Η Ιστορία δυο γυναικών ζωγράφων είναι το θέμα της έκθεσης A Tale of Two Women Painters: Sofonisba Anguissola and Lavinia Fontana στο Μουσείο Πράδο και μόλις η δεύτερη έκθεση του μουσείου αφιερωμένη σε γυναίκες της τέχνης, την Sofonisba Anguissola και τη Lavinia Fontana που ενώ ήταν διάσημες στην εποχή τους έπεσαν για αιώνες στην αφάνεια για να ανακαλυφθούν ξανά τα τελευταία χρόνια ως ισότιμες των ομοτέχνων τους ανδρών. Προηγουμένως το Πράδο είχε αφιερώσει μια έκθεση στο έργο της ζωγράφου Κλάρα Πέιτερς, η οποία πιθανολογείται πως ήταν γραμμένη στη συντεχνία του Αγίου Λουκά στην Αμβέρσα στις αρχές του 17ου αιώνα ως επαγγελματίας ζωγράφος.
Η Sofonisba Anguissola (1552-1614) και η Lavinia Fontana (1535-1625) ανήκαν στους καλλιτέχνες της αναγέννησης και πολλά έργα τους είχαν πιστωθεί σε άνδρες καλλιτέχνες της εποχής τους. Η επίπονη έρευνα μιας μικρής αλλά αποφασιστικής ομάδας κυρίως Αμερικανών φεμινιστριών ιστορικών τέχνης αποκατέστησε τη φήμη των δυο Ιταλίδων ζωγράφων του 16ου αιώνα και «ανέσυραν αυτούς τους καλλιτέχνες από το σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας και τους έβαλαν στον τοίχο του μουσείου».
Η μεγάλη έκθεση του Πράδο περιλαμβάνει 56 έργα ζωγραφικής των δυο ζωγράφων προερχόμενα από 20 ευρωπαϊκές και αμερικανικές συλλογές, συμπεριλαμβανομένου του μουσείου Isabella Stewart Gardner της Βοστώνης, το οποίο σπανίως προβαίνει σε δάνεια έργων. Ο διευθυντής του Πράδο, Μιγκέλ Φαλομίρ, δήλωσε ότι είναι αδικία η έλλειψη γυναικών καλλιτεχνών από τη συλλογή του μουσείου, καθώς διαθέτει μόνο τέσσερις πίνακες της Anguissola στη συλλογή του και κανέναν της Fontana.
Η ιστορία της Lavinia Fontana
Η Lavinia Fontana γεννήθηκε το 1552 και ήταν η πρώτη γυναίκα καλλιτέχνης που χρησιμοποίησε γυμνά μοντέλα. Ήταν κόρη του Πρόσπερο Φοντάνα, διάσημου ζωγράφου της σχολής της Μπολόνια, ο οποίος υπήρξε και δάσκαλός της. Η Fontana συνέχισε την οικογενειακή επιχείρηση. Το παλαιότερο γνωστό έργο της “Monkey Child”, ζωγραφίστηκε το 1575 όταν ήταν σε ηλικία 23 ετών. Έγινε γνωστή ζωγραφίζοντας ευγενείς της γενέτειράς της Μπολόνια. Το φύλο της, που πιθανώς την εμπόδισε από μια καλύτερη καριέρα σε μια κοινωνία λιγότερη εξελιγμένη ως προς την αποδοχή των γυναικών καλλιτεχνών, τη βοήθησε στο να δημιουργεί πιο εύκολες και θερμές σχέσεις με γυναίκες πελάτες της. Εκτός από τα πορτρέτα έκανε και λατρευτικές εικόνες σε χαλκό, ενώ αργότερα δημιούργησε πίνακες μεγάλης κλίμακας με θρησκευτικά και μυθολογικά θέματα που μερικές φορές περιείχαν γυναικεία γυμνά.
Η Lavinia Fontana παντρεύτηκε τον Paolo Zappi το 1577. Γέννησε 11 παιδιά και μετά τον γάμο της συνέχισε να ζωγραφίζει για να στηρίξει οικονομικά την οικογένειά της, ενώ ο άντρας της ήταν ο βοηθός της και φρόντιζε για το νοικοκυριό. Η Fontana παρακολούθησε το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και πήρε πτυχίο το 1580. Με την οικογένειά της μετακόμισε στη Ρώμη έχοντας κερδίσει την εύνοια του Πάπα Κλήμεντα 8ου. Έζησε μέσα στην καλλιτεχνική αποδοχή, και την οικονομική ευημερία, έχοντας πολλές παραγγελίες από μαικήνες και θαυμαστές του έργου της. Έλαβε πολυάριθμες διακρίσεις. Η αυτοπροσωπογραφία της δείχνει μια γυναίκα πολύ όμορφη. Η Fontana κατάφερε να ισορροπήσει τη γυναίκα με την επαγγελματία καλλιτέχνη κάτι που θα απασχολούσε και τις γυναίκες ζωγράφους του 19ου αιώνα. Υιοθέτησε στη ζωγραφική της το στιλ των αδερφών Καράτσι και οι πίνακές της είχαν έντονο βενετσιάνικο χρωματισμό. Εκλέχτηκε μέλος της Accademia di San Luca της Ρώμης και πέθανε στην πρωτεύουσα της Ιταλίας στις 11 Αυγούστου 1614. Έχουν βρεθεί και τεκμηριωθεί περισσότερα από 100 δικά της έργα εκ των οποίων μόνο 32 είναι υπογεγραμμένα. Το έργο της είναι το μεγαλύτερο που έχει αποδοθεί σε γυναίκα καλλιτέχνη πριν από το 1700.
Η ιστορία της Sofonisba Anguissola
Η Ιταλίδα ζωγράφος γεννήθηκε το 1532 σε μια φτωχή αλλά ευγενής οικογένεια της Κρεμόνα με επτά παιδιά. Η εκπαίδευσή της περιελάμβανε τις καλές τέχνες και μαθήτευσε με τοπικούς ζωγράφους δημιουργώντας ένα προηγούμενο: να γίνονται δεκτές οι γυναίκες ως μαθήτριες της τέχνης. Και τα έξι κορίτσια της οικογένειας ασχολήθηκαν με τη ζωγραφική παρότι μόνο η Sofonisba ασχολήθηκε επαγγελματικά σε όλη τη διάρκεια της ζωής της με την τέχνη.
Σε ηλικία 14 ετών πήγε στη Ρώμη και εκεί γνώρισε σημαντικούς ζωγράφους της εποχής, ανάμεσα σε αυτούς και τον Μικελάντζελο, ο οποίος την βρήκε εξαιρετικά ταλαντούχα και της προσέφερε με μεγάλη προθυμία καθοδήγηση και σκίτσα του να τα αντιγράψει με το δικό της ύφος. Δυστυχώς, δεν μπορούσε να υπερβεί τους περιορισμούς του φύλου της, έτσι δεν είχε τη δυνατότητα να μελετήσει ανατομία και να κάνει μαθήματα γυμνού ώστε να δημιουργήσει πολυσωματικές συνθέσεις που απαιτούνταν για μεγάλης κλίμακας θρησκευτικούς ή ιστορικούς πίνακες. Μπορεί αυτό να την περιόριζε καλλιτεχνικά, όμως η επίμονη νεαρή αφιερώθηκε στη σπουδή πορτρέτων, ξεκινώντας από την οικογένειά της που χρησιμοποιούσε σαν μοντέλο και συνεχίζοντας με παραγγελίες από ευγενείς και αστούς. Όταν ταξίδεψε στο Μιλάνο προκειμένου να ζωγραφίσει τον Δούκα της Άλμπα, εκείνος, εντυπωσιασμένος από τη δουλειά της, τη σύστησε στον βασιλιά της Ισπανίας Φίλιππο Β’, ο οποίος την κάλεσε στην αυλή του.
Από το 1560 μπήκε στην αυλή του Ισπανού βασιλιά και δίδαξε τέχνη στην τρίτη σύζυγό του Ελισάβετ των Βαλουά παράλληλα με τη δημιουργία μιας σειράς έργων που απεικόνιζαν την ισπανική βασιλική οικογένεια. Εκεί, δούλεψε με έναν ακόμα ζωγράφο της αυλής τον Alonso Sánchez Coello. Οι ιστορικοί τέχνης εξαιτίας της επιρροής που άσκησαν ο ένας στο έργο του άλλου απέδωσαν έργα της Sofonisba στον Coello, αλλά και σε έναν άλλο ζωγράφο της αυλής τον Juan Pantoja de la Cruz.
Παντρεύτηκε τον Don Francisco de Moncada, γιο του αντιβασιλέα της Σικελίας, ο οποίος αγαπούσε τη ζωγραφική της και μαζί εγκαταστάθηκαν μετά από οκτώ χρόνια στο Παλέρμο. Όταν πέθανε ο άντρας της ξαναπαντρεύτηκε και εγκαταστάθηκε στη Γένοβα. Εκεί στη γενέθλια πόλη του συζύγου της έγινε η σημαντικότερη ζωγράφος πορτρέτων της πόλης και άρχισε να ζωγραφίζει και πίνακες θρησκευτικού περιεχομένου, οι οποίοι, δυστυχώς, δεν έχουν σωθεί. Τα τελευταία χρόνια έχασε την όρασή της και παρά το ότι δεν μπορούσε να ζωγραφίζει υποστήριζε μέχρι τέλους ενεργά την τέχνη και τους νέους καλλιτέχνες. Πέθανε το 1625 σε ηλικία 93 ετών στο Παλέρμο. Το παράδειγμα της Sofonisba Anguissola, όσο και το έργο της, είχε μόνιμη επιρροή στις επόμενες γενιές καλλιτεχνών και η μεγάλη της επιτυχία άνοιξε τον δρόμο σε μεγαλύτερο αριθμό γυναικών προκειμένου να χαράξουν σοβαρές σταδιοδρομίες ως καλλιτέχνες.
