Η περιπέτεια ενός μουσείου συνεχίζεται

Η ανακοίνωση της διευθύντριας του ΕΜΣΤ, κ. Καφέτση, που έφτασε στα γραφεία μας την Πέμπτη 16/10 το απόγευμα, ήταν σιβυλλική: «Υπάρχουν όρια στην αθλιότητα και στην απληστία των εμπνευστών της. Είναι το ΕΜΣΤ και ο βίος του. Γεννήθηκε, είναι μέσα στην αθωότητα και έτσι θα παραμείνει. Ως δώρο. Τα υπόλοιπα δεν μας αγγίζουν». Είχε προηγηθεί Ανακοίνωση του ΔΣ του ΕΜΣΤ που απέδιδε στη διευθύντρια αυταρχική συμπεριφορά και αυθαιρεσίες.

Στις 12 το μεσημέρι της Δευτέρας 20/10/2014 δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες και επιμελητές συγκεντρώθηκαν στην προσωρινή στέγη του ΕΜΣΤ για την προκαθορισμένη Συνέντευξη Τύπου. Πριν ενάμιση χρόνο, είχα παρατηρήσει ότι η λεπτομερής καταγραφή των σταδίων, από τα οποία έχει περάσει η κατασκευή του ΕΜΣΤ, όπως έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του, έμοιαζε η ίδια με καλλιτεχνική εγκατάσταση. Ίσως με μια Topographie des Terrors. Μια παρόμοια καταγραφή έγινε και τη Δευτέρα. Η κ. Καφέτση πολύ αναλυτικά εξήγησε, ότι το κτίριο είναι έτοιμο από τον περασμένο Φλεβάρη, αλλά χρειάζεται κινητό εξοπλισμό για να παρουσιαστούν οι μόνιμες και περιοδικές συλλογές. Στη συνέχεια ανέλυσε, ποιες είναι οι μουσειογραφικές και μουσειολογικές μελέτες, από ποιες διαδικασίες πέρασαν για την έγκρισή τους μέσα από το Συμβούλιο Μουσείων, τα κωλύματα που υπήρξαν από το ΔΣ, το κόστος τους, για την κάλυψη του οποίου επιστρατεύτηκε ακόμα και χορηγία της Google 50 χιλ. ευρώ, ενώ το συνολικό κόστος των 180.000 ευρώ έχει αναληφθεί από το ΥΠΠΟ. Για τον δε εξοπλισμό έχει διατεθεί δωρεά 3 εκ ευρώ από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, μια δωρεά που εξέπνευσε και χρειάστηκε να ζητηθεί εκ νέου, καθώς μέχρι σήμερα εκκρεμούσε η σύσταση αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας για την απορρόφησή της.

Από αριστερά οι εικαστικοί: Άρτεμις Καρδουλάκη, Νίκος Ναυρίδης, Γιώργος Χατζημιχάλης, Μαρία Μαραγκού, Κατερίνα Αποστολίδου, Ρένα Παπασπύρου, Άγγελος Σκούρτης, Μαρία Θερμού, Άννα Καφέτση (διευθύντρια ΕΜΣΤ), Άννα Φιλίνη, Λίνα Τσίκουτα, Γιώργος Ξένος, Διοχάντη, Γιώργος Χαρβαλιάς, Ανδρέας Ιωαννίδης και Χριστίνα Ντούβρη

Το δεύτερο στάδιο λοιπόν των ουσιαστικών μελετών χρειάζεται να εγκριθεί από το ΔΣ, προκειμένου να υποβληθούν στο Υπουργείο και να ξεκινήσει η λειτουργία του μουσείου. Όπως χρειάζεται να προχωρήσουν και άλλοι διαγωνισμοί ή διαδικασίες που εκκρεμούν, για τα καταστήματα του μουσείου αλλά και για το προσωπικό του. Ενός μουσείου, που όπως τόνισε η κ. Καφέτση, «δεν είχε καμία προικοδότηση. Δεν είχε κανένα έκθεμα ή συλλογή, αλλά χρειάστηκε να γίνουν προσπάθειες για να αποκτηθούν αυτά τα χρόνια από αγορές ή δωρεές». Οι δωρεές είναι ένα ζήτημα που θίχτηκε στην ανακοίνωση του ΔΣ. Συγκεκριμένα το ΔΣ μιλούσε για τις διαδικασίες επιλογής ή απόρριψής τους και τις αντίστοιχες αλλαγές που γίνονται με μολύβι στα βιβλία του μουσείου. «Ως διευθύντρια του μουσείου έχω τη δικαιοδοσία να επιλέγω τα έργα που θέλω να έχει το μουσείο. Σε αυτά τα χρόνια έχουν αλλάξει αρκετές φορές οι δωρεές. Υπάρχουν σημαντικά έργα που δωρίζονται και τα οποία έχω δικαίωμα να δεχτώ ως επιμελήτρια. Αυτά τα περνούσα εξαρχής όχι μόνο στο ηλεκτρονικό σύστημα που διαθέτουν όλα τα μουσεία, αλλά παράλληλα και σε ένα χοντρό βιβλίο, όπως γινόταν και στην Εθνική Πινακοθήκη. Είναι επικίνδυνο, μέλη του ΔΣ να αμφισβητούν το ιδιοκτησιακό καθεστώς των έργων». Κατόπιν αυτού χρειάζεται η αποδοχή του ΔΣ, η σύναψη σύμβασης με τον δωρητή ή πωλητή και η υποβολή της εγκεκριμένης κατάστασης στο ΥΠΠΟ. «Στον απολογισμό δραστηριοτήτων του μουσείου, έχω καταγράψει λεπτομερώς κάθε τι που υπάρχει στο μουσείο: Από τα έργα που πήραμε, μέχρι τα κουταλάκια». Από την άλλη η κ. Καφέτση δηλώνει την έκπληξή της από το γεγονός ότι το ΔΣ δεν θέλει τη συμμετοχή της στις συνεδριάσεις του. «Είναι δυνατόν να συνεδριάζει το ΔΣ χωρίς τον διευθυντή που εισηγείται, όπως άλλωστε προβλέπει και ο νόμος;». Προβληματισμό έθεσε και για το θεσμικό πλαίσιο του ΕΜΣΤ, τον ιδρυτικό νόμο του ’97 που με την τροποποίηση του 2008 δυσχέρανε το ρόλο της διεύθυνσης.

Το μουσείο, ένα κτίριο 20.000 τετραγωνικών μέτρων, χρειάζεται λοιπόν ακόμα εξοπλισμό. «Δεν θέλουμε το μουσείο να ανοίξει λίγο λίγο και όπως όπως, όπως είχε προτείνει το ΔΣ. Ούτε έχει νόημα να μπουν οι εργαζόμενοι χωρίς τεχνολογικό εξοπλισμό και ασφάλεια» λέει η κ. Καφέτση. Και προσθέτει, ότι το υπουργείο πολιτισμού έχει δηλώσει επίσης αντίθετο με αυτή τη λογική και θέλει το μουσείο να ανοίξει όταν είναι όλο έτοιμο.

Εν τω μεταξύ το ΕΜΣΤ πρέπει να εγκαταλείψει το κτίριο του Ωδείου Αθηνών, προκειμένου αυτό να μπορέσει να απορροφήσει ως το 2015 εγκεκριμένη χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ. «Ο χώρος ανήκει στο ΥΠΠΟ που είναι και ο εγγυητής του κτιρίου. Το ΕΜΣΤ δεν μπορεί να αποχωρήσει, εάν δεν μπει πρώτα στο κτίριό του. Όλα είναι έτοιμα και πρέπει να το παραλάβουμε πια», λέει η κ. Καφέτση.

Το ΥΠΠΟ διαβεβαιώνει ότι έχει εξασφαλίσει τους πόρους του μουσείου. Το κονδύλι που πρέπει να μπει στον προϋπολογισμό 2015 έχει υπολογιστεί από το μουσείο στα 2,5 εκ. ευρώ. Σε αυτό όμως παίζουν ρόλο κι άλλοι παράγοντες, όπως το αν και πότε θ’ ανοίξει, με ποιους εργαζόμενους και πώς θα λειτουργήσουν τα καταστήματα που θα επέφεραν κέρδη (πωλητήριο μουσείου, εστιατόριο και καφετέρια).

Το ΥΠΠΟ διορίζει τόσο τον διευθυντή του μουσείου, όσο και τα μέλη του ΔΣ. Πρόσφατα η υφυπουργός έχει μιλήσει για αλλαγές στη διοικητική δομή του ΕΜΣΤ. Ένας διοικητικός διευθυντής θα ήταν σίγουρα απαραίτητος, όπως έχει αποδειχθεί με όλους τους πολιτιστικούς φορείς και όχι μόνο. Αυτή τη στιγμή η καλλιτεχνική διευθύντρια του μουσείου είναι και διοικητική διευθύντρια και επιμελήτρια. Κάτι που είναι ανέφικτο να λειτουργήσει αποτελεσματικά και που μπορεί να ευθύνεται για το σημείο στο οποίο έχουν φτάσει οι σχέσεις της διοίκησης. Η Άννα Καφέτση μπορεί να έχει χαρακτηριστεί κατά καιρούς ως συγκεντρωτική και απόλυτη. Έχει ταυτιστεί με το μουσείο και έχει θέσει ως σκοπό της όλα αυτά τα χρόνια το άνοιγμα του μουσείου. Αυτή της η αφοσίωση σίγουρα είναι καθοριστική για την ίδια τη ζωή του ΕΜΣΤ. Από την άλλη πλευρά, μελετώντας τις ανακοινώσεις ή τα σχόλια μελών του ΔΣ, όπως έχουν δημοσιευθεί ή αναρτηθεί και σε προσωπικές τους ιστοσελίδες, διαπιστώνω έναν φόβο να εγκρίνουν μελέτες που αλλάζουν και, κυρίως, ένα έλλειμμα επικοινωνίας και μια σχέση που έχει πια διαρραγεί. Η ανακοίνωση του ΔΣ δεν κατηγορεί την διευθύντρια για ατασθαλίες, ούτε για ανικανότητα. Ήταν μεν μια επιθετική κίνηση προς τα έξω, δεν βοήθησε όμως τελικά στο να αποκτήσουμε μια πιο ξεκάθαρη εικόνα, τι συμβαίνει σε αυτό το μουσείο που χρηματοδοτείται από το δημόσιο, δηλαδή εν τέλει από όλους εμάς. Ούτε η κ. Καφέτση και το στενό της περιβάλλον θέλησαν να σχολιάσουν τους λόγους που μπορεί να έχει το ΔΣ για να παρακωλύει τις διαδικασίες. «Είμαι στη μάχη και θέλω να την κερδίσουμε. Αναλύσεις και ερμηνείες έχω. Νιώθω να έχω βιώσει τη μεγαλύτερη βαρβαρότητα στη ζωή μου. Άντεξα, γιατί πιστεύω στο στόχο και αυτό που θέλω είναι να ανοίξει το μουσείο, τίποτε άλλο», σχολιάζει η κ. Καφέτση σε σχετικές ερωτήσεις.

Πριν λίγες μέρες το ΕΜΣΤ είχε ανακοινώσει τη συνεργασία του με τη μεγάλη διεθνή έκθεση Documenta που διοργανώνεται στη γερμανική πόλη Kassel κάθε 5 χρόνια. Το 2017 η Documenta θα ταξιδέψει για πρώτη φορά και επέλεξε να φιλοξενηθεί στην Αθήνα. Ένα μεγάλο παράθυρο εικαστικού και κοινωνικού διαλόγου ανοίγει για τη σύγχρονη τέχνη και το ΕΜΣΤ. «Είναι μεγάλη μοναξιά να μην έχεις συνομιλητές», είπε κάποια στιγμή η κ. Καφέτση. Την ίδια ώρα, βλέποντάς την ίδια, μόνη, να εξηγεί τι συμβαίνει με το μουσείο, αναρωτήθηκα, αν θα ήταν τελικά καλύτερα να γίνουμε όλοι περισσότερο κοινωνοί αυτής της προσπάθειας που φαίνεται να έχει πάρει τη μορφή μιας μοναχικής σταυροφορίας. Αναρωτήθηκα, εάν τελικά είναι σκόπιμο να περιμένουμε να ανοίξουν όλοι οι όροφοι αυτής της τεράστιας έκτασης. Ή ίσως θα είχε νόημα να πάρει ο κόσμος μια πρώτη γεύση από τα έργα του μουσείου, τα οποία έχουν συγκεντρωθεί αυτά τα χρόνια, έστω και αν εκτεθούν μόνο στους ορόφους της μόνιμης συλλογής. Για να μας αφορά όλους πιο πολύ και επιτέλους να συνομιλήσουμε.

—

Διαβάστε επίσης:
– Η Κατερίνα Κοσκινά στα ηνία του ΕΜΣΤ