Η 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης παρουσιάζει από τις 10 έως τις 31 Μαρτίου στο Παλαιό Δημαρχείο το Μυστήριο 188 ΤΟ ΦΩΣ, μία έκθεση αφιερωμένη στον «Μορφωτικό και Εκπολιτιστικό Σύλλογο Ελευσίνος» μέσα από τη ματιά του Θανάση Λεβέντη, ιδρυτικού του μέλους και μιας ξεχωριστής και πολύπλευρης προσωπικότητας άρρηκτα συνδεδεμένης με την πόλη.
Στην έκθεση παρουσιάζεται ένα σημαντικό μέρος από το προσωπικό αρχείο του Θανάση Λεβέντη, που περιλαμβάνει τεύχη του μηνιαίου περιοδικού ΤΟ ΦΩΣ που εξέδιδε ο Σύλλογος, φωτογραφικά στιγμιότυπα από καλλιτεχνικά δρώμενα και αξιομνημόνευτες στιγμές αλλά και πολλά ακόμη τεκμήρια του πρώτου πολιτιστικού σωματείου της Ελευσίνας. Το υλικό αυτό πλαισιώνεται από το κινηματογραφικό βλέμμα του σπουδαίου δημιουργού Μενέλαου Καραμαγγιώλη, με βίντεο ντοκουμέντα της ζωής και της δράσης του Θανάση Λεβέντη και του Συλλόγου.
Άνοιξη του 1957, Ελευσίνα. Ξεκινούν οι πρώτες προσπάθειες από μία ομάδα νέων της πόλης για τη δημιουργία ενός πολιτιστικού σωματείου. Παρόμοια σωματεία υπάρχουν στην πρωτεύουσα και σε διάφορες πόλεις της χώρας. Το κλίμα της εποχής είναι ευνοϊκό για τέτοιες πρωτοβουλίες, τα κενά και οι ανάγκες στην περιοχή είναι μεγάλες. Νύξεις προς αυτή την κατεύθυνση υπάρχουν από πολλές πλευρές της Αριστεράς – και όχι μόνο. Τη δεκαετία του ’50 υπάρχουν στην Ελευσίνα κι άλλα σωματεία που αναπτύσσουν παρεμφερείς δραστηριότητες: οι όμιλοι Νέων και Νεανίδων, η Ένωση Φυσιολατρών, ο Ορειβατικός Σύλλογος, τοπικοί σύλλογοι, αθλητικά σωματεία, καθώς επίσης το Εργατικό Κέντρο Ελευσίνος με τα δεκάδες σωματεία του, που αναπτύσσει έντονη συνδικαλιστική δραστηριότητα.
Η δράση του «Μορφωτικού και Εκπολιτιστικού Συλλόγου Ελευσίνος» είναι πλούσια, με ενεργή συμμετοχή στα πολιτιστικά δρώμενα. Επί μία δεκαετία, λειτουργεί καθημερινά η λέσχη του στο κέντρο της πόλης με αναγνωστήριο, δανειστική βιβλιοθήκη και αίθουσα διαλέξεων. Με περιορισμένα οικονομικά μέσα και για παραπάνω από δύο έτη εκδίδεται το μηνιαίο περιοδικό ΤΟ ΦΩΣ. Η δραστηριότητα αυτή είναι μία σοβαρή συλλογική προσπάθεια που έχει περιεχόμενο και διάρκεια. Καταφέρνει να επηρεάσει σημαντικά την πνευματική και πολιτιστική ζωή της Ελευσίνας και των γύρω περιοχών κατά τη δεκαετία 1957-1967, παρουσιάζοντας έργο πολύπλευρο, πρωτοποριακό για την εποχή αλλά και για τον χώρο στον οποίο δραστηριοποιήθηκε.
Η δικτατορία των συνταγματαρχών διαλύει τον Σύλλογο και πολλά μέλη του συλλαμβάνονται και εξορίζονται. Τα περιουσιακά του στοιχεία κατάσχονται και πάνω από 1.000 βιβλία της βιβλιοθήκης και του αρχείου του εξαφανίζονται, εκτός από ένα μικρό τμήμα που αποκρύπτεται και διασώζεται. Μετά την πτώση της χούντας, μία ομάδα παλιών μελών του Συλλόγου, πλαισιωμένη και με νέους φίλους, κινείται για την επαναδραστηριοποίησή του.
Λειτουργεί τη διετία 1974-76, οι συνθήκες όμως έχουν αλλάξει. Η πνευματική και πολιτιστική δραστηριότητα της πόλης αναλαμβάνεται από την καινούρια δημοτική αρχή της Ελευσίνας η οποία περιλαμβάνει αρκετά παλιά στελέχη του Συλλόγου. Στη συνέχεια, ο Δήμος Ελευσίνας με τα Αισχύλεια και τις άλλες εκδηλώσεις του έχει έντονη πολιτιστική παρουσία, η οποία προοδευτικά απορροφά τις ανάλογες δραστηριότητες διαφόρων σωματείων της πόλης και του Μορφωτικού Συλλόγου, που συρρικνώνεται και παύει να λειτουργεί.
Παρά το συγκινησιακό φορτίο που φέρουν τα υλικά της, η έκθεση Μυστήριο 188 ΤΟ ΦΩΣ δεν έχει μουσειακό χαρακτήρα. Αντίθετα και πολύ συνειδητά, ο χαρακτήρας της είναι δυναμικός και προοπτικός. Λειτουργεί ως κρίσιμη υπενθύμιση ενός αξιακού συστήματος που, ενώ μοιάζει να έχει παρέλθει οριστικά, παραμένει διακύβευμα κάθε σύγχρονης πολιτείας.
Λίγα λόγια για τον Θανάση Λεβέντη
Ο Θανάσης Λεβέντης γεννήθηκε στα Βίλια Αττικής και έζησε στην Ελευσίνα τα μαθητικά και φοιτητικά του χρόνια. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, του οποίου ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ και Επίκουρος Καθηγητής. Ειδικεύτηκε στη Νευροχειρουργική και εργάστηκε για 36 χρόνια στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας ως Επιμελητής Α΄ και Διευθυντής μεγάλων νευροχειρουργικών κλινικών. Ασχολήθηκε με τα κοινά και συμμετείχε στους κοινωνικούς αγώνες από τα φοιτητικά του χρόνια, ξεκινώντας από τον Μορφωτικό Σύλλογο Ελευσίνος του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος, γενικός γραμματέας και πρόεδρος.
Ιστορικό στέλεχος της Αριστεράς, έχει εκλεγεί πέντε φορές βουλευτής Αττικής. Έχει χρηματίσει δε αντιπρόεδρος της Βουλής και μέλος πολλών κοινοβουλευτικών επιτροπών. Έχει εκδώσει δύο βιβλία: τα «Ξαναζώντας το παρελθόν με τον Μορφωτικό Σύλλογο Ελευσίνος» και το «Οδοιπόρος σε δύσβατους δρόμους», μία καταγραφή προσωπικών βιωμάτων που μαρτυρούν τα χαρακτηριστικά μιας κρίσιμης ιστορικής για την Ελλάδα εποχής.
Πρόσβαση στην Ελευσίνα
# 21χλμ
Μόλις 21 χλμ. από το κέντρο της Αθήνας, μια από τις σημαντικότερες ιερές πόλεις της αρχαιότητας, η πόλη των Ελευσινίων Μυστηρίων και γενέτειρα του Αισχύλου, η Ελευσίνα είναι η τέταρτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης που φιλοξενείται στην Ελλάδα. Η πρόσβαση σε αυτή μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:
Με αυτοκίνητο ή μηχανή μέσω της Αττικής Οδού ή από τη Λεωφόρο Αθηνών σε μόλις 25 λεπτά από το κέντρο της Αθήνας
Με λεωφορείο (γραμμές 845 και 871 από Πειραιά, 876 από τον σταθμό «Αγ. Μαρίνα» του μετρό και 878 από Αχαρνές)
Με προαστιακό (στάση «Μαγούλα» και στη συνέχεια με το λεωφορείο 863)
Με ΚΤΕΛ (γραμμή Μέγαρα – Νέα Πέραμος – Ελευσίνα, με αφετηρία την πλατεία Ασωμάτων στο Θησείο)
Cover photo ∗ Αρχείο Θανάση Λεβέντη
