Έχουν γράψει για την ειρωνεία, ότι επιτρέποντάς σου να εννοείς δυο πράγματα ταυτόχρονα, σου επιτρέπει να βρίσκεσαι σε δυο σημεία ταυτόχρονα, απαλλάσσοντάς σε έτσι από την υποχρέωση να είσαι παρών στο δυνάμει καταστροφικό σημείο ενός εντελώς σταθερού και εντελώς καθορισμένου νοήματος.
Υπάρχει όμως μια ειρωνεία εδώ: ότι το εντελώς σταθερό και εντελώς καθορισμένο νόημα του καθενός μας σπανίως συμπίπτει, σπανίως εδράζεται στο ίδιο ακριβώς σημείο, με το εντελώς σταθερό και εντελώς καθορισμένο νόημα οποιουδήποτε άλλου. Γιατί το νόημα της κάθε κατάστασης, του κάθε γεγονότος, του κάθε πράγματος, είναι η ερμηνεία που δίνει ο καθένας μας στην κάθε κατάσταση, στο κάθε γεγονός, στο κάθε πράγμα.
Με άλλα λόγια, η αμφισημία της ειρωνείας πάντα θα είναι φτωχός συγγενής της αμφισημίας της κυριολεξίας, γιατί τα κυριολεκτικά μας λόγια, οι κυριολεκτικές μας σιωπές, οι κυριολεκτικές μας ενέργειες, η κυριολεκτική μας αποχή από ενέργειες, άλλο νόημα θα έχουν στο δικό μας το μυαλό και τη δική μας την καρδιά και άλλο νόημα στο μυαλό και την καρδιά κάθε άλλου χρήστη του app της πραγματικότητας.
Έχουν γράψει για την ειρωνεία, ότι είναι εθισμός ισχυρότερος κι από την ηρωίνη, αλλά ακόμη ισχυρότερος εθισμός κι από την ειρωνεία είναι ο εθισμός στην αυτοαφήγησή μας, ο εθισμός στην ιστορία που λέμε στον εαυτό μας για τον εαυτό μας, ο εθισμός στον τρόπο που εξηγούμε στον εαυτό μας την ως τώρα πορεία του, τις ως τώρα αποφάσεις του, τα ως τώρα κομβικά του σημεία, τα βασικά του χαρακτηριστικά, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του, σε ποια σημεία τον λατρεύουμε και σε ποια μας απωθεί, από που έχει ξεκινήσει, που έχει φτάσει ως τώρα και που φιλοδοξεί να πάει, σε ποια σημεία έχει παραμείνει απαράλλακτος και σε ποια έχει δραστικά μετατοπιστεί.
Κι αν ο καθένας μας είναι η διαρκής αυτοαφήγησή του, η κυριολεξία του καθενός εκφέρεται υπό το πρίσμα της δικής του αυτοαφήγησης, για να αναγνωστεί υπό το πρίσμα της αυτοαφήγησης των άλλων: εγώ την τοποθετώ στο σημείο Α, εσύ που την διαβάζεις την τοποθετείς στο σημείο Β, γιατί είτε το καταλαβαίνει είτε όχι, η κυριολεξία μας είναι ενταγμένη στην ατζέντα και το πλαίσιο της αυτοαφήγησής μας.
Αν έχεις κατορθώσει να διαβάσεις τις πρώτες παραγράφους χωρίς να πετάξεις ζοχαδιασμένος με τις θολούρες τον καφέ σου στο λάπτοπ σου ή το κινητό σου στον τοίχο, αν έχεις κατορθώσει να φτάσεις ως εδώ, τότε το ελάχιστο που σου απομένει να κάνεις είναι να προβάλλεις τη σθεναρή σου αντίρρηση: «Μα τι είναι αυτά; Τα πράγματα είναι πιο απλά. Όταν κάτι λέγεται καθαρά, η αμφισημία πάει περίπατο».
Όχι όμως. Αλήθεια όχι. Όλα χόρευαν και θα χορεύουν στον ρυθμό της ερμηνείας που τους δίνουμε και η ερμηνεία που τους δίνουμε θα χορεύει με τη σειρά της στον ρυθμό της αυτοαφήγησής μας. Είμαστε έτσι φτιαγμένοι, ώστε η ζωή «εκεί έξω», το app πραγματικότητα, να μην μπορεί να ειδωθεί και να ερμηνευθεί ποτέ ανεξάρτητα από τη ζωή «εδώ μέσα», από τη ζωή στο κεφάλι μας, από τον ασταμάτητο διάλογο στο κεφάλι μας με τον εαυτό μας, από όσα συμβαίνουν στο μυαλό μας, από τις σκέψεις μας. Είμαστε έτσι φτιαγμένοι, ώστε η αντικειμενική πραγματικότητα να είναι ένα έργο, στο οποίο, στον βαθμό που μας αφορά και στον βαθμό που εμπλεκόμαστε, ήμασταν, είμαστε και θα είμαστε οι απόλυτοι πρωταγωνιστές.
Αν λοιπόν τοποθετώ τη δική μου κυριολεξία στο σημείο Α κι εσύ που τη διαβάζεις την τοποθετείς στο σημείο Β, αν η ίδια κυριολεξία πάει και κατακάθεται σε διαφορετικά τοπικά σημεία, έχει να κάνει και με το ότι προερχόμαστε από διαφορετικά χρονικά σημεία, έχει να κάνει και με το ότι για να φτάσουμε ως εδώ, στο σημείο εκφοράς του λόγου, έχει προηγηθεί για τον καθένα μας μια εντελώς διαφορετική διαδρομή, δυο εντελώς διαφορετικά έργα, στα οποία ο καθένας μας πρωταγωνιστεί απόλυτα, συνομιλώντας διαρκώς με τον δικό του εαυτό, στήνοντας ασταμάτητα το σκηνικό της δικής του αυτοαφήγησης. Κι αυτό δεν συμβαίνει μόνο όταν συναντώνται δυο άνθρωποι που δεν έχουν ξανασυναντηθεί. Μπορεί να συμβαίνει και με ανθρώπους που ζουν μια ζωή μαζί, μπορεί να συμβαίνει ακόμα και με τα παιδιά σου. Γιατί και μαζί να ζεις με τον άλλον, πάντα το έργο στο οποίο παίζετε θα είναι διαφορετικό.
Οι άνθρωποι νομίζουν ότι έχουν καταλάβει ποιος είσαι. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι έχουν καταλάβει ποιοι είναι οι ίδιοι. Εσύ νομίζεις ότι έχεις καταλάβει ποιος είσαι. Εσύ νομίζεις ότι έχεις καταλάβει τους ανθρώπους. Κανείς όμως δεν έχει καταλάβει τελικά τίποτα. Δεν υπάρχει η κατανόηση, γιατί η κατανόηση θα προϋπέθετε ένα εντελώς σταθερό και καθορισμένο νόημα. Υπάρχει μόνο το συναρπαστικό ταξίδι προς την κατανόηση. Συναρπαστικό κι ας είναι εκ των προτέρων ψιλοκαταδικασμένο στην αποτυχία. Δεν υπάρχει η αποτυχία. Υπάρχει μόνο η προσπάθεια. Υπάρχει μόνο η υποψία ότι ίσως να είμαστε έτσι, ίσως οι άλλοι να είναι αλλιώς, ίσως κι εμείς κι οι άλλοι να είμαστε και λίγο έτσι και λίγο αλλιώς.
Ας γελάσουμε λίγο στα μούτρα των εντελώς σταθερών και καθορισμένων νοημάτων. Ας γελάσουμε και ας γελάμε. Ας γελάμε και ας χαμογελάμε. Ας αφηνόμαστε κι ας πέφτουμε. Ας πέφτουμε κι ας ξανασηκωνόμαστε. Ας φωνάζουμε όσο πιο δυνατά μπορούμε ότι δεν ξέρουμε στα αλήθεια τίποτα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα πάψουμε να αναρωτιόμαστε διαρκώς για τα πάντα. Ας μην μας τρομάζουν άλλο ιοί και μεταλλάξεις και λοκντάουν και νέοι φρικτότεροι τρόμοι. Είμαστε ακόμα εδώ. Για όσο είμαστε ακόμα εδώ, θα ακουγόμαστε όσο περισσότερο μπορούμε. Κι αν δεν μας ακούνε προς τα έξω, θα έχουμε πάντα τον εαυτό μας να συζητάμε. Το τελευταίο ακούγεται λίγο ειρωνικό. Αλλά είναι μεγάλος εθισμός η ειρωνεία. Και βαθιά απόλαυση. Όπως κι η ζωή. Κι αυτό δεν το λέω ειρωνικά. Κι άμα θέλεις με πιστεύεις.
–
Cover photo: ©Da Nina, Unsplash
