Η Θεσσαλονίκη της Μπιενάλε

Εν μέσω ενός μάλλον ράθυμου καλλιτεχνικού θέρους για τη Θεσσαλονίκη, αλλά και εν αναμονή ενός περισσότερα υποσχόμενου φθινοπώρου, ανακοινώθηκε την περασμένη Πέμπτη μια σύνοψη του προγράμματος της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης που θα πραγματοποιηθεί στην πόλη από τις 18 Σεπτεμβρίου 2013 έως τις 31 Ιανουαρίου 2014, φιλοξενώντας ένα πλήθος εκθέσεων, δράσεων σε μουσειακούς χώρους και μνημεία, εικαστικών εγκαταστάσεων, performances, εργαστηρίων, συνεδρίων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο και ξεναγήσεων.

Η διοργάνωση τελεί υπό τον γενικό τίτλο «Παλιές διασταυρώσεις – Make it New» και αποτελεί το δεύτερο μέρος ενός τριμερούς σπονδυλωτού προγράμματος που από το 2011 ως το 2015 θέτει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του τη Μεσόγειο ως πεδίο έρευνας και μελέτης της σύγχρονης πολιτιστικής και κοινωνικής πραγματικότητας με σκοπό τη διερεύνηση ζητημάτων ταυτότητας και διαπολιτισμικής επικοινωνίας.

Η 4η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης διοργανώνεται από το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, υπό τη γενική διεύθυνση της κας Κατερίνας Κοσκινά, προέδρου του ΚΜΣΤ, με τη συμμετοχή της «Κίνησης των 5 Μουσείων Θεσσαλονίκης», τη στήριξη του Δήμου Θεσσαλονίκης και τη συνεργασία πλήθους άλλων φορέων της πόλης, ενώ υλοποιείται μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος Μακεδονία-Θράκη 2007-2013 του ΕΣΠΑ που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ελλάδα.

Από την προγραμματική της στοχοθεσία, η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης έχει θέσει ένα διπλό στοίχημα, σε καλλιτεχνικό και πολιτιστικό επίπεδο: αφενός, τη δημιουργία ενός σημαντικού καλλιτεχνικού γεγονότος στην πόλη και ενός πόλου για τη σύγχρονη τέχνη στην ΝΑ Ευρώπη, και αφετέρου την ανάδειξη της Θεσσαλονίκης και την ενίσχυση του σύγχρονου προσώπου της, μέσω της δυναμικής συμμετοχής των πολιτών και της ανάπτυξης συνεργιών, με βασικό στόχο να καταστεί η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης μια Μπιενάλε της πόλης και των πολιτών της,  και όχι απλώς μια διοργάνωση που φιλοξενείται στην πόλη.

Προς την κατεύθυνση αυτή, η διοργάνωση συνδιαλέγεται και συνεργάζεται με τους σημαντικότερους πολιτιστικούς φορείς της πόλης: την πρωτοπόρο κίνηση των 5Μ που συναποτελούν τα 5 μεγαλύτερα μουσεία της πόλης (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ), τον Δήμο Θεσσαλονίκης, τη Σχολή Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., τον Δήμο Καλαμαριάς και την καλλιτεχνική διοργάνωση Πεδίο Δράσης Κόδρα, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και διάφορα ξένα ινστιτούτα και ιδρύματα της πόλης. Ακόμη και αν η στόχευση δε συμπίπτει πάντα (με τον δήμαρχο Μπουτάρη για παράδειγμα να επιμένει ότι «ο πολιτισμός είναι περιουσιακό στοιχείο που πρέπει να αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε σαν τεράστια οικονομική δυνατότητα»), το επιτυχημένο και γόνιμο πείραμα σύμπραξης δεν μπορεί παρά να λειτουργεί ενθαρρυντικά αλλά και παραδειγματικά ως προς την κατεύθυνση που θα μπορούσε να πάρει η πολιτισμική πολιτική της πόλης, αλλά και της χώρας.

Την ίδια στιγμή, η διοργάνωση αναπροσαρμόζεται ώστε να πετύχει τη μεγαλύτερη δυνατή διάχυση στην πόλη και τους κατοίκους της. Επεκτείνει τη διάρκειά της πέραν των τεσσάρων μηνών, έχοντας ήδη μετακινήσει τη διεξαγωγή της από την καλοκαιρινή περίοδο των αποδράσεων στη φθινοπωρινή της επιστροφής στην πόλη, και συμπίπτει με τα μεγάλα καλλιτεχνικά γεγονότα της πόλης, πχ. τα Δημήτρια αλλά και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, διασπείρεται σε πολλαπλούς χώρους εκθέσεων (Αλατζά Ιμαρέτ, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Γενί Τζαμί, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης -Μονή Λαζαριστών, Περίπτερο 6 στη ΔΕΘ), αναγκάζοντας τους επισκέπτες, και κυρίως τους κατοίκους της πόλης, να μπουν σε πολιτιστικούς χώρους της πόλης που εν πολλοίς αγνοούν.

Τέλος, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού στόχου που έχει θέσει, συνεχίζει το εκπαιδευτικό πρόγραμμα των ξεναγήσεων μαθητών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στους χώρους της, αλλά και τη δράση «Η Μπιενάλε πάει σχολείο», στο πλαίσιο των οποίων περίπου 3000 μαθητές ήρθαν σε επαφή με τη σύγχρονη τέχνη κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης του 2011.

Βασικό άξονα της 4ης Μπιενάλε αποτελεί η κεντρική έκθεση με τίτλο «Παντού αλλά Τώρα» (Everywhere but Now) υπό την επιμέλεια της διεθνούς φήμης επιμελήτριας Adelina von Fürstenberg. Σύμφωνα με την von Fürstenberg, η κεντρική έκθεση εμπνέεται σε μεγάλο βαθμό από την ίδια την πόλη της Θεσσαλονίκης, ως χαρακτηριστικό στιγμιότυπο του ιδιαίτερου χαρακτήρα της Μεσογείου, στα όρια Δύσης και Ανατολής, και θέτει ως στόχο την ενίσχυση της ορατότητάς της. Η σημερινή κατάσταση, υποστηρίζει, δημιουργεί την ανάγκη για επίγνωση της ταυτότητάς μας, αλλά και των πραγμάτων που μπορεί να μας προσφέρει η Τέχνη. Ακτιβίστρια και υπέρμαχος των ανθρώπινων δικαιωμάτων η ίδια, θέτει ως κεντρικό πρόταγμα του έργου της ότι η αληθινή τέχνη απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους και πραγματεύεται την τέχνη ως εργαλείο που μας βοηθά να νοηματοδοτήσουμε και να κατανοήσουμε τον κόσμο.

Στην έκθεση συμμετέχουν περισσότεροι από 50 καλλιτέχνες από 25 χώρες διεθνώς και 14 Έλληνες, οι περισσότεροι εκ των οποίων Θεσσαλονικείς, που θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα. Ανάμεσά τους συναντάμε μεγάλα ονόματα του καλλιτεχνικού χώρου, όπως Marina Abramovic, Ghada Amer, Jafar Panahi, κτλ. Στο πλαίσιο του κεντρικού προγράμματος πραγματοποιούνται ακόμη οι εκθέσεις των 5Μ, ενώ στο παράλληλο πρόγραμμα η Μπιενάλε θα ενισχύσει επικοινωνιακά, καθώς δεν υπάρχει δυνατότητα για οικονομική ενίσχυση, εκθέσεις και δράσεις άλλων φορέων, ιδρυμάτων και ομάδων. 
 
Το τελικό πρόγραμμα της διοργάνωσης θα ανακοινωθεί στην πλήρη του μορφή τον Σεπτέμβριο. Η είσοδος σε όλες τις εκθέσεις και δράσεις θα είναι δωρεάν.

Μέχρι τότε, και καθ’όλη τη διάρκεια του ράθυμου θέρους, το ΚΣΤΘ φιλοξενεί την προμπιεναλική έκθεση «1,2,3,b4», που αποτελείται από παραγωγές προηγούμενων διοργανώσεων που παραχωρήθηκαν ως δωρεές από τους καλλιτέχνες στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, αλλά και την πόλη.

Φωτογραφία: Η ομάδα Claire Fontaine, που δημιουργήθηκε το 2004 με βάση της το Παρίσι, αυτοπροσδιορίζεται ως  «readymade καλλιτέχνης».P.I.G.S., 2011/Βίντεο, έγχρωμο με ήχο/(Εγκατάσταση The burning of P.I.G.S., Musac, Λεόν, 2011)/Παραχώρηση του καλλιτέχνη και του Musac, Ισπανία