάγκη μου να γεννήσω μουσική. Ωστόσο είναι ένα παιχνίδι της τύχης το γεγονός ότι ξεκίνησα με τρεις δισκογραφικές δουλειές βασισμένες σε ποίηση: «Σονέτα του Σκοτεινού ΄Ερωτα» Φ. Γκ. Λόρκα, «Κυριακές μες στο Χειμώνα» ρομαντικοί ποιητές του μεσοπολέμου, και «Σκοτεινός Έρωτας» Φ. Γκ. Λόρκα/Σ. Τριβιζάς/Μ. Φραγκούλης, και μόλις ο τέταρτος δίσκος μου είναι τραγούδια σε στίχους «Σκηνές από βουβή ταινία» Σ. Τριβιζάς.
ελc: Πόσο δύσκολο είναι να καταπιαστεί ένας συνθέτης με το λόγο ενός ποιητή και ποιες ποιότητες απαιτούνται για τη μουσική απόδοση του λόγου;
Δ.Μ.: Η δυσκολία είναι το γεγονός ότι το ποίημα σε πρώτο επίπεδο δεν έχει ανάγκη την μελοποίηση γιατί είναι ζωντανό και πλήρες χωρίς την μουσική παρέμβαση ενός συνθέτη. Η μουσική σε ένα ποίημα αποκτά ενδιαφέρον αν ξεκλειδώσει το ποίημα στον ανυποψίαστο ακροατή που ίσως να μην το διάβαζε σε ένα βιβλίο, αλλά με ευχαρίστηση θα το άκουγε σαν τραγούδι. Η μουσική μπορεί να μεγενθύνει, να απογειώνει, να δίνει εξωστρέφεια στον ποιητικό λόγο, κάνοντας τον ίσως και πιο προσιτό. Ο συνθέτης πρέπει να διαθέτει γνώση της λογοτεχνίας γενικότερα, ευαισθησία στις λέξεις και πλούσια φαντασία.
ελc: Η μελοποίηση ποίησης από Έλληνες συνθέτες όπως ο Μ. Θεοδωράκης, ο Μ. Χατζιδάκις, ο Θ. Μικρούτσικος, γνώρισε μεγάλη αποδοχή από τον κόσμο τις προηγούμενες δεκαετίες. Σήμερα θεωρείτε ότι υπάρχει το αντίστοιχο ενδιαφέρον από το κοινό;
Δ.Μ.: Δεν θεωρώ ότι υπάρχει το αντίστοιχο ενδιαφέρον από το κοινό ώστε να ωθεί συνθέτες να μελοποιούν ποιήματα. Όμως δεν καθορίζει το κοινό κατά τη γνώμη μου το τι θα γράψει ένας δημιουργός. Η ίδια η ανάγκη ενός μουσικού θα είναι η αιτία να συνθέσει ότι επιθυμεί. Ο δημιουργός είναι το ον μιας κοινωνίας, που πρέπει να αισθάνεται ελεύθερος να ακολουθεί το ένστικτό του, το γούστο του, την αισθητική του και τις πνευματικές του ανάγκες. Μόνο έτσι μπορεί να παράγεται τέχνη, και να μην βαλτώνει κι αυτός ο τομέας μαζί με την παρακμή μιας κοινωνίας.
Το κοινό του ποιητικού λόγου ήταν πάντα μικρό. Ωστόσο, γενικά αν γεννηθεί κάτι καλό, δεν χάνεται. Αν γεννηθεί ένα όμορφο τραγούδι, ακόμα και μελοποιημένο ποίημα, ο κόσμος θα το αγκαλιάσει και θα το αγαπήσει. Πάντως, η μελοποιημένη ποίηση δεν σε αναγορεύει αυτόματα καλό ή ποιοτικό συνθέτη, ούτε και το κοινό που επιλέγει να ακούει, τέτοια τραγούδια, το κάνει πιο καλό, πιο ποιοτικό, πιο μορφωμένο. Αντίθετα, με τέτοιες παρεξηγήσεις γεννιέται η ψευτοκουλτούρα και ο δηθενισμός όπου είναι ό,τι χειρότερο.
ελc: Παράλληλα, έχετε συνθέσει μουσική για πολλές θεατρικές παραστάσεις στην Ελλάδα και στην Αγγλία. Πώς δουλεύετε τη μουσική επένδυση ενός θεατρικού έργου;
Δ.Μ.: Εργάζομαι με βάση το κείμενο και το σκηνοθέτη. Λέω στο σκηνοθέτη ότι αυτός θα φτιάξει την μουσική χρησιμοποιώντας την παλέτα με τα χρώματά μου και τα πινέλα μου με το δικό μου χέρι και το δικό μου μυαλό, αλλά αυτός είναι ο βασικός εγκέφαλος που καθορίζει το πλαίσιο, την ατμόσφαιρα και το ύφος.
ελc: Αισθάνεστε ποτέ να σας περιορίζει η σκηνοθετική ματιά ή να θέλετε να κάνετε κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτό που σας ζητείται;
Δ.Μ.: Το αυστηρά δεσμευτικό πλαίσιο ενός καλού σκηνοθέτη που ξέρει τι θέλει, είναι απολαυστικά προκλητικό για έναν θεατρικό συνθέτη. Μάλιστα δεν του αφαιρεί καθόλου το δικαίωμα να φέρει το προσωπικό του στίγμα, κάτι που πάντα το προσπαθώ. Δεν εκτιμώ καθόλου την μουσική επιμέλεια στο θέατρο, και τον θεατρικό συνθέτη ο οποίος δεν φέρει προσωπικό στίγμα και η μουσική του συνέχεια θυμίζει κάποιον άλλον. Εξάλλου δεν έχω δεχτεί ποτέ να κάνω μουσική επιμέλεια, ακόμα και με πολλά χρήματα. Αν ένας σκηνοθέτης νιώσω, ότι δεν ξέρει ακριβώς τι θέλει, και δεν μπορεί να με καθοδηγήσει μουσικά, αλλά ούτε και θεατρικά, ίσως πάρω την πρωτοβουλία, που το έχω κάνει, να λειτουργήσω μόνος μου και ανεξάρτητα ώστε να του φέρω ένα αποτέλεσμα που στο τέλος θα τον βοηθήσει να βρει την ατμόσφαιρά του. Αν είναι κι αυτό δύσκολο να γίνει, τότε αποχωρώ. (Δεν έχει συμβεί όμως μέχρι τώρα)
ελc: Είναι καθαρά περιγραφική η μουσική που κάνετε για μια παράσταση ή ένα ποίημα;
Δ.Μ.: Η σχέση της μουσικής μου με ένα ποίημα είναι θεατρική. Η μουσική μου δεν περιγράφει την ατμόσφαιρα του ποιήματος απαραίτητα, αλλά διατηρεί μία ανεξαρτησία δική της, μη αναμενόμενη σε σχέση με αυτό που θα περίμενε κανείς διαβάζοντας το ποιήμα. Είναι χαρακτηριστικό μου, πως μπορεί να έχω βάλει μουσική σχεδόν χορευτική σε ένα ποίημα πολύ μελαγχολικό, και να λειτουργεί έντονα συγκινησιακά.
Επίσης η μουσική για το θέατρο ή το σινεμά δεν σημαίνει ότι πρέπει να είναι περιγραφική. Αντίθετα μπορεί να λέει άλλα πράγματα από αυτά που συμβαίνουν στη σκηνή κι αυτό δημιουργεί έντονες δραματικές εντάσεις. Η μουσική συνομωτεί κατά κάποιον τρόπο με το θεατή. Παίζει με την ψυχολογία του. Όσο πιο αντίστικτική μπορεί να είναι σε σχέση με το δρώμενο της σκηνής ή της οθόνης, τόσο πιο πετυχημένη είναι. Θεωρώ έναν μάστερ χρήσης της μουσικής, τον Κιούμπρικ, αν και χρησιμοποιούσε έτοιμα κομμάτια κλασσικής μουσικής.
ελc: Ζούμε σε μια χώρα που περνάει μεγάλη οικονομική αλλά και κοινωνική κρίση. Η κατάσταση αυτή σας κάνει να σκέφτεστε την επιστροφή στην Αγγλία όπου έχετε ήδη εργαστεί για πολλά χρόνια;
Δ.Μ.: Ναι, με κάνει να σκέφτομαι να αξιοποιήσω την οικουμενικότητα της μουσικής γλώσσας. Όχι απαραίτητα στην Αγγλία, αλλά οπουδήποτε μπορεί να έχουν ανάγκη την δική μου δημιουργία. Ωστόσο, αυτό το σκεφτόμουν και πριν από την κρίση. Η Ελλάδα, στο θέμα της παιδείας και της μουσικής μόρφωσης, είχε κρίση πολύ πριν από την οικονομική κρίση.
ελc: Κλείνοντας, δουλεύετε πάνω σε κάποιες συνθέσεις αυτή την περίοδο, ή κάποια νέα δισκογραφική δουλειά;
Δ.Μ.: Δουλεύω έναν νέο δίσκο σε στίχους Μιχάλη Γκανά με ερμηνεύτρια την Κορίνα Λεγάκη, και συζητάμε με την σοπράνο Lina Orfanos όπου παίξαμε πρόσφατα στη Μαδρίτη, να κάνουμε κάποιες συναυλίες στην Νέα Υόρκη. Θεατρικά είναι νωρίς να έχω κάτι τώρα άμεσα, καθώς μόλις τέλειωσα με τον Οθέλλο του Γιώργου Κιμούλη και Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη.
