Εσω-τερικός σχεδιασμός και ενδιάμεσοι χώροι

Η δεύτερη ημερίδα του ΕΣΩ για το Interior Design πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, φιλοδοξώντας για μία ακόμη χρονιά να διερευνήσει τον τρόπο σκέψης των αρχιτεκτόνων κατά το σχεδιασμό ενός εσωτερικού χώρου αλλά και τη σύμπραξή τους με τη γραφιστική.

Αν και στην ιστοσελίδα της διοργάνωσης δίνεται έμφαση στον εσωτερικό χώρο και φαίνεται να διαχωρίζεται η σχεδιαστική αντιμετώπιση του εσωτερικού από τον εξωτερικό, οι περισσότερες ομιλίες της ημερίδας αφορούσαν τη σύνδεση του «έσω» με το «έξω». Τα σημεία εκείνα που τα κτήρια έρχονται σε επαφή με το άμεσο περιβάλλον τους -αστικό ή φυσικό-, η συνδιαλλαγή τους μαζί του και οι χωρικές ποιότητες που δημιουργούνται εκεί ήταν τα κεντρικά ζήτηματα για την πλειονότητα των ομιλητών.

Το ενδιαφέρον για τους μεταβατικούς χώρους έγινε εμφανές ήδη από την εναρκτήρια εισήγηση. Ο Νικόλας Τραβασάρος των Divercity Architects ανέλυσε τη σημασία της έννοιας της άφιξης/προσέγγισης αλλά και των πολλαπλών χωρικών αφηγήσεων μέσα από τρία παραδείγματα ξενοδοχείων στην Ελλάδα και ένα κέντρο επισκεπτών στη Μεγάλη Βρετανία.

Με αφετηρία φωτογραφίες από τους πρώτους αμερικανικούς αεροσταθμούς, ο Μιχάλης Μαυρολέων εξήγησε την εξέλιξη τους στα σύγχρονα αεροδρόμια σχεδιασμένη με μια λογική πόλης (aerotropolis). Στη συνέχεια μίλησε για τις ολοένα και πιο ευνοϊκές συνθήκες για εμπορική ανάπτυξη των αεροδρομίων τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζοντας τις διαμορφώσεις των αεροσταθμών της Βουδαπέστης και της Πάφου των A&M Architects.

Οι Ανδρέας Κούρκουλας και Μαρία Κοκκίνου, μεταφέροντας τη συζήτηση σε έργα μεγάλης κλίμακας, αναφέρθηκαν στη «θεατρική» αρχιτεκτονική του νέου κτηρίου του Μουσείου Μπενάκη και στην «κινηματογραφική» αρχιτεκτονική του κτηρίου γραφείων της Shop & Trade επί του άξονα της Πειραιώς. Μέσα από μια «σύγκριση» αυτών των χώρων, οι δύο αρχιτέκτονες μίλησαν για τους διαφορετικούς ρυθμούς χρήσης και κατοίκησης, και την έκφρασή τους μέσω των υλικών, τη σχέση τους με την πόλη και των κινήσεων των χρηστών τους.

Μια διαφορετική και πρωτότυπη νότα στη ροή της ημερίδας έδωσε η παρουσίαση του Μιχάλη Γεωργίου από το G Design Studio, που επέλεξε να επικεντρωθεί στις σχέσεις και στη δυναμική του γραφείου με την αφήγηση της δικής τους ιστορίας συνεργασίας «Οι τρεις Μπραντοφύλακες».

Το δεύτερο μέρος της ημερίδας ξεκίνησε με ένα… μικρό «άλμα» στο μέλλον και στα προηγμένης τεχνολογίας εργαλεία σχεδιασμού και κατασκευής. Ο Δημήτρης Τσίγκος παρουσίασε έπιπλα και έργα μικρότερης κλίμακας των TDC Architects και εξήγησε τις σημαντικές αλλαγές που έχουν επιφέρει οι παραμετρικές και αλγορυθμικές μέθοδοι σχεδιασμού στον τρόπο σκέψης και εργασίας των αρχιτεκτόνων. Δίνοντας έμφαση στη δύναμη και στην παραγωγικότητα των νέων αυτών εργαλείων, ο Δ. Τσίγκος τόνισε τη σημασία του συνδυασμού τους με γνώσεις παραδοσιακών μεθόδων κατασκευής, προκειμένου να επιτευχθεί ένα όσο το δυνατόν πιο οικονομικό αποτέλεσμα με καλύτερη ανταπόκριση στην αγορά. 

Επιστρέφοντας στην προβληματική του συσχετισμού κτηρίου και περιβάλλοντος, ο Αλέξανδρος Βαΐτσος από το γραφείο decaArchitecture μας ταξίδεψε στο εντυπωσιακό τοπίο της νότιας Μήλου και στη διαδικασία σχεδιασμού και κατασκευής μιας κατοικίας κι ενός ξενώνα που πραγματικά ενσωματώνονται στο φυσικό τοπίο του νησιού. Από τους ξενώνες της Μήλου, μεταφερθήκαμε στα υπνοδωμάτια της Αθήνας και στην έρευνα για το project «Bedrooms», μέρος της ελληνικής συμμετοχής στη φετινή Μπιενάλε της Βενετίας. Η ομάδα εργασίας του «Bedrooms», που συμπληρώθηκε από το φωτογράφο Γιάννη Χατζηασλάνη και την ανθρωπολόγο Σοφία Χανδακά, επισκέφθηκε 24 υπνοδωμάτια δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων από τα 5 δημοτικά διαμερίσματα του δήμου Αθηναίων και κατασκεύασε 24 μακέτες των υπνοδωματίων σε κλίμακα 1:50, οι οποίες και εκτέθηκαν στο ελληνικό περίπτερο σε συνδυασμό με τις φωτογραφίες του Γιάννη Χατζηασλάνη. Το έργο αυτό των decaArchitecture, ερευνώντας την τυπολογία και τις συνήθειες του αθηναϊκού ύπνου, αναδεικνύει την πολιτιστική, δημογραφική και αρχιτεκτονική πολυμορφία της σύγχρονης Αθήνας, προσφέροντας μια μοναδική αστική αφήγηση για το πραγματικό εσω-τερικό της.

Η ημερίδα ολοκληρώθηκε με την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ομιλία του Κώστα Πουλόπουλου, Senior Designer των Henning Larsen Architects. Ο Κ. Πουλόπουλος, ξεκινώντας από έναν παλιότερο ορισμό των τρίτων χώρων από τον αστικό κοινωνιολόγο Ray Oldenburg -«οι ανεπίσημοι τόποι συνάντησης και κοινωνικοποίησης πέρα από το οικιακό και το εργασιακό περιβάλλον»-, προσέφερε μια πιο γενική και σύγχρονη προσέγγιση του όρου μιλώντας για μεταβατικούς χώρους ανάμεσα σε δύο καταστάσεις Α και Β (είτε πρόκειται για πόλη και κτήριο είτε για διαφορετικές περιοχές της πόλης).

Στη συνέχεια είδαμε τη διερεύνηση του σχεδιασμού των χώρων αυτών στο έργο των Henning Larsen Architects σε χώρες του ευρωπαϊκού βορρά ως σημεία συνάντησης πόλης και «παράστασης» (Μέγαρο Μουσικής και συνεδριακό κέντρο του Ρέικιαβικ), χώρων διδασκαλίας και δωματίων ομαδικής εργασίας (κτήριο του Πανεπιστημίου Πληροφορικής της Κοπεγχάγης) ή πόλης και εργασιακού χώρου (νέα κτήρια γραφείων της Siemens στο Μόναχο και της Nordea στην Κοπεγχάγη). Κλείνοντας την ομιλία του, ο Κ. Πουλόπουλος επεσήμανε την αξία των μεταβατικών χώρων που διαμορφώνεται από την ισότιμη πρόσβαση, την αίσθηση του «ανήκειν» και τη φιλική ατμόσφαιρα μιας ανεπίσημης συγκέντρωσης ανθρώπων. Επίσης, τόνισε τη σημασία της συσχέτισης των χώρων αυτών με μια ισχυρή αστική ροή ή έναν ισχυρό αστικό προορισμό, αλλά και της αποφυγής του υπερσχεδιασμού, ο οποίος πολλές φορές αφαιρεί την ελευθερία από το χρήστη και τον παγιδεύει σε μη φιλικές προς αυτόν χρήσεις.

Θα λέγαμε ότι η δεύτερη διοργάνωση του ΕΣΩ προσέφερε ένα αρκετά ευρύ φάσμα προσεγγίσεων για το σχεδιασμό του εσωτερικού χώρου καθώς και σημαντικών τοποθετήσεων σχετικά με τη συνδιαλλαγή του εσωτερικού με το εξωτερικό. Οι ενδιάμεσοι χώροι μιας «αρχιτεκτονικής του συσχετισμού και της επαφής», όπως αναφέρει ο José Morales στο «Metapolis dictionary of advanced architecture», δίνουν την ευκαιρία για ανάπτυξη διαφορετικών τρόπων και ρυθμών κατοίκησης μέσα στην αστική πραγματικότητα. Η προβληματική γύρω από τους χώρους αυτούς είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους αρχιτέκτονες εν γένει αλλά ακόμα περισσότερο για όσους δρουν στο αθηναϊκό αστικό περιβάλλον που είναι γεμάτο αντιθέσεις, ασυνέχειες και χώρους υπό διαρκή μετασχηματισμό.