Η μεγάλη έκθεση του Van Gogh στη Ρώμη

Μόλις λίγες ημέρες πριν, εγκαινιάστηκε στους μουσειακούς χώρους του Vittoriano στο κέντρο της Ρώμης, η πολυαναμενόμενη έκθεση για έναν από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους στην ιστορία της τέχνης. Το όνομα του και τα έργα του έχουν ταυτιστεί με τη θεμελίωση της μοντέρνας τέχνης, το ανήσυχο καλλιτεχνικό πνεύμα και τη συχνά εκκεντρική καλλιτεχνική φιγούρα. Έπειτα από 22 χρόνια απουσίας, η Ρώμη φιλοξενεί έργα του κορυφαίου ολλανδού ζωγράφου Vincent Van Gogh, υπό τον τίτλο Διαχρονική εξοχή – Μοντέρνα πόλη. Για τις ανάγκες της συγκεκριμένης θεματικής έκθεσης, παρουσιάζονται έργα που καλύπτουν χρονικά ολόκληρη τη δημιουργική πορεία του γνωστού ζωγράφου, από τα πρώτα του χρόνια στην πατρίδα του φτάνοντας στα τελευταία του χρόνια στη Γαλλία. Ο τίτλος της έκθεσης, φανερώνει δύο από τους πιο σημαντικούς θεματικούς άξονες του έργου του καλλιτέχνη. Αφενός αναφέρεται στο πάθος του για την απεικόνιση των φυσικών τοπίων και της αγροτικής ζωής, αφετέρου υποδηλώνει τη μαγεία που ασκούσε πάνω του ο χαρακτήρας μιας μοντέρνας πόλης, όπως για παράδειγμα το Παρίσι που αποτέλεσε σταθμό στη ζωή και στο έργο του. Πρόκειται για μια έκθεση που καταφέρνει να συνομιλήσει με την πόλη που τη φιλοξενεί και κυρίως με τους τελικούς της αποδέκτες, το κοινό της. Επομένως η διαχρονικότητα και η παγκοσμιότητα ξεφεύγουν από τα στενά όρια ενός τίτλου και καταφέρνουν να μας συνδέσουν με το έργο του ζωγράφου.

Η έκθεση χωρίζεται σε ενότητες χρονικά και ανάλογα με τις πόλεις-σταθμούς όπου έζησε και δημιούργησε ο Van Gogh. Επιπλέον στον κορμό της έκθεσης εντάσσονται δύο ξεχωριστές ενότητες. Στην πρώτη εκτίθενται γράμματα που έστελνε στον αγαπημένο του αδερφό Theo Van Gogh, επομένως πρόκειται για μια σημαντική πηγή βιογραφικών στοιχείων. Στη δεύτερη ενότητα, οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τις επιρροές του καλλιτέχνη μέσα από την παρουσίαση έργων των Camille Pissarro, Paul Cezanne, Jean-Francois Millet κ.α. Καθώς αρχίζει το ταξίδι μας στο κυρίως έργο του ζωγράφου, πρώτα συναντάμε τα έργα που ανήκουν στην χρονική περίοδο κατά την οποία έζησε στην Ολλανδία. Ήδη αντιλαμβανόμαστε τις αγαπημένες του θεματικές όπως τα τοπία της επαρχίας όπου το νατουραλιστικό στοιχείο συναντά τον ιμπρεσιονισμό αλλά και τις αγροτικές εργασίες με την παρουσία του ανθρώπινου στοιχείου, όπου φύση και άνθρωπος περιπλέκονται σε μια ενιαία φόρμα. Βασικό χαρακτηριστικό της καλλιτεχνικής του ταυτότητας είναι η αγάπη του για την εξοχή ως έκφραση σταθερότητας και ενός περιβάλλοντος που ποτέ δεν αλλάζει. Την ίδια στιγμή όμως εμπνέεται από τη διαρκή βιομηχανική ανάπτυξη και τους γρήγορους ρυθμούς της μοντέρνας ζωής. Σιδηροδρομικοί σταθμοί, τεχνίτες εν ώρα εργασίας και άλλες αστικές εικόνες, συναντώνται συχνά στο έργο του.

Στο σύστημα αξιών του η αιωνιότητα της φύσης και η έντιμη αλλά σκληρή ζωή των χωρικών, κατείχαν σημαντική θέση. Ωστόσο η πόλη ήταν για τον Van Gogh, συνώνυμο της σύγχρονης εμπειρίας, όπου μπορούσε να γευτεί τις νεότερες εξελίξεις στην τέχνη αλλά και να θεμελιώσει την καριέρα του. H πόλη που συγκέντρωνε τα παραπάνω χαρακτηριστικά ήταν το Παρίσι, και επομένως έχουμε περάσει στην επόμενη ενότητα της έκθεσης με αντιπροσωπευτικά έργα εκείνης της περιόδου. Στη γαλλική πρωτεύουσα ο ολλανδός ζωγράφος συναναστρέφεται με σημαντικούς καλλιτέχνες, υιοθετώντας συχνά τεχνοτροπίες όπως για παράδειγμα τον πουαντιγισμό από τον Georges Seurat ή αναπτύσσοντας νέες μορφές έκφρασης όπως τις χαρακτηριστικές του αυτοπροσωπογραφίες. Επιθυμία του ήταν να ανήκει στην εποχή του και να την εκφράζει με τη ζωγραφική του. Επέλεγε να ζωγραφίσει τόσο εικόνες από το κέντρο της πόλης όσο και από τα προάστιά της, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο το μοντέρνο του ύφος.

Το ζήτημα του χρόνου είναι έκδηλο και πολυεπίπεδο στο έργο του Van Gogh. Καταρχάς με τη ζωγραφική του εκφράζει μια ολόκληρη εποχή αφού γίνεται μέσο παρουσίασης των πρώτων βιομηχανικών εξελίξεων, της αστικής ανάπτυξης και της ζωής στην επαρχία είτε αναφερόμαστε στην Ολλανδία είτε στη Γαλλία. Συγχρονίζεται απόλυτα με το περιβάλλον στο οποίο ζει και δημιουργεί, θέλοντας να αντιπαραβάλει αλλά και να συνταιριάξει την ηρεμία και τη νωχελικότητα της φύσης με την ένταση και τους ταχείς ρυθμούς της αστικής ζωής. Ο χρόνος στη φύση κυλάει αργά και σταθερά ενώ στην πόλη γρήγορα και άτακτα. Ο κάθε επισκέπτης της έκθεσης ταυτίζεται με τις ανησυχίες του καλλιτέχνη και αυτό και μόνο καθιστά το έργο του διαχρονικό. Στη θέαση των φυσικών του τοπίων, μοιραζόμαστε την ανάγκη του για σταθερότητα και ισορροπία μέσω της επαφής μας με τη φύση. Παράλληλα όμως συνειδητοποιούμε όπως κι εκείνος, ότι δεν μπορούμε να διαχωριστούμε από τον σύγχρονο τρόπο ζωής, από την πραγματικότητα που μας επιβάλλει να είμαστε παρόντες ή ακόμα και πιο μπροστά από την εποχή μας.