Ο Μεγάλος Λεμπόφσκι το λέει όσο πιο ξεκάθαρα γίνεται στον μικρό Λεμπόφσκι, στον συνονόματο και συνεπώνυμο του Τζεφ Λεμπόφσκι· που δηλαδή και οι δύο Λεμπάουσκι λέγονται, αλλά Λεμπόφσκι βαφτίστηκε στον ελληνικό τίτλο της πρώτης προβολής της ταινίας το 1998, Λεμπόφσκι τον μάθαμε, Λεμπόφσκι τον αγαπήσαμε, και δεν ξεμαθαίνεται όπως ακριβώς δεν ξεαγαπιέται· κι ούτως ή άλλως, το όνομα και το επώνυμό του είναι απλά μια καταγραφή στην κάρτα πόντων του σούπερ μάρκετ που είναι το μόνο στοιχείο ταυτότητας που έχει πάνω του· γιατί ο ίδιος είναι ο Dude, ή ο Duder, ή His Dudenees, ή El Duderino (if you are not into the whole brevity thing). Αλλά σαν τον καουμπόι αφηγητή στο ξεκίνημα της ταινίας, έτσι κι εγώ μάλλον έχασα ήδη τον ειρμό των σκέψεων μου, οπότε επανέρχομαι: ο Μεγάλος Λεμπόφσκι το λέει όσο πιο ξεκάθαρα γίνεται στον Dude: «Η επανάστασή σας τελείωσε. Τα ρεμάλια έχασαν. Τα ρεμάλια πάντα θα χάνουν».
Ποια επανάσταση όμως θα μπορούσαν να έχουν κάνει ποτέ τα ρεμάλια; Όντας ρεμάλια δεν τοποθετούνται εξ ορισμού σε έναν χώρο παρακμής και ιδιώτευσης, όπου καλά καλά δεν μπορούν να σταθούν παρά στις παρυφές της κοινωνίας; Με ποια άραγε ιδεολογική ατζέντα θα γινόταν να ενδιαφερθούν τόσο για την κοινωνία, ώστε να θελήσουν να την αλλάξουν; Ο Dude το αναφέρει εντελώς παρεμπιπτόντως κάποια στιγμή στην κόρη του Μεγάλου Λεμπόφσκι, τη Mοντ. Κι επειδή έχει ήδη περάσει αρκετή ώρα ταινίας και τον έχουμε μάθει όπως τον έχουμε μάθει (ως αξιαγάπητο μεν – ρεμάλι δε) δεν δίνουμε τόσο σημασία, δεν μιλά άλλωστε και για τόσο γνωστά γεγονότα, πολύ πιο γνωστοί είναι οι Metallica στους οποίους το φεγγάρι που δούλεψε ως roadie μοιάζει να είναι η μοναδική φορά που εργάστηκε στη ζωή του.
Οι Κοέν λοιπόν τον βάζουν να ισχυρίζεται ότι συμμετείχε στη σύνταξη ενός μανιφέστου συμμετοχικής δημοκρατίας (Διακήρυξη του Πορτ Χάρον) στην αρχή της δεκαετίας του εξήντα, κι ότι ήταν ένας από τους Επτά του Σιάτλ που υπέστησαν διώξεις για δράσεις κατά του πολέμου του Βιετνάμ στις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα. Και εντάξει οι Κοέν το διασκεδάζουν μεν, αλλά υπήρξαν δυο σκάρτες δεκαετίες που κάτι αμφισβητήθηκε έντονα εσωτερικά στις ΗΠΑ. Αλλά δεν βρισκόμαστε πια ούτε στις αρχές του εξήντα ούτε στις αρχές του εβδομήντα, βρισκόμαστε στις αρχές του ενενήντα και όλες οι αμφισβητήσεις έχουν τελειώσει, περιθωριοποιηθεί, καεί.
Βρισκόμαστε στο 1991, σε εποχή φουλ νεοφιλελευθερισμού, που ο καθένας οφείλει να κερδίσει ολομόναχος ό,τι μπορεί και που αν δεν το κερδίσει αποκλειστικός υπεύθυνος ο ίδιος. Βρισκόμαστε επίσης στην εποχή του πρώτου πολέμου στο Ιράκ, που όταν διαδραματίζεται αλλά και όταν γυρίστηκε η ταινία, δεν ήταν ακόμα ο πρώτος αφού δεν υπήρχε ο δεύτερος. Υπήρχαν όμως ήδη οι προηγούμενοι πόλεμοι των ΗΠΑ και μαζί το ζωντανό αποτύπωμά τους. Ο μεγάλος Λεμπόφσκι έμεινε ανάπηρος στον πόλεμο της Κορέας, ο Γουόλτερ είναι βετεράνος του Βιετνάμ και κολλημένος εκεί μιλώντας διαρκώς για αυτόν· οκ και ξανά: με τον πιο διασκεδαστικό για τους θεατές τρόπο, οι Κοέν δεν θέλουν να μιλήσουν για τραύματα, ο Γουόλτερ είναι εντελώς κωμική φιγούρα, αλλά η μία οπτική δεν αναιρεί ντε και καλά την άλλη, μπορούν κάλλιστα και να αλληλοσυμπληρώνονται. Βρισκόμαστε στο 1991, στον εσωτερικό πόλεμο των ΗΠΑ και μάλλον όλου του κόσμου τα ρεμάλια έχουν προ πολλού χάσει. Οι χίπις έχουν χάσει. Οι τεμπέληδες έχουν χάσει. Οι χαλαροί έχουν χάσει. Δουλειά, τσίτα, τρέξιμο, λεφτά.
Τώρα ο Τζορτζ Μπους ο μπαμπάς, ο Μεγάλος Μπους, δηλώνει ότι αυτή η επιθετικότητα (του Ιράκ στο Κουβέιτ) δεν θα γίνει ανεκτή και στέλνει τα στρατεύματα της χώρας του να της απαντήσουν με επιθετικότητα εις τη νι. Κι ο Dude έχει να αντιμετωπίσει μια εγχώρια επιθετικότητα εξαιτίας αφενός της συνεπωνυμίας και αφετέρου της βλακείας. Δεν θα ασχολιόταν κανείς μαζί του, δεν έχει κάτι αξίας, δεν συμβολίζει οτιδήποτε άλλο παρά μια παρακμή, οπότε θα την αντιμετωπίσει επειδή θα τον περάσουν για άλλο. Για κάποιον άλλο που έχει λεφτά. Γιατί οι μπράβοι είναι ηλίθιοι. Και θα του ρίξουν το κεφάλι στην τουαλέτα, το οποίο είναι διατεθειμένος να αφήσει πίσω, αλλά οι τύποι και συγκεκριμένα ο Κινέζος (ή ο Αsian American, όπως θα διορθώσει ο Γουόλτερ) κατούρησε και στο χαλάκι του. And that rug really tied the room together.
Αν και μάλλον κι αυτό θα το προσπέρναγε ο Dude, αλλά ιστορίες δεν μπορούν να υπάρξουν αν είσαι μόνο τόσο ζεν σε όλα και δεν αντιδράς κι εσύ λίγο. Θα τον μπριζώσει ο Γουόλτερ να πάει στον Μεγάλο Λεμπόφσκι, να ζητήσει αποζημίωση για το χαλάκι που κατουρήθηκε επειδή η γυναίκα του χρωστάει λεφτά σε τύπους με ηλίθιους μπράβους. Και το πανηγύρι θα αρχίσει πλέον για τα καλά. Από εδώ και πέρα ο Dude θα βρίσκεται όλο και πιο μέσα μέσα σε μια δίνη απάτης πάνω στην απάτη, κομπίνας μέσα στην κομπίνα, ηλιθιότητας πάνω στην ηλιθιότητα. Κι οι Κοέν θα γράψουν όχι μόνο το σαφώς πιο διασκεδαστικό αλλά ταυτόχρονα κι ένα από τα πιο πολύπλοκα σενάριά τους.
Και μάλλον ήταν ακριβώς ο συνδυασμός εξαιρετικά περίπλοκης ιστορίας που από ένα σημείο και ύστερα δυσκολεύεσαι να ακολουθήσεις, με το γεγονός ότι ταυτόχρονα δεν είναι και μια ιστορία που έχει τόσο σημασία, αλλά λειτουργεί ως φόντο για να προβληθεί επάνω της ολόκληρη η πινακοθήκη των πρωταγωνιστών και δευτεραγωνιστών, που εξηγεί τη διαφορά ανάμεσα στην αρχική χλιαρή αποδοχή της ταινίας και στο έξτρα καλτ στάτους που απέκτησε σιγά σιγά. Γιατί ίσως με την πρώτη θέασή της μπορεί να αναρωτιόσουν ποιο είναι το πόιντ, αλλά μετά, ακόμα κι αν δεν θυμόσουν ποιοι είναι οι Νιχιλιστές, ποιοι οι αρχικοί μπράβοι, ποιος ο τύπος με το Φολκς Βάγκεν, ποιος προσπαθεί να πάρει λεφτά από ποιον και γιατί, πόσοι μπουκάρουν στο σπίτι του Dude και τον τραμπουκίζουν και γιατί, σου έμεναν και οι ατάκες και το attitude και η καρτουνοποιία και όλοι αυτοί οι αλησμόνητοι ήρωες.
Αν μπορεί να πει κανείς κάτι ενδεικτικό για όλη αυτή την αδιανόητα ευφορική πινακοθήκη χαρακτήρων, που προφανώς ξεκινάει από τον Τζεφ Μπρίτζες, ο οποίος φιλοτέχνησε και προσωποποίησε έναν κινηματογραφικό ήρωα, ένα είδωλο, έναν μύθο, μια επί γης θεότητα, που λιγότερο ίσως προφανώς πάντως επίσης καίρια συμπληρώνεται από τον Τζον Γκούντμαν δίπλα του, για να μην αρχίσουμε να πηγαίνουμε από τον Τζον Τορτούρο στην Τζούλιαν Μουρ και τον Στιβ Μπουσέμι κι από τον Σαμ Έλιοτ στον Πίτερ Στορμάρε και τον Ντέιβιντ Θιούλις, από τον Μπεν Γκαζάρα στον Τζον Πολίτο και τον Ντέιβιντ Χάντλεστον, είναι ότι ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς ηθοποιούς της γενιάς του, ο Φίλιπ Σίμουρ Χόφμαν είναι ίσως εκείνος που κλέβει λιγότερο τις εντυπώσεις
Τhe Dude abides. Ο Dude είναι χαλαρός. Παίρνει τα πράγματα όπως έρχονται. Ο Γουόλτερ πάλι δίπλα του είναι μια διαρκής μηχανή θυμού. Πηγαίνει στα κόκκινα αμέσως. Ο Ντόνι πάλι δίπλα τους, o Nτόνι ο Κεραμπάτσος είναι ο γλυκός πρίγκιπας του απολύτως τίποτα. Shut the fuck up, Donny και φύγε απ’ αυτό το κείμενο.
Κι ο Ντιουντεϊσμός ως στάση ζωής επικούρεια και ζεν, το μην πολυχολοσκάς, μην τρελαίνεσαι, το πήγαινε με τη ροή των πραγμάτων, το να είσαι χαλαρός, είναι πιθανότατα μια ήττα ως προς την επανάσταση που δεν ήταν ποτέ στα αλήθεια και κανονική επανάσταση, αλλά τουλάχιστον είναι ένας άλλος τρόπος ζωής, ένα άλλο υπόδειγμα ζωής, ένα εγώ δεν δεσμεύομαι και δεν ταυτίζομαι με τα πρότυπα και τις αξίες του συστήματος, εγώ δεν ζω για να κυνηγάω το χρήμα και τα υλικά αγαθά και το κοινωνικό στάτους, τα ρεμάλια που έχασαν τον πόλεμο είναι εδώ για να κερδίσουν την ατομική τους μάχη, που δεν την βλέπουν καν ως μάχη, έχουν σταματήσει να μάχονται προ πολλού, ζουν καμένα, λιωμένα, με τις White Russian, τα τσιγαριλίκια τους, το περιστασιακό acid flashback τους, τα τουρνουά του μπόουλινγκ, κι έναν μικρό Λεμπόφσκι στον δρόμο, τον οποίο πάντως αν του τη βιδώσει του Dude μπορεί να διεκδικήσει να βλέπει και να περνά χρόνο μαζί του, γιατί this aggression will not stand, man. Kι oύτε να εξαγοραστεί πρόκειται κι αν πάνε να τον εκφοβίσουν νέοι φουσκωτοί, συνηθισμένα τα χαλιά από χιόνια. Kαι αν κερδίσει το δικαστήριο θα παίρνουν μαζί από το σούπερ μάρκετ γάλα, ο Dude για το White Russian του, o Ακόμη Μικρότερος Λεμπόφσκι για το μπιμπερό του.
Μια από τις πιο ευφορικές ταινίες όλων των εποχών, κάτι πολύ περισσότερο από μια ακόμη ταινία, ένα ατόφιο αριστούργημα.
