Λίγες μέρες μετά τον πρόσφατο χαμό του Χαβιέρ Μαρίας, η παγκόσμια κοινότητα των γραμμάτων θρηνεί την απώλεια ενός ακόμη σπουδαίου συγγραφέα, και μάλιστα συμπτωματικά στην ίδια ηλικία: η Βρετανίδα Χίλαρι Μάντελ (1952-2022) αποτελεί ένα τεράστιο κεφάλαιο για τη σύγχρονη βρετανική πεζογραφία και ιδιαίτερα για τον τρόπο με τον οποίο αναδιαμόρφωσε το ιστορικό μυθιστόρημα.
Η Μάντελ ήταν μία ταπεινά αξιοσέβαστη συγγραφέας, ουσιαστικά άγνωστη στο ευρύ κοινό μέχρι τα πενήντα επτά της χρόνια, όταν και κυκλοφόρησε το περίφημο «Γουλφ Χολ», το πρώτο μέρος μίας μυθιστορηματικής τριλογίας («τα Γεράκια» και «Ο Καθρέφτης και το Φως» ήταν τα άλλα δύο) που την εκτόξευσαν στην κορυφή της κριτικής και εμπορικής απήχησης. Όταν η σκόνη καταλάγιασε, ήταν πολλές οι φωνές που χαρακτήρισαν την εν λόγω τριλογία και ιδιαίτερα το «Γουλφ Χολ» ως το σπουδαιότερο ιστορικό μυθιστόρημα που έχει γραφτεί ποτέ, υπερβαίνοντας ακόμη και κλασικά έργα όπως το «Εγώ ο Κλαύδιος» του Ρόμπερτ Γκρέιβς ή το «Αδριανού Απομνημονεύματα» της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ, μυθιστορήματα στα οποία συναντάμε μία περίπλοκη, φρέσκια και αμφίδρομη σε σχέση με το παρόν οπτική γωνία για το ιστορικό μυθιστόρημα, καθορίζοντας την εξέλιξή του τον εικοστό αιώνα.
Το μυθιστόρημα της Μάντελ έχει σαν πρωταγωνιστή του τον Τόμας Κρόμγουελ την ταραχώδη περίοδο που ο Ερρίκος ο 8ος έκανε άνω κάτω την Μεγάλη Βρετανία και, κατά προέκταση, ολόκληρη την Ευρώπη, προκειμένου να αποκτήσει έναν γιο. Ο Κρόμγουελ της Μάντελ είναι ένα υπέροχο δημιούργημα που συνδυάζει φως και σκοτάδι, ωμό ρεαλισμό και στοχαστικό οραματισμό, τρυφερότητα και σκληρότητα, ενώ φέρει μέσα του την φιλοδοξία της ταξικής εξέλιξης αλλά και το βάρος της κοινής, χαμηλής προέλευσης. Η Μάντελ πλαισιώνει τη γωνιώδη αφήγηση με πνευματώδες χιούμορ και το απαραίτητο πλέγμα πολιτικής δολοπλοκίας. Το μυθιστόρημα βραβεύτηκε με το Μπούκερ, αλλά σα να μην έφτανε αυτό, το δεύτερο μέρος της τριλογίας, τα «Γεράκια» (2012) βραβεύτηκε ξανά με το Μπούκερ επιτυγχάνοντας κάτι πρωτόγνωρο: Άλλοι τρεις συγγραφείς στην ιστορία του βραβείου έχουν βραβευτεί εις διπλούν, αλλά κανείς τους για δύο συνεχόμενα έργα που αποτελούν τμήματα μιας τριλογίας. Η αναθεωρητική ματιά της Μάντελ σε μία τόσο κορεσμένη από μελέτες περίοδο της βρετανικής ιστορίας δεν αποσκοπούσε στο να προκαλέσει ή να σοκάρει, αλλά στο να διαμορφώσει ολοκληρωμένους χαρακτήρες που εξετάζουν τη ζωή ως κάτι σύνθετο και πολυπαραγοντικό, με ιδιαίτερη έμφαση στη λειτουργία της μνήμης και της φευγαλέας, διαρκώς μεταβαλλόμενης φύσης της.
Κάπως έτσι εξηγούνται οι διθυραμβικές κριτικές γύρω από την τριλογία με πρωταγωνιστή τον Τόμας Κρόμγουελ αλλά και την θέση της στο προσκήνιο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Για να αναλογιστεί κανείς την επίδραση που είχε στην κριτική κοινότητα, ο Guardian ψήφισε το «Γουλφ Χολ» ως το σπουδαιότερο μυθιστόρημα του 21ου αιώνα, εκτίμηση υπερβολική για πολλούς αλλά ενδεικτική της εκπληκτικής καριέρας που διέγραψε η Μάντελ, κόντρα σε κάθε προσδοκία. Μάλιστα ανακηρύχθηκε dame για την προσφορά της στη λογοτεχνία το 2014, παρά το ότι είχε εκφράσει επικριτικά σχόλια για τη μοναρχία, μόλις έναν χρόνο νωρίτερα. Εκτός από τα μυθιστορήματά της (ιστορικά και μη), το έργο της στην κριτική και την δοκιμιογραφία είναι επίσης εκλεκτό και αντιπροσωπευτικό ενός ιδιοφυούς και ανήσυχου πνεύματος.
