Ένα απόγευμα σκάβοντας για τα νέα βοτάνια μου, σκεφτόμουν ότι ένας κήπος θα μπορούσε να πλησιάσει τη σημασία και την ομορφιά, αυτήν, των βυζαντινών κήπων.
Ο κήπος είναι ένα σημείο για αυτές τις κουρασμένες ώρες που θέλουμε να ξαποστάσουμε, να απολαύσουμε τις όμορφες, αγνές εικόνες της φύσης και να χαρούμε με τα αρώματα που στέκονται δίπλα μας. Να κοντοστεκόμαστε στους νέους καρπούς και να απολαμβάνουμε το μεγάλωμά τους σαν να ‘ναι δικά μας μωρά.
Σίγουρα δεν επιθυμώ τους εκλεπτυσμένους πελώριους κήπους… Πολλές φορές νιώθω σαν όλοι να είναι ίδιοι, απλά να ανταγωνίζονται στο ποιος φιλοξενεί το πιο σπάνιο τροπικό φυτό και στην έκτασή τους. Είναι βέβαιο ότι από αυτόν τον τρόπο προτιμώ τους κήπους χωρίς καμία παρέμβαση, να φυτρώνουν οι γλιστρίδες και τα χαμομήλια, τα αγριόχορτα και τα μυρμήγκια να πηγαινοέρχονται.
Όμως, κάποτε οι κήποι, όπως αυτοί του Βυζαντίου ήταν σύμβολο πολιτισμού και προσευχής. Αποτελούσαν ένα σπουδαίο καλωσόρισμα, έναν οπτικό πολιτισμό, ένα πνευματικό σύμβολο, αλλά και τον κήπο ως σύμβολο καρπών.
Οι Βυζαντινοί κήποι, την τελευταία δεκαετία απασχολούν πολύ τους μελετητές, για τη λογοτεχνία και τις εικαστικές τέχνες. Μελετούν τις αντιλήψεις για τον βυζαντινό παράδεισο, τη μοναστική κηπουρική, τα πάρκα ζώων και θηραμάτων, τους κήπους ανακτόρων, τη λογοτεχνική έκφραση, όλα αυτά μαρτυρούν την ύπαρξη των κήπων αλλά και το πώς έβλεπαν οι Βυζαντινοί τους κήπους αυτούς.
Στους βυζαντινούς κήπους, όπως αναφέρεται στα συγγράμματα συνυπήρχαν οι καλλωπιστικοί κήποι και οι κήποι των λαχανικών που συμπλήρωναν την καθημερινή τροφή του τραπεζιού. Οι κήποι πάντα και ιδιαίτερα στα μοναστήρια ήταν προστατευμένοι από τα οικόσιτα ζώα.
Το έδαφος, το γλυκό νερό, το φως του ήλιου και η ήρεμη αύρα ήταν τα απαραίτητα στοιχεία για να δημιουργηθεί και να μεγαλώσει ο κήπος. Ο φυτοκόμος ήταν επίσης ο απαραίτητος άνθρωπος για την αειφορία και την επιλογή των φυτών.
Στο καλωσόρισμα του κήπου, μεγάλωναν τα τρία δέντρα που συμβόλιζαν την εγκράτεια, το κυπαρίσσι, ο κέδρος και το πεύκο. Οι καρποί τους, οι οποίοι δεν τρώγονται για την ευχαρίστηση, τους χάρισε το σύμβολο της εγκράτειας.
Στη συνέχεια ακολουθούν τα φυτά των αρετών, είναι τα δέντρα των κίτρων, σύμβολα της αγνότητας και της σωφροσύνης. Στη συνέχεια θα συναντήσουμε τα παρτέρια από τα κόκκινα κρίνα, το καλοκαίρι με την υπέροχη μυρωδιά τους, μαγεύουν από μακριά. Σύμβολα της ακτημοσύνης και θαυματουργά στη θεραπεία της λέπρας.
Και περπατώντας θα συναντήσουμε την πραότητα και τη συγκράτηση της οργής, αυτό το υπέροχο δέντρο με τα πλατιά περήφανα φύλλα τη συκιά. Δίπλα τους στέκονται οι άμπελοι, μας δείχνουν ότι όποιος συγκρατήσει τον θυμό του θα έχει ψυχική ηρεμία και χαρά. Αυτό είναι ένα αποτέλεσμα ανδρείας για αυτό μετά θα ξεμυτίσουν τα ρόδινα άνθη της υπέροχης ροδιάς. Σύμβολο θάρρους και ανδρείας, ένα δέντρο με τα υπέροχα φύλλα που εντυπωσιάζουν με το γέννημά τους. Και έπειτα από την ανδρεία αποκτάται η μετριοφροσύνη και η ταπεινοφροσύνη με τους υπέροχους χνουδωτούς καρπούς της ροδακινιάς.
Και εκεί άξαφνα βλέπουμε με περήφανο τρόπο τα δέντρα τη δικαιοσύνης, τις χουρμαδιές. Οι καρποί της μας αποδεικνύουν ότι η δικαιοσύνη αποκτάται με μεγάλο κόπο. Και συνεχίζοντας θα συναντήσουμε την περίφημη ελιά, που μας διδάσκει την προσφορά, την υλική και τη ψυχική, σύμβολο ελεημοσύνης για τους βυζαντινούς κήπους. Στο τέλος του κήπου θα συναντήσουμε τη γνώση και την υπακοή, με τον σμίλακα και τα βάτα.
Ένας κήπος πλούσιος με όλες τις «αρετές», σίγουρα αποτελεί έμπνευση και για τους νέους κήπους.
Πηγές:
Kήπος προσευχής ( Σοφία Ρηγόπουλου)
Byzantine Garden Culture, edited by Antony Littlewood, Henry Maguire, and Joachim Wolschke-Bulmahn
