Κατασκευαστής λαβυρίνθων

«Ποιό είναι το πιο προσαρμοστικό παράσιτο; Η ιδέα. Από τη στιγμή που μια ιδέα εισβάλλει στο νου είναι σχεδόν αδύνατο να ξεριζωθεί. Μια ιδέα που έχει πλήρως διαμορφωθεί και που έχει γίνει πλήρως κατανοητή θα μείνει κολλημένη κάπου στο μυαλό». Λόγια θέρμης και πάθους στην αρχή του «Ιnception» από το στόμα του Λεονάρντο Ντι Κάπριο. Η ιδέα ου «Ιnception» κλωθογύριζε για πολλά χρόνια στο μυαλό του Κρίστοφερ Νόλαν, μέχρι που η τεχνολογία αφενός και η κατακόρυφη άνοδός της μετοχής του στο Χόλιγουντ μετά τον  «Σκοτεινό Ιππότη» αφετέρου του έδωσαν τη δυνατότητα να την αναπτύξει σε αυτήν την υπερπαραγωγή των 160 εκατομμυρίων δολαρίων και να παραδώσει μια ταινία μεγάλου μεγέθους, μεγάλης φιλοδοξίας, μεγάλων απαιτήσεων, μεγάλων προσδοκιών πριν την δεις, σε μια ταινία μερικών αναμφίβολα μεγάλων σκηνών όταν την βλέπεις: της σκηνής π.χ. που ο Ντι Κάπριο και η Έλεν Πέιτζ παίρνουν μια γειτονιά του Παρισιού και την πλάθουν σαν πλαστελίνη. Αυτό είναι δημιουργία, αυτό είναι μια διαφορετική χρήση των εφέ, μια χρήση που αντί να καταστρέφει για πολλοστή φορά ένα  αστικό τοπίο αποφασίζει να το μεταπλάσει, να παίξει μαζί του, να ξεπεράσει τους φραγμούς που βάζουν οι φυσικοί νόμοι και να αναδείξει την αρχιτεκτονική της πόλης κοιτώντας την αλλιώς, κοιτώντας την σαν όνειρο.

Ο Ντι Κάπριο και η ομάδα του είναι κλέφτες μυστικών που κρύβονται στο υποσυνείδητο. Κι αφού αυτό παίρνει το πάνω χέρι στα όνειρα, κι αυτοί στα όνειρα βουτάνε για να τα κλέψουν. Αλλά αυτή τη φορά τους γίνεται πρόταση για ένα πολύ πιο δύσκολο εγχείρημα. Μπορούν να μπουν σε ένα όνειρο όχι για να κλέψουν κάτι που προϋπάρχει στο υποσυνείδητο του θύματος, αλλά για να του φυτέψουν μια ιδέα, να ξεκινήσουν μια ιδέα ως σπόρο, αφήνοντας στη συνέχεια το θύμα να την αναπτύξει μόνο του ως δική του, θεωρώντας πως εκείνο την γέννησε εξ αρχής; Αδύνατον, λέει ο βοηθός του. Δυνατόν, λέει ο Ντι Κάπριο. Το έχει ξανακάνει. Και κατά κάποιο τρόπο το έχει ξανακάνει και ο ίδιος ο Νόλαν, αφού στο «Μemento» του κάτι αντίστοιχο συμβαίνει: ο πρωταγωνιστής χρησιμοποιεί την απώλεια μνήμης του προκειμένου να ξεγελάσει τον ίδιο του τον εαυτό, ώστε να πάρει μια απόφαση που θα είναι και δεν θα είναι δική του. Τρόπον τινά το «Ιnception» είναι μια συνισταμένη των εκτός των δύο Μπάτμαν ταινιών του Νόλαν, που πάντα γοητευόταν από οριακές καταστάσεις του νου: Η θολούρα της πολυήμερης αυπνία του «Insomnia», το θυμάμαι μόνο για λίγα λεπτά που βρίσκομαι και ποιοί είναι οι άλλοι γύρω μου του «Μemento», το αέναο παιχνίδι μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης  του «Prestige», δίνουν εδώ τη θέση τους σε ένα παιχνίδι μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου.

Ο Νόλαν πάνω απʼ όλα αρέσκεται να κατασκευάζει λαβυρίνθους: η αρχική ιδέα που εισβάλλει στο μυαλό του δεν θα ξεριζωθεί, θα αρχίσει να την διαμορφώνει σε πλοκή, θα αρχίζει να χτίζει κόλπα με την αφήγηση και το το χρόνο, θα αρχίσει να στήνει το όλο παιχνίδι της χειραγώγησης των ηρώων του μεταξύ τους και της χειραγώγησης των θεατών από εκείνον. Το κάνει αριστοτεχνικά, μόνο που συνήθως παγιδεύεται και ο ίδιος από αυτή την ομορφιά των μαιάνδρων και των διακλαδώσεων των λαβυρίνθων που κατασκευάζει, αφήνοντας στην άκρη τον ανθρώπινο παράγοντα και δίνοντας την εντύπωση πως δεν  νοιάζεται αληθινά για τους ήρωές του. Είναι τόσο πρόσφατο το «Shutter Island» που η σύγκριση γίνεται σχεδόν από μόνη της. Μολονότι οι πρωταγωνιστές και των δύο ταινιών  στοιχειώνονται από οικογενειακές τραγωδίες, ο Ντι Κάπριο του «Ιnception» φαίνεται πολύ λιγότερο πειστικός και σάρκινος από τον Ντι Κάπριο του «Shutter Island». Ο Ντι Κάπριο του Σκορσέζε είναι ένας τραγικός ήρωας, την ώρα που ο Ντι Κάπριο του Νόλαν μοιάζει περισσότερο με το πιο λαμπερό εργαλείο της πλοκής.

Οπότε εκείνο που τελικά απουσιάζει από μια ταινία με πολλές εκρηκτικές ιδέες, με πολλές καθηλωτικές εικόνες, με ένα ρυθμό ασύλληπτα συγχρονισμένο, από μια ταινία που δεν διστάζει να βάλει τα δυσκολότερα στοιχήματα με τον εαυτό της και που ασφαλώς θα μείνει σημείο αναφοράς για το σινεμά επιστημονικής φαντασίας, είναι η συγκίνηση. Σε όλη την ταινία ο Ντι Κάπριο θέλει να ξαναβρεί τα παιδιά του. Μένεις ωστόσο με την αίσθηση  ότι δίπλα στα ηθελημένα μακ γκάφιν της ταινίας (την βιομηχανική κατασκοπεία μεταξύ του Κεν Γουατανάμπε και των ανταγωνιστών του), είναι και η λαχτάρα για τα παιδιά που  μετατρέπεται από κινητήριος συναισθηματικός μοχλός σε αθέλητο μακ γκάφιν. Μένεις δηλαδή με την αίσθηση ότι είτε τελικά κατορθώσει να ξαναδεί τα πρόσωπά τους είτε όχι δεν κάνει και τόση διαφορά.

Το ομολογεί και ο ίδιος ο Ντι Κάπριο στην Κοτιγιάρ: δεν είσαι παρά μια ιδέα μου. Δεν μπορώ να σε φανταστώ σε όλη σου την πολυπλοκότητα, την τελειότητα και τις ατέλειές σου. Οι ιδέες που ο Νόλαν τόσο αγαπά γίνονται σκιές μόνο μπροστά στον λαβύρινθο ενός ολοκληρωμένου ανθρώπου: ο άνθρωπος, ο κάθε άνθρωπος, με όλη του την τελειότητα και όλες του τις ατέλειες είναι ο πολυπλοκότερος λαβύρινθος απ΄όλους.