Τι μπορεί να συμβολίζει η κασέτα για τον σύγχρονο άνθρωπο; Η κασέτα τυλίγεται και ξετυλίγεται, όλα όσα είναι γραμμένα τη μια στιγμή μπορούν να καλυφθούν με νέες ηχογραφήσεις την επόμενη.
Παίρνοντας ως αφορμή ένα γεγονός που συγκλόνισε την ανθρωπότητα το 1981, την απόπειρα δολοφονίας του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄ από τον Τούρκο Αλί Αγκτσά, η Λούλα Αναγνωστάκη ξετυλίγει τον μίτο της ιστορίας και της κασέτας της.
Αν και έχουν περάσει περισσότερα από 40 χρόνια από τότε που το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στο θεατρόφιλο κοινό σε ανέβασμα του Θεάτρου Τέχνης στο ελληνικό κοινό, λίγα πράγματα θα έλεγε κανείς πως έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία. Η ίδια θανάσιμη πλήξη και αποτελμάτωση που χαρακτήριζε εκείνη την εποχή, επικρατεί και σήμερα. Τα ίδια αναπάντητα ερωτήματα. Η ίδια έλλειψη ιδανικών και προτύπων στους νέους ανθρώπους.
Πρόκειται για ένα έργο βαθιά υπαρξιακό, βαθιά ανθρώπινο. Ένας ήρωας που ασφυκτιά και, προσπαθώντας να αποδράσει από την καθημερινότητά του, καταγράφει τις σκέψεις του σε ένα κασετόφωνο. Σκέψεις που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την καταπίεση που υφίσταται από τους γύρω του τόσο εντός όσο και εκτός σπιτιού, αφού και η πόλη ολόκληρη με τους θορύβους της τον πνίγει. Παρότι ήταν περιτριγυρισμένος από συγγενείς και φίλους, η μοναξιά που ένιωθε μέσα του ήταν διάχυτη. Έτσι, απομονώνεται σταδιακά στο δωμάτιό του, με την αυτοκτονία να αποτελεί ύστατη πράξη λύτρωσης από μια ζωή που δεν μπορούσε να υπομένει.
Ο Παύλος, ο κεντρικός ήρωας, προσπαθώντας να αποδράσει από την καθημερινότητά του καταγράφει τις σκέψεις του σε ένα κασετόφωνο. Σκέψεις που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την καταπίεση που υφίσταται από τους γύρω του: από την αρραβωνιαστικιά του που μένει έγκυος και τον υποχρεώνει να την παντρευτεί, τους φίλους του ή ακόμη και από τον θάνατο του αδελφού του, που σκοτώθηκε πανηγυρίζοντας τη νίκη μιας ποδοσφαιρικής ομάδας. Μόνη θετική φιγούρα η μητέρα του.
Το κάθε πρόσωπο της ιστορίας έχει τη δική του δύσκολη και σκληροτράχηλη αφήγηση. Ο πατέρας του Παύλου, μπαρμπα-Τάσος, μετά τον θάνατο της γυναίκας του, όταν ο Παύλος ήταν οχτώ χρονών και μόλις είχε γεννηθεί ο μικρός του γιος, Γιωργάκης, έφυγε από την Ξάνθη και εγκαταστάθηκε με τα παιδιά του στην Αθήνα. Σχεδόν ανήμπορος τώρα πια, μετά από ένα εγκεφαλικό, διαβάζει την ειδησεογραφία από τις εφημερίδες κατακρίνοντας την κουλτούρα της νέας γενιάς.
Η δεύτερη γυναίκα του, Μαρίτσα, έχει περίπτερο, θέλει όμως να ξεφύγει και να εξελιχθεί κοινωνικά, κάτι που καταφέρνει ανοίγοντας μια ταβέρνα. Η αδελφή της Βαγγελιώ, σκυθρωπή και δυστυχισμένη, μένει με την κόρη της, Κατερίνα, στο σπίτι της Μαρίτσας. Έχει χάσει τον άντρα της, ο οποίος ήταν αλκοολικός και την κακοποιούσε μπροστά στα μάτια της κόρης της. Η Κατερίνα, έγκυος στο παιδί του Παύλου και νευρωτική, κατηγορεί τη μητέρα της για τον θάνατο του πατέρα της, ο οποίος κάηκε ζωντανός. Μια οικογένεια που προσπαθεί να επιβιώσει.
«Προχωράνε όλοι δίπλα σου, κι άμα εσύ μείνεις στάσιμος έρχεται ένα χέρι και σε πνίγει και νιώθεις ένα τίποτα».
Για τον Παύλο δεν υπάρχει διαφυγή ούτε έξω από το σπίτι αφού και η πόλη ολόκληρη με τους θορύβους της τον πνίγει. Απομονώνεται σταδιακά στο δωμάτιό του για να ακούει τις κασέτες με τις σκέψεις του, κασέτες που θέλει να τις στείλει στον «ηρωποιημένο» Τούρκο δολοφόνο που ταυτίζει με έναν μουσουλμάνο συμμαθητή του. Η αυτοκτονία θα αποτελέσει τελικά πράξη λύτρωσης.
Ξαναδιαβάζοντας την Κασέτα της Λούλας Αναγνωστάκη έχεις την εντύπωση πως αυτή η βαθιά υπαρξιακή, τρυφερή και ανθρώπινη – εσωστρεφής – τραγωδία περιγράφει σημερινές καταστάσεις και αδιέξοδα.
Το βιβλίο «Η κασέτα» κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική
Φιλολογική επιμέλεια: Σωτηρία Αποστολάκη
Σχεδιασμός έκδοσης: Ιωάννης Τσίγκας
