Πόσες φορές έχουμε υπάρξει θεατές ανά τετράδες σε πλαστικά τραπέζια στη Στέγη με προαιρετική την κατανάλωση ποτού; Μια μπάντα, μια τραγουδίστρια, ένας σερβιτόρος, μια κάμερα ασφαλείας που καταγράφει τα πάντα και κάπως έτσι στήνεται ένα αλλόκοτο πανηγύρι στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, από τις 17 έως τις 20 Νοεμβρίου, που μας καλεί να γίνουμε μέρος του. Τα κλαρίνα του ‘80 παντρεύονται με την ηλεκτρονική μουσική, το οικείο με το ανοίκειο και παράγουν το «ΈΝΑ ΈΝΑ», δια χειρός του διεθνούς Έλληνα μουσικού της νεότερης γενιάς, Θανάση Δεληγιάννη και της ολλανδικής ομάδας I/O.
«Μια ανάμνηση ενός πανηγυριού που το βλέπω ως παιδί από μακριά, πίσω από ένα δέντρο και το βλέπω ως ένα συμβάν που είχε ενδιαφέρον στα μάτια μου, αλλά και μία παραστατική διάσταση, που τότε φυσικά δεν μπορούσα να αντιληφθώ» · αυτή η ανάμνηση πυροδότησε τη δημιουργία ενός υβριδικού θεάματος, όπως σημειώνει ο Θανάσης Δεληγιάννης, ενώ αναμένει να ανοίξει τον κόσμο του «ΈΝΑ ΈΝΑ» στο κοινό, μια εμπειρία πασπαλισμένη με μία αίσθηση ονείρου και το γνώριμο στα αυτιά echo.
Τι είναι το «ΈΝΑ ΈΝΑ»; Συναυλία, performance, μουσική παράσταση ή εγκατάσταση;
Το «ΈΝΑ ΈΝΑ» σίγουρα δεν είναι καθαρό, αν είναι ένα αμιγώς παραστατικό θέαμα, μια εγκατάσταση, ένα happening ή μια συναυλία. Είναι κάτι ενδιάμεσο και αυτό που με ενθουσιάζει με έναν τρόπο είναι ακριβώς ότι η ερώτηση στην όλη διαδικασία ήταν «τι είναι αυτό που σχηματίζεται μπροστά μας;», χωρίς να έχουμε προαποφασίσει τη φόρμα του. Θέλαμε να μπούμε να παίξουμε με τον χώρο, ο χώρος να είναι ένας από τους παρτενέρ μας. Δεν θέλαμε να παίξουμε σε ένα θέατρο που έχει μία πλατεία κοινού και μια σκηνή, που ήδη προαποφασίζει τη σχέση που δημιουργείται. Άλλωστε η βάση εντοπίζεται στο πανηγύρι ως ένα γεγονός, δηλαδή δεν χτίστηκε με τους ρόλους που συναντάμε σε ένα πανηγύρι ή μόνο με τη μουσική που ακούμε σε ένα πανηγύρι, αλλά με τη συνθήκη.
Ποια ήταν η αρχική ιδέα πάνω στην οποία δημιουργήθηκε το συγκεκριμένο έργο;
Το έργο πατάει πάνω σε προγενέστερη έρευνα, ήξερα δηλαδή από την αρχή ότι πάμε να κάνουμε κάτι που ακουμπάει τη μουσική που βρίσκουμε στο ελληνικό πανηγύρι του ‘80. Ήξερα ότι θα έρθει κόσμος και ότι θα φτιάξουμε κάτι που δεν είναι σε πλατεία. Αυτά είχαν μπει ως αρχές στην έρευνα από νωρίς, 1- 1,5 χρόνο πριν. Στην πορεία κατάλαβα το γιατί για κάποια πράγματα μέσα από συζητήσεις με τους συνεργάτες μου, όπως ας πούμε κάποιες αναμνήσεις μου προσωπικές.
Μια ανάμνηση ενός πανηγυριού που το βλέπω ως παιδί από μακριά, πίσω από ένα δέντρο και το βλέπω ως ένα συμβάν που είχε ενδιαφέρον στα μάτια μου, αλλά και μία παραστατική διάσταση, που τότε φυσικά δεν μπορούσα να αντιληφθώ. Όλη αυτή η αίσθηση ότι δεν είμαι μέσα στο πανηγύρι, όλο αυτό το «ανήκω – δεν ανήκω» άρχισε να συντονίζει την έρευνά μας προς μία κατεύθυνση και δημιουργεί ένα είδος εμπειρίας. Ανοίγουμε έναν κόσμο που μπαίνει μέσα το κοινό κι ελπίζουμε ότι και εμείς και αυτοί μαζί, θα ζήσουμε αυτό που έχουμε ετοιμάσει στα 70 λεπτά του έργου.
Η σκέψη σου ήταν όλο αυτό να παρουσιάζεται σε έναν κλειστό χώρο κόντρα σε αυτό που έχουμε συνηθίσει για το ελληνικό πανηγύρι που γίνεται σε εξωτερικό χώρο μέχρι και σήμερα. Πώς προέκυψε αυτό;
Υπήρχαν πολλές ιδέες για το τι χώρος πρέπει να είναι αυτός, αν θα είναι αποθήκη, αν θα είναι σε μια μεγάλη σκηνή, αν θα είναι σε μια πλατεία κ.λπ… Μελετώντας αυτή τη μουσική, με τι είχε συγγένεια το ελληνικό πανηγύρι του τότε και ποιοι τραγουδούσαν σε αυτό, βλέπεις ότι ήταν άμεσα συνδεδεμένο με τα κλαρίνα της Ομόνοιας, όπου ήταν κλειστοί οι χώροι. Υπήρξε μια διαδρομή του πανηγυριού της υπαίθρου που πέρασε στον κλειστό χώρο, στην Αθήνα κυρίως στο κέντρο. Με ενδιέφερε αυτή η αισθητική που έβαλε και το ηλεκτρικό ρεύμα, που άλλαξε λίγο ο ήχος και επικοινώνησε με το πανηγύρι, το έφερε προς τα έξω. Το ότι θα μπούμε σε έναν κλειστό χώρο έχει το ατού ότι δημιουργεί μια αίσθηση ονείρου, ότι μπαίνεις σε κάτι άχρονο και ταυτόχρονα του δίνει την αίσθηση της εγκατάστασης.
Το «ΈΝΑ ΈΝΑ» ως όνομα του έργου, πώς το επέλεξες;
Το όνομα ήταν μια έμπνευση που ήρθε πρώτα απ’ όλα, από ορισμένα τραγούδια που έχουν επιλεχθεί. Δοκιμάσαμε πολλά διαφορετικά τραγούδια και καταλήξαμε σε αυτά που συνομιλούν με το έργο. Μέσα σε αυτά μπορούμε να βρούμε το «ένα ένα» ως στίχο. Πέρα από αυτό, το «ένα ένα» μιλάει για κάτι που γίνεται το ένα μετά το άλλο, μιλάει για τον αναδιπλασιασμό, όπως το γνωστό echo σε αυτή τη μουσική. Μιλάει για το «βήμα – βήμα», για τον έναν και έναν ή για τη μία, δηλαδή τα δύο άτομα. Ήταν πολυσήμαντο και το είδαμε σε πολλές πτυχές του έργου. Θα μπορούσε να είναι μέχρι και ο τίτλος αν ήταν σε ένα κέντρο διασκέδασης. Αυτό που κάνουμε εδώ βέβαια δεν θα το ονομάζαμε κέντρο διασκέδασης ακριβώς, γιατί άλλο το πανηγύρι, άλλο το κέντρο διασκέδασης. Από την άλλη είναι σε κλειστό χώρο, οπότε είναι κάτι υβριδικό, κάτι που είναι οικείο και ανοίκειο ταυτόχρονα.
O θεατής που θα βρεθεί στη Στέγη λοιπόν, θα καθίσει στα γνωστά πλαστικά τραπέζια, θα παρακολουθήσει μια ορχήστρα και θα πιει ένα ποτό αν επιθυμεί. Ο στόχος σου ήταν να νιώσει ότι μεταφέρεται σε ένα πανηγύρι της δεκαετίας του ‘80 ή ότι βιώνει την εμπειρία από ένα σύγχρονο πανηγύρι που θυμίζει κάτι από τα παλιά;
Δεν είναι τόσο ρετρό η παράσταση, δεν επιλέχθηκαν στοιχεία που να δείχνουν ξεκάθαρα ότι έχουμε μεταφερθεί στο ‘80. Υπάρχει μια αίσθηση ότι κάτι γίνεται εδώ, σαν ανάμνηση χωρίς όμως να λέμε ότι πήγαμε πίσω στο χρόνο. Ούτε λέμε ότι είναι το πανηγύρι του σήμερα που εμείς το πήγαμε παρακάτω. Όσον αφορά τις προθέσεις τις αφήνω για μένα. Οπότε το αφήνω ανοιχτό για να νιώσει ο καθένας όπως επιθυμεί, αλλά ταυτόχρονα και όσο πιο συγκεκριμένο γίνεται ως εμπειρία. Το κοινό γίνεται μέρος του έργου παρόλο που δεν είναι κάτι που του ζητείται, μπορεί απλώς να κάτσει και να βλέπει, παρόλα αυτά γίνεται μέρος του με το που κάθεται σε ένα τραπέζι. Αν έρθει κάποιος με παρέα, όπως πηγαίνει συνήθως σε ένα πάρτυ ή ένα πανηγύρι ή μια γιορτή, θα βιώσει πιο έντονα την εμπειρία.
Η δική σου ανάμνηση από το ελληνικό πανηγύρι τι περιλαμβάνει;
Μεγάλωσα στη Λάρισα, ο πατέρας μου παίζει κλαρίνο, δηλαδή τα πανηγύρια τα πιο παραδοσιακά, τα πιο αυθεντικά ήταν κοντά μου. Αυτά τα κλαρίνα που βλέπω τώρα στην έρευνά μου, που τα γνωρίζω και κάπως ερωτεύομαι, δεν είναι τόσο μέρος της εμπειρίας μου, είναι όμως κάτι συγγενές.
Μετά έφυγα, πήγα να σπουδάσω στη Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια πήγα στην Ολλανδία που τώρα είμαι εκεί 13, 14 χρόνια, οπότε υπήρξε μια τεχνητή απόσταση από όλο αυτό. Όμως ποτέ δεν σταμάτησα να το αισθάνομαι πολύ κοντά μου ως κόσμο, δίνοντάς μου μια αίσθηση ότι μπορώ να μπαίνω μέσα και να βουτάω όποτε θέλω με μία πιο παιγνιώδη διάθεση, αλλά και αυτή του συνθέτη, που θέλει να το αναλύσει, να το καταλάβει και ταυτόχρονα να καταλάβει λίγο και ποιος είναι.
Είναι το ταυτόχρονο του έτσι μεγάλωσα και του θέλω να το καταλάβω. Κάποια πράγματα μου μιλάνε πολύ, με συγκινούν και σε κάποια πράγματα αναρωτιέμαι γιατί μου αρέσουν. Εγώ ας πούμε μπορεί να ακούσω ηλεκτρονική μουσική σήμερα. Τι σχέση έχω με το ελληνικό ζώντας στο Άμστερνταμ; Είναι ένα ταξίδι όπως και του καθενός. Πώς ξαναγυρίζει; Θέλει να ξαναγυρίσει; Όταν ξαναγυρίσει τι συμβαίνει; Όπως και αυτό το «ανήκω – δεν ανήκω» είναι μια από τις βάσεις στο έργο δραματουργικά.
Μίλησέ μας για τη μουσική στο έργο. Θα είναι ζωντανή με μουσικούς επί σκηνής;
Έχουμε μια μπάντα από τρεις πολύ ταλαντούχους μουσικούς που έχουν ως background τη τζαζ και την αυτοσχεδιαστική μουσική και την τραγουδίστρια Νατάσα Τσακηρίδου. Επίσης υπάρχει ένας σερβιτόρος και μια κάμερα ασφαλείας που κοιτάζει τα πάντα. Με έναν τρόπο το βλέμμα μπήκε μέσα στο έργο.
Ακούμε κάποια γνωστά τραγούδια των κλαρίνων που παντρεύονται με εργαλεία αυτοσχεδιασμού που φέρνουν αυτοί οι μουσικοί και κάτι κάνουν με αυτά. Αντιμετωπίζω το έργο συνθετικά σαν μια σύνθεση μέσων, όχι νότα – νότα πάνω στον ήχο, αλλά ως συνθήκη. Η δουλειά μου ως συνθέτης είναι κάτι μεταξύ συνθέτη και σκηνοθέτη, άλλη μια διάσταση υβριδικότητας. Επίσης υπάρχει και ηλεκτρονικός ήχος που έρχεται πρώτα απ’ όλα με έναν τρόπο βάσει αυτής της αισθητικής… το βάθος, το echo που λέμε, ο ενισχυμένος ήχος, η δύναμη που έχει και πώς αυτό μέσα από την έρευνα και τις πρόβες το πάμε παραδίπλα.
Επομένως βλέπουμε πολλά διαφορετικά στοιχεία που συνδυάζονται. Αυτός είναι και ο λόγος που θεωρείται ένα παράξενο πανηγύρι;
Θα έλεγα πως ναι. Το γιατί είναι ένα αλλόκοτο πανηγύρι, είναι ακριβώς επειδή όλα αυτά τα στοιχεία που μπαίνουν μαζί, τα αντιμετωπίσαμε με την ομάδα ως υλικά για να συντεθεί αυτή η υβριδική παράσταση. Άρα όλα είναι υπό συζήτηση για το πώς θα χρησιμοποιηθούν, όλα ανά πάσα στιγμή μπορούμε να τα μετακινήσουμε, άλλα μπορεί να τα αφήσουμε εκεί που είναι, άλλα μπορεί να τα μετατοπίσουμε.
Το «ΈΝΑ ΈΝΑ» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ολλανδία. Τι ανταπόκριση είχε εκεί, τι σχόλια πήρες;
Το παρουσιάσαμε σε ένα φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής, το Gaudeamus, οπότε βάζοντας εκεί ένα έργο που ως βάση του έχει την κουλτούρα των κλαρίνων σε ένα κοινό που είναι από διαφορετικές χώρες, συμβαίνει μια συνάντηση και αυτών που έρχονται και αυτών που παίζουν. Μετά από κάθε παράσταση είχαμε ανθρώπους που μας έλεγαν πώς τους φάνηκε. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι όσοι προέρχονταν από την Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια, μου μιλούσαν για μνήμες και όσοι ήταν από τον βορρά το έβλεπαν όπως θα αντιμετωπίζαμε εμείς ένα έργο π.χ. γιαπωνέζικο. Είχε κάτι εξωτικό σε ένα βαθμό. Επειδή ήταν σε ένα φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής, είχε κομμάτια που αφορούν το σύγχρονο κοινό. Με έναν τρόπο χάρηκα που ήταν ευρεία η πρόσληψη.
Πώς εκλαμβάνει το κοινό του εξωτερικού ένα έργο που έχει επιρροές από εικόνες και εκφάνσεις της ελληνικής παράδοσης, όπως είναι το πανηγύρι; Μπορούν να συνδεθούν με αυτό;
Γνωρίζοντας ότι το κάνουμε για ένα διεθνές κοινό, δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζει το πολιτιστικό background του έργου, γι’ αυτό και κάποια πράγματα έχουν αφαιρεθεί από αυτή τη συνθήκη έτσι ώστε να την αφήσουμε όσο πιο καθαρή και απλή γίνεται για κάποιον που δεν έχει επαφή με αυτόν τον κόσμο. Σε σχέση με το τι λέμε εμείς ελληνικό ή παραδοσιακό πανηγύρι υπάρχει ένα επίπεδο αφαίρεσης. Π.χ. δεν περιμένουμε κάποιος να σηκωθεί να χορέψει ή να παραγγείλει ένα τραγούδι.
Ο κόσμος που θα μπει εδώ μέσα θα έχει τον χρόνο να δει τι είναι αυτό που ήρθε να παρακολουθήσει. Αν σκεφτούμε ότι ένας Ολλανδός έρχεται, χρειάζεται κάποιον χρόνο για να αρχίσει να καταλαβαίνει ποια είναι η λογική αυτού του κόσμου… Γιατί είναι εδώ; Γιατί καθόμαστε σε τραπέζια; Γιατί παραγγέλνει ποτό, ενώ ο ίδιος μπορεί να νόμιζε ότι βρίσκεται σε συναυλία; Οπότε συνέχεια έχει κάτι να αντιμετωπίσει και αυτό το κάνει ενδιαφέρον νομίζω. Είναι ένα μωσαϊκό που εγώ πραγματικά αναρωτιέμαι πώς θα συνομιλήσει με τους θεατές.
–
Info:
«ENA ENA» στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση | 17 – 20 Νοεμβρίου 2021
*Cover photo: © Elia Kalogianni, Yorgos Kyvernitis
