Είναι νέος και γεμάτος φόρα. Θέλει να κάνει τη δουλειά του όσο καλύτερα μπορεί και κάποιες φορές ίσως αυτό να του διαταράσσει τις ισορροπίες. Έχει μπει σε μια ροή που τρέχει με ταχύτητα φωτός, λατρεύει τον Γκόγκολ και με το έργο που ανεβάζει, η επαφή του ξεκίνησε σε ένα μικρό δωμάτιο στη Μόσχα. Το όνομά του είναι Γιώργος Κουτλής, είναι σκηνοθέτης και πλάθει τους δικούς του «Παίχτες» στο Θέατρο Κιβωτός.
Λίγο πριν την πρεμιέρα της παράστασης, ο Γιώργος Κουτλής μιλάει στο ελc για αυτό το έργο που περιγράφει την ανθρώπινη φύση, αναφέρεται στην έννοια της απάτης που κατατρέχει όλη την παράσταση και στην οξυδέρκεια που χρειάζεται το να εξαπατάς χωρίς να σε εξαπατάνε. Για τη σχετικότητα της αλήθειας, για την αδρεναλίνη, την έμπνευση, τις μέρες που ζούμε και ντρεπόμαστε και το πόσο σκατάνθρωποι γίναμε ή γινόμαστε.
το σημείο της εκκίνησης
«Είμαι στα ξεκινήματα μου, νιώθω τρομερή δύναμη και ορμή. Δεν ξέρω αν μπορώ να σκιαγραφήσω τον καλλιτεχνικό μου εαυτό. Δεν είμαι και σίγουρος τι σημαίνει. Αυτό που ξέρω είναι ότι η ενασχόλησή μου με αυτό το επάγγελμα με κάνει να ξεχνάω πώς περνάνε οι ώρες.
Τα όνειρα μου είναι να έχω τη δυνατότητα να κάνω πραγματικότητα τις ιδέες μου ή ιδέες που φτιάχνουμε με φίλους μου, όσο τρελές κι αν είναι αυτές. Κι εννοώ να μας δίνεται ο χώρος και τα μέσα ώστε αυτό να μπορούμε να το κάνουμε όσο καλύτερα μπορούμε και να πληρώνονται καλά όλοι οι άνθρωποι που εργάζονται σ’ αυτά τα project. Θα ήθελα σίγουρα κάποια στιγμή να έχω κάποιο συγκεκριμένο χώρο ώστε να μπορέσουμε με τους συνεργάτες μου να φτιάξουμε κάτι που θα έχει πιο σταθερό χαρακτήρα και πιο συγκεκριμένη πορεία. Ίσως θα ήθελα να βρω και λίγη ισορροπία μεταξύ δουλειάς και προσωπικής ζωής. Από την ορμή που έλεγα πριν, έχω αρχίσει να μην έχω καθόλου προσωπική ζωή».
Τον ρωτώ αν νιώθει πως τον έχουν διαμορφώσει περισσότερο οι σπουδές του στην Αθήνα και τη Μόσχα ή οι ανθρώπινες σχέσεις. Απαντά με σαφήνεια πως και μέσα από τις σπουδές ακόμα, οι συναντήσεις με τους ανθρώπους είναι που μας καθορίζουν.
«Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι το μόνο που σε διαμορφώνει νομίζω. Οι σπουδές είναι ανθρώπινες σχέσεις με συμμαθητές και καθηγητές. Η πορεία στο θέατρο, το ίδιο: ανθρώπινες σχέσεις με ηθοποιούς, χορογράφους, μουσικούς, σκηνογράφους, τεχνικούς και άπειρους άλλους ανθρώπους που εργάζονται στη διαδικασία της δημιουργίας μιας παράστασης. Η οικογένεια, οι φίλοι – όλα όσα σε διαμορφώνουν είναι ανθρώπινες σχέσεις».
έμπνευση & Γκόγκολ
Στις σκέψεις του Γιώργου βρίσκουν θέση οι έννοιες της έμπνευσης, της ομάδας, της αδρεναλίνης και της δημιουργικότητας.
«Η έμπνευση δεν ελέγχεται. Ίσως εκπαιδεύεται, αλλά δεν ελέγχεται. Έρχεται σε ανυποψίαστες στιγμές απρόσκλητη και σου καρφώνει μια ιδέα στο κεφάλι. Με συγκινεί το δόσιμο των ανθρώπων γύρω από μια ιδέα. Από κάτι που δεν έχει υλική υπόσταση.
Ακόμη αδυνατώ να πιστέψω ότι τόσοι άνθρωποι ξοδεύουν τον ιδρώτα τους και τον χρόνο τους – ό,τι πολυτιμότερο έχουμε – για να συνεργαστούμε για κάποια ιδέα που μου ήρθε εμένα σε μια άκυρη στιγμή. Είναι συγκινητικό. Δεν θα μπορούσα να κάνω τίποτα μόνος μου. Μόνο να λέω εξυπνάδες. Το σπορ μας είναι ομαδικό. Αυτό με κάνει να θέλω να δημιουργήσω: η ανάγκη να ζυμώσω μια ιδέα με ανθρώπους που εκτιμώ και η εντύπωση ότι το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας μπορεί να εξιτάρει την παιδική περιέργεια του θεατή.
Το έργο άρχισα να το μεταφράζω στο τέταρτο έτος της σχολής, σε ένα μικρό δωμάτιο στη Μόσχα. Έλεγα πως θα είναι η πρώτη σκηνοθεσία μου όταν αποφοιτήσω. Το είχα, λοιπόν, σαν σκέψη χρόνια πριν. Έχω μια αγάπη στον Γκόγκολ. Η πτυχιακή μου παράσταση ήταν πάνω στον Επιθεωρητή του. Τα έργα του γεννάνε δάκρυα μέσα από γέλια, όπως λένε, κι αυτό με εξιτάρει.
Δεν πίστευα ότι το συγκεκριμένο έργο είναι γραμμένο στα μέσα του 19ου αιώνα. Τρέχει σφαίρα, η αδρεναλίνη και η ένταση είναι μονίμως στο κόκκινο, σπας το κεφάλι σου να βρεις το φινάλε και η πολιτική σάτιρα του Γκόγκολ είναι σπαρταριστή. Είναι έργο συνόλου, ο πραγματικός πρωταγωνιστής είναι η απάτη που πλανιέται πάνω ή καλύτερα ανάμεσα σε όλους κάθε δευτερόλεπτο και νομίζω πως δεν σε αφήνει να βαρεθείς στιγμούλα.
Αν ένα έργο δεν έχει σημεία που να σκαλώνεις, που να προβληματίζεσαι και να μην ξέρεις πώς να τα προσεγγίσεις, κατά τη γνώμη μου δεν έχει νόημα να ασχοληθείς μαζί του. Οι χαρτοπαιξίες και η σκηνική τους αντιμετώπιση, τα παράλληλα παιχνίδια που παίζονται, τα επίπεδα του θεάτρου μέσα στο θέατρο, η ίδια η γλώσσα του Γκόγκολ και άλλα πολλά είναι νομίζω και ο λόγος που δεν ανεβαίνει -συχνά τουλάχιστον- στην Ελλάδα. Και αυτό είναι και ένα στοιχείο που σε εξιτάρει να μπλέξεις μαζί του.
Με τα παιδιά (Βασίλη, Γιάννη, Ηλία, Αλέξανδρο) άρχισα να συζητάω για το έργο πριν την πρώτη καραντίνα. Πριν δυο μήνες συμπληρώθηκε η ομάδα και ξεκινήσαμε πρόβες. Στα πρώτα στάδια έχω συνήθως μια προαίσθηση. Αφήνω συνειδητά θολές περιοχές για να διαμορφωθούν στη διαδικασία. Άλλα η προαίσθηση αυτή είναι πάντα η πυξίδα μου. Στην ίδια κατεύθυνση που με πήγαινε η προαίσθηση πάει και η παράσταση».
η ανθρώπινη φύση | μέρες για να ντρέπεσαι | ανταγωνισμός
Ο Γιώργος μιλάει για τις θεματικές που ανοίγει το έργο, την παρακμή της απάτης και της δολιότητας, τις μέρες ντροπής που έχουμε ζήσει ή θα ζήσουμε, τον ανταγωνισμό και τη μικροπρέπεια.
«Δεν πιστεύω ότι περιγράφει το σήμερα. Περιγράφει την ανθρώπινη φύση. Δεν νομίζω καν ότι την κρίνει. Την παρουσιάζει και τη γλεντάει. Για αυτό 150 χρόνια τώρα ανεβαίνει σε όλο τον κόσμο και πιθανόν να συνεχίσει. Όλα τα έργα τέτοιου μεγέθους είναι πάντα από κάποια σκοπιά επίκαιρα. Ναι, νομίζω πως είναι σκηνές από ξεχασμένες μέρες. Από τις δικές μου και δικές σου μέρες που ντρεπόμαστε να πούμε δημόσια πόσο σκατάνθρωποι γίναμε. Μπορεί για λίγο, αλλά όλοι γίναμε. Είναι σκηνές από τις μέρες που δεν θα θέλαμε να θυμόμαστε.
Ανταγωνισμό όλοι νιώθουμε. Το θέμα είναι πόσο τον αφήνεις να σε επηρεάζει σε προσωπικό επίπεδο. Από μικρός προσπαθώ την ενέργεια που μου δημιουργεί να τη διοχετεύω δημιουργικά, οπότε νομίζω με έναν παράξενο τρόπο είναι χρήσιμος. Μπορεί να σε βοηθήσει να αξιοποιήσεις τις δυνατότητές σου στο έπακρο. Αρκεί να μην είσαι μαλάκας και σου πειράζει το μυαλό και την ψυχή και γίνεσαι μικροπρεπής. Μου αρέσει να αγαπώ τους ανθρώπους που ανταγωνίζομαι. Σχετικά με το αν κυνηγάω κάτι, υποσυνείδητα σίγουρα. Μου έχουν φορτωθεί κάποιες ματαιοδοξίες που προσπαθώ να μην με καθορίζουν. Συνειδητά προσπαθώ να ζω στη στιγμή. Μόνο αυτή υπάρχει πραγματικά».
αλήθεια & ψέμα
«Νομίζω ότι οτιδήποτε χωρίζει δυαδικά το σύμπαν είναι από μόνο του περιορισμένο. Τις χρησιμοποιώ σαν έννοιες για να συνεννοηθώ με τους ανθρώπους γύρω μου αλλά δεν τις θεωρώ πραγματικές. Εννοώ είναι πολύ πιο σχετικά τα πράγματα. Μια παιδική μου ανάμνηση έγινε αλήθεια έτσι όπως τη θυμάμαι ή όχι; Ήταν ψέματα όσα μου έλεγαν οι γονείς μου για τον Άγιο Βασίλη; Και γενικά τι σημασία έχει; Νομίζω είναι έννοιες υπερεκτιμημένες. Έτσι κι αλλιώς, αν δεν κάνω λάθος, η λέξη αλήθεια προέρχεται από το στερητικό α και τη λήθη. Δηλαδή, αυτό που δεν ξεχνιέται. Το τι θυμάται ο καθένας είναι τελείως υποκειμενικό»
ζητώ δύο φράσεις που ξεχωρίζει από το έργο του Γκόγκολ | για το παιχνίδι
«Πολλές φράσεις μ’ αρέσουν, θα διαλέξω δυο. Η πρώτη είναι του Ουτεσίτελνι:
…και στο παιχνίδι δε χωράνε συναισθηματισμοί. Το παιχνίδι δεν το ενδιαφέρει τίποτα. Φέρε τον πατέρα μου να παίξει χαρτιά μαζί μου και θα σου τον γδύσω. Αν δεν μπορείς, μην παίζεις! Εδώ είναι όλοι ίσοι.
Μου θυμίζει μια φράση που είχα διαβάσει σε μια συνέντευξη του Αλέκου Αλεξανδρή, πρώην ποδοσφαιριστή του Ολυμπιακού, που έλεγε: Θέλω να κερδίσω. Πώς θα κερδίσω; Με τον οποιοδήποτε τρόπο. Κλέβω ακόμα και το παιδί μου! Φέρνω έξι-πέντε στα ζάρια και του λέω πως έφερα εξάρες.
Μου φαίνεται τρομερά αστεία αυτή η τόσο μη αναμενόμενη επικοινωνία. Επίσης, με εντυπωσιάζει που τελειώνει το κείμενο με τη φράση στο παιχνίδι είναι όλοι ίσοι. Αυτή η αταξική θεώρηση του απατεώνα ότι εδώ δεν υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί, ούτε αριστοκράτες και δούλοι, απλά άνθρωποι, ο καθένας με τις ικανότητές του και όποιος κερδίσει, δεν μου είχε περάσει ποτέ από το μυαλό.
Η δεύτερη φράση είναι του Ίχαρεφ, το: να ζήσεις τη ζωή σου με τέχνη, με οξυδέρκεια να εξαπατήσεις τους πάντες αλλά να μην εξαπατηθείς εσύ ο ίδιος – γι’ αυτό μάλιστα αξίζει να ζεις! Εδώ τι να πω. Μιλάει το κείμενο από μόνο του».
