Η Ντιλέκ Γουίντσεστερ στο ελculture.gr

Η Ντιλέκ Γουίντσεστερ εξερευνά στο εικαστικό έργο της τη σχέση της γλώσσας με την πολιτιστική αλλά και τη συναισθηματική ταυτότητα. Η καταγωγή της από την Τουρκία –μια περιφερειακή πρώην αυτοκρατορία, που περιελάμβανε πολλές χώρες με πολλές γλώσσες και ντοπιολαλιές– της δίνει τα ερεθίσματα για ένα σώμα έργου που βασίζεται στη γλώσσα ως παράγοντα διαφοροποίησης αλλά και επικοινωνίας. Παράλληλα, προσπαθεί να αναδείξει την ποιητικότητα της γλώσσας και την ιδιαίτερη αισθητική που έχει η γραφή. Η Γουίντσεστερ είναι μια από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της νέας γενιάς Τούρκων καλλιτεχνών και στα έργα της, που είναι κυρίως εγκαταστάσεις, χρησιμοποιεί διάφορα μέσα, όπως τεχνικές ντοκιμαντέρ με συνεντεύξεις και φωτογραφικές καταγραφές καθώς και έτοιμες εικόνες από αρχειακές και διαδικτυακές πηγές. Το ελculture τη συνάντησε και μίλησε μαζί της με αφορμή την έκθεσή της στο ΕΜΣΤ.  

ελc: Στο ΕΜΣΤ παρουσιάζονται αρκετά έργα σας. Πρόκειται για μια αναδρομική έκθεση;
Ντιλέκ Γουίντσεστερ: Όχι, δεν πρόκειται για αναδρομική έκθεση, αλλά για μια επιλογή έργων που έχω φιλοτεχνήσει τα τελευταία 10 χρόνια. Αυτά έχουν θέμα τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και το αλφάβητο. Το κεντρικό έργο της έκθεσης είναι το On reading and Writing (Περί ανάγνωσης και γραφής) του 2007. Πρόκειται για τρεις μαυροπίνακες πάνω στους οποίους έχουν γραφτεί τρία διαφορετικά κείμενα –τρεις ιστορίες– στα τουρκικά, αλλά με τη χρήση χαρακτήρων από τρία άλλα αλφάβητα: το ελληνικό, το αρμενικό και το αραβικό. Η ιστορία που είναι γραμμένη στα τουρκικά με το ελληνικό αλφάβητο διηγείται την εμπειρία μιας μικρής Ελληνίδας της διασποράς, η οποία, όταν πήγε για πρώτη φορά στο σχολείο, διαπίστωσε με έκπληξη πως δε μιλάνε σε όλα τα σπίτια των συμμαθητών της από μία «μυστική» γλώσσα την οποία κανένας άλλος δεν καταλαβαίνει. Η δεύτερη ιστορία σχετίζεται με την αδυναμία μιας σύγχρονης Τουρκάλας να διαβάσει ένα χειρόγραφο της γιαγιάς της, η οποία χρησιμοποιούσε φυσικά το αραβικό αλφάβητο, μιας που μεγάλωσε πριν από την αλλαγή που επέβαλε ο Κεμάλ Ατατούρκ, καθιερώνοντας το λατινικό αλφάβητο… Παράλληλα με τα έργα, ο θεατής ακούει μια ηλεκτρονική φωνή να διαβάζει τα κείμενα στα τουρκικά.

ελc: Χρησιμοποιείτε διαφορετικά υλικά, όπως βιβλία, αλφάβητα, φωτογραφίες, βίντεο. Ποιος είναι ο ρόλος της αισθητικής στο έργο σας;
Ν. Γ.: Ασχολούμαι με την αισθητική των κειμένων και δε με ενδιαφέρει η δημιουργία ενός αισθητικού περιβάλλοντος. Η δουλειά είναι εννοιολογική. Φυσικά η αισθητική ενυπάρχει. Τα κείμενα και η γλώσσα έχουν τη δική τους αισθητική, τα τυπωμένα κείμενα ενέχουν μια ιδιαίτερη αισθητική αξία. Το ίδιο και τα γράμματα. Οπότε δεν μπορείς να ξεφύγεις από την έννοια της αισθητικής.

ελc: Σας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα οι λέξεις που εκφράζουν συναισθήματα;
Ν. Γ.: Ναι, σε ένα έργο μου έχω κάνει με τη βοήθεια μιας ψυχολόγου μια λίστα με όλα τα συναισθήματα. Αυτή η λίστα αισθημάτων μεταφράστηκε σε τρεις γλώσσες, στα ελληνικά, στα αγγλικά και στα τουρκικά. Παράλληλα, σε ένα βίντεο ένας ηθοποιός ερμηνεύει-αναπαριστά τα συναισθήματα. Είναι ενδιαφέρον να δεις με ποιο τρόπο κάθε γλώσσα αντιμετωπίζει τα διαφορετικά συναισθήματα ‒ αν υπάρχουν μάλιστα, σημαίνουν ακριβώς το ίδιο. Για παράδειγμα, η λέξη «frustration» δεν υπάρχει στα τουρκικά. Κάναμε τεράστια προσπάθεια για να την αποδώσουμε. Με τα πολλά επιλέξαμε μια λέξη, αλλά και πάλι είναι μια λέξη που σχεδόν κανείς δε χρησιμοποιεί.

ελc: Τα συναισθήματα είναι πολιτιστικό θέμα;
Ν. Γ.: Έχω δημιουργήσει ένα λεξικό αισθημάτων με φράσεις από διαφορετικές γλώσσες που υποδηλώνουν συναισθήματα, όπως η έκφραση «νιώθω πεταλούδες στο στομάχι». Έχω δημιουργήσει ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με κάρτες όπου παίζουν δύο ή τρεις ομάδες. Όλα τα έργα μου απαιτούν μεγάλο βαθμό εμπλοκής από το θεατή, μερικές φορές σκέπτομαι ότι τα επόμενα θα είναι πολύ πιο άμεσα και εύκολα να αποκωδικοποιηθούν.

ελc: Εμπλέκεστε συναισθηματικά με τις ιστορίες που διηγείστε; Είναι οι δικές σας ιστορίες; Ή τις διηγείστε σαν παρατηρητής;
Ν. Γ.: Εκτός από τις τρεις ιστορίες στους μαυροπίνακες, οι οποίες προέρχονται από την οικογένειά μου ή από φίλους μου και έχουν κάποια προσωπικά στοιχεία, όλες οι άλλες δεν είναι δικές μου. Εντυπωσιάζομαι από την ποικιλία, την ευρύτητα των εκφράσεων και τη συλλογική τους διάσταση. Στις μεταφορές για την περιγραφή συναισθημάτων με γοητεύουν οι ιδιωματισμοί και η ιστορία τους, το πώς παρήχθησαν, η συλλογική τους αποδοχή αλλά και το πώς η γλώσσα αλλάζει καθημερινά παρά τους γραμματικούς κανόνες και τα λεξικά. Ψάχνω τους συναισθηματικούς δεσμούς με το αλφάβητο, το συμβολισμό του αλφαβήτου, την ταυτότητα.

ελc: Υπάρχει και μια ιστορική ματιά στα έργα σας; Η διαφορά ανάμεσα σε μια πολυεθνική οθωμανική αυτοκρατορία και σε μια Τουρκία με μία μόνο γλώσσα;
Ν. Γ.: Με ενδιαφέρουν τα όσα συμβαίνουν στο ενδιάμεσο, ανάμεσα στις διαφορετικές κουλτούρες. Μεγαλώνουμε με την αίσθηση ότι η εθνική-πολιτισμική μας ταυτότητα είναι πολύ συγκεκριμένη, αλλά είναι έτσι; Με τα έργα μου θέτω ερωτήματα.

ελc: Αισθάνεστε Τουρκάλα ή πολίτης του κόσμου;
Ν. Γ.: Περιγράφω τον εαυτό μου ως μια καλλιτέχνιδα, η οποία έχει την έδρα της στην Κωνσταντινούπολη, στη γειτονιά Μπέογλου. Με αυτόν τον ορισμό νιώθω άνετα.

Τα έργα της Ντιλέκ Γουίντσεστερ φιλοξενούνται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης από τις 31/10/2012 έως τις 13/01/2013 στο Κτίριο Ωδείου Αθηνών, Βασ. Γεωργίου Β΄ 17 -19 & Ρηγίλλης και μπορείτε να επισκεφτείτε το μουσείο τις προκαθορισμένες μέρες και ώρες.