Οι συλλογές διηγημάτων είναι εξ’ ορισμού άνισες, κι αυτό όχι τόσο λόγω του ίδιου του συγγραφέα αλλά κυρίως λόγω του αναγνώστη: είναι σχεδόν αδύνατον για έναν αναγνώστη, άρα μία ψυχοσύνθεση, μία αντίληψη, (όσο έμπειρος κι αν είναι, όσο σφαιρική κι αν είναι η παιδεία του, όσο ανοιχτόμυαλη κι αν είναι η προσέγγισή του) να του αρέσουν όλα τα διηγήματα μιας συλλογής, ακόμα κι αν είναι μια συλλογή ενός από τους μεγάλους μάστορες του είδους. Εγώ προσεγγίζω τις νέες συλλογές διηγημάτων ως εξής: αν βρω έστω ένα διήγημα που μου αρέσει, το πρόσημο είναι θετικό. Στα Θαύματα του Κόσμου του Μιχάλη Μοδινού μου άρεσαν παραπάνω από ένα διηγήματα.
Στην εν λόγω συλλογή διηγημάτων ξεχωρίζει και ένα εμφανές θεματικό μοτίβο: η πολύ δύσκολη διαδικασία της ευθείας και τολμηρής ενατένισης του ανθρώπου με τη φθορά του χρόνου και ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αυτό βεβαίως είναι κάτι που μπορεί να εκφραστεί ποικιλοτρόπως: από την κυνική και κουρασμένη απέχθεια προς κάθε μορφή ιδεαλισμού στο «Ανάπτυξη τώρα!», την ενατένιση της θνητότητας στο «Κορομηλιά στην πεζούλα», την ακύρωση του ερωτισμού στην «Κάθαρση». Μάλιστα σε αυτό το διήγημα ο αφηγητής παραλληλίζεται συμβολικά με έναν τραυματισμένο γυπαετό υπό εξαφάνιση. Ακόμα κι αν η φθορά της παρόδου των ετών δεν είναι τόσο υλική, είναι αναμφίβολα πνευματική, αφού ο αφηγητής ή κεντρικός χαρακτήρας νιώθει πια ότι δεν ανήκει σε έναν καινούριο και θολό κώδικα αξιών, νιώθει ότι χάνει τον προσανατολισμό, την υπαρξιακή του πυξίδα.
Ένα από τα χαρακτηριστικά της γραφής του Μοδινού που απολαμβάνω είναι η απόδοση των εξωτικών τόπων που συχνά επιλέγει για τα διηγήματά του. Σε αυτά ξεχωρίζει εύκολα κάποιος την έμπειρη ματιά του ανθρώπου που έχει ζήσει σε πολλά μέρη στη γη και τα γνωρίζει από μια αληθινή, ωμή, απτή πλευρά. Κάτι τέτοιο κρύβεται στις λεπτομέρειες, στην ικανότητα να μπορείς να συμπεριλαμβάνεις τα στοιχεία εκείνα που δίνουν πραγματική ζωή σε ένα μέρος και δεν έχουν αφαιρεθεί από το photoshop της καρτ ποστάλ.
Πάμε τώρα στα διηγήματα που εγώ ξεχωρίζω: Ξεκινάω από το «Ανάπτυξη τώρα!», στο οποίο ένας Αμερικανός μέλος μιας διεθνούς επενδυτικής τράπεζας βρίσκεται στο Πακιστάν με στόχο το να εγκρίνει κάποια project για δανειοδότηση. Αυτό όμως που κάνει την αφήγησή του να ξεχωρίζει είναι η εξάντλησή του. Μια εξάντληση όχι μόνο φυσική, ενός ανθρώπου που ταξιδεύει διαρκώς εδώ και χρόνια σε χώρες του τρίτου κόσμου, αλλά μια εξάντληση υπαρξιακή. Ο αφηγητής δεν πιστεύει πια σε τίποτα, θέλει απλά να ξεμπερδεύει και γνωρίζει ότι ο κυνισμός έχει επικρατήσει. Δεν υπάρχει κάτι που μπορεί να κάνει την παραμικρή διαφορά, εκνευρίζεται με όσους επιδεικνύουν αφελή ιδεαλισμό, αλλά ίσως ο εκνευρισμός αυτός οφείλεται στο ότι τους ζηλεύει και λίγο, αφού ο ίδιος έχει πάψει πια να νιώθει και να ενθουσιάζεται, βλέπει τα πάντα μονόχρωμα. Ο Μοδινός εκφράζει πολύ εύστοχα αυτό το αδιέξοδο του αφηγητή, νιώθω πως βιώνω κι εγώ αυτή την εξάντληση, αυτή την ανυπομονησία, εν τέλει αυτή την πικρία.
Σε εντελώς αντίθετο ύφος, μου άρεσε επίσης το κωμικό «Τζιχάντ στη Ράμπα». Είναι ουσιαστικά η ιστορία ενός αποτυχημένου πρώτου ραντεβού. Εδώ έχουμε να κάνουμε με την εφαρμογή εξαιρετικού ρυθμού και ελέγχου όσον αφορά στην περιγραφή του ερωτισμού της πρώτης επαφής ενός δυνητικού ζευγαριού και τις υποσχέσεις που αυτή η επαφή αφήνει. Όμως μία άποψη της γυναίκας σχετικά με την 11η Σεπτεμβρίου ψυχραίνει ξαφνικά τον αφηγητή περισσότερο κι από έναν κουβά παγωμένο νερό. Είναι μια αστεία αλλά ταυτόχρονα ρεαλιστική και ανθρώπινη ιστορία που μου θυμίζει ένα ξεκαρδιστικό επεισόδιο από το Curb Your Enthusiasm του Λάρι Ντέιβιντ και δείχνει πως από κάποια ηλικία και μετά τελικά ο νους υπερνικάει τις αισθήσεις.
Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν διηγήματα που δεν λειτουργούν καλά. Θα προσέθετα μάλιστα ότι αρκετά από τα κείμενα στη συλλογή δεν μπορούν καν να χαρακτηριστούν ως διηγήματα αλλά περισσότερο ως (όχι ιδιαίτερα επιτυχημένες) ασκήσεις ύφους. Αλλά ακόμη και ορισμένα από εκείνα που όντως μπορούν να χαρακτηριστούν ως διηγήματα, υστερούν σε σχέση με τα πιο επιτυχημένα τους αδέρφια. Ξαφνικά είναι λες και πείθουν λιγότερο, λες και σβήνουν γρήγορα αφού το φιτίλι της φρέσκιας οπτικής γωνίας δεν είναι ιδιαίτερα δυνατό και οι πειρασμοί των κουρασμένων λεκτικών και αφηγηματικών σχημάτων πολύ δυνατοί.
Όμως εδώ εισέρχεται και ο παράγοντας της υποκειμενικότητας. Εγώ επιλέγω να κρατήσω τα καλά τα οποία και μου μένουν στο τέλος και τα οποία δίνουν τον τόνο στη συλλογή. Εκεί είναι που διακρίνει κάποιος την εμπειρία και την ωριμότητα, τα ερεθίσματα και την κατασταλαγμένη ματιά ενός καλού συγγραφέα.
