To μέλλον είναι πιο κοντά από όσο νομίζουμε και τα σύγχρονα παιδιά φαίνεται να είναι έτοιμα να το υποδεχθούν. Με αφορμή την πρόσφατη διάκριση σε Παγκόσμιο Διαγωνισμό τεχνολογίας και ψηφιακού παιχνιδιού παιδιών του Δημοτικού μιλήσαμε με την Μαρίνα Σταμπολή για την ομάδα “The Brain Masters” αλλά και την Shift έναν εκπαιδευτικό οργανισμό που βασίζεται στη φιλοσοφία του STEAM, την οποία και συνίδρυσε μαζί με τη Νεφέλη Μπιρμπάκου.
Τι είναι και ποιοι είναι οι “The Brain Masters”;
Οι “The Brain Masters” είναι η ομάδα μαθητών που συμμετείχε και κατέκτησε την πρώτη θέση στον Πανελλήνιο και στον Παγκόσμιο διαγωνισμό “Brains and Games”, σχεδιάζοντας το παιχνίδι “Space Parkour”! Η ομάδα αποτελείται από τον Αλέξανδρο Γεωργούντζο, τον Χρήστο-Μάριο Γουνόπουλο, τον Φίλιππο Κόκκινο και τον Φίλιππο Σπυρώνη, μαθητές της ΣΤ’ Δημοτικού της Σχολής Μωραΐτη.
Μίλησέ μας λίγο για την πρόσφατη κατάκτησή σας και τον Διεθνή διαγωνισμό design fiction “Brains and Games”;
Το αντικείμενο του διαγωνισμού ήταν η σύλληψη και ο σχεδιασμός ενός μελλοντικού ψηφιακού παιχνιδιού, με χρήση τεχνολογιών διάδρασης εγκεφάλου προς εγκέφαλο (brain to brain interaction). Λόγω της χρήσης συσκευών που συνδέονται στον εγκέφαλο, οι συμμετέχοντες έπρεπε επίσης να εντοπίσουν ζητήματα ηθικά, ιδιωτικότητας και προστασίας δεδομένων και να προτείνουν τις αντίστοιχες λύσεις.
Στον παγκόσμιο διαγωνισμό, που διοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας, συμμετείχαμε με τρεις ομάδες μαθητών της Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού της Σχολής Μωραΐτη, οι οποίες κατέκτησαν την 1η, 3η και 12η θέση. Αναμετρήθηκαν με ομάδες μαθητών Γυμνασίου, Λυκείου αλλά και ενηλίκων από όλο τον κόσμο και κατέκτησαν αυτές τις θέσεις στη γενική κατάταξη. Στον ελληνικό διαγωνισμό, που έγινε στο πλαίσιο του 10ου Μαθητικού Φεστιβάλ Ψηφιακής Δημιουργίας, η ομάδα “The Brain Masters” κατέκτησε την 1η θέση στην κατηγορία Δημοτικού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το θέμα του διαγωνισμού φαίνεται δυσνόητο, ακόμα και για ενήλικες, όμως η εγκεφαλική διάδραση είναι μια πραγματική τεχνολογία, με απίστευτες δυνατότητες. Αν και ο διαγωνισμός αφορούσε το μέλλον, η τεχνολογία αυτή ήδη υπάρχει, τόσο σε πειραματικό στάδιο όσο και σε εμπορικά προϊόντα, στα οποία έχουμε όλοι πρόσβαση. Στο πλαίσιο ενός εκπαιδευτικού προγράμματος, πριν από δύο χρόνια, τοποθέτησα μια συσκευή στο κεφάλι μου και κατάφερα να συνδεθώ ασύρματα και να ελέγξω το μοτέρ ενός ρομπότ. Το έπαθλο του παγκόσμιου διαγωνισμού είναι αντίστοιχες συσκευές, τις οποίες οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν για να δοκιμάσουν και να εξελίξουν την ιδέα τους (προς το παρόν μόνο με γήινους συμπαίκτες!). Το μέλλον είναι πιο κοντά απ’ όσο νομίζουμε.
Ποιο πιστεύεις ότι ήταν εκείνο το στοιχείο που έκανε την επιτροπή να ξεχωρίσει την ομάδα σας;
Το παιχνίδι “Space Parkour” διαδραματίζεται σε ένα δισεκατομμύριο χρόνια σε όλο το σύμπαν και έχει στόχο τη διασκέδαση και τη φιλία! Συμμετέχουν γήινοι και εξωγήινοι παίκτες, σε μια εγκεφαλικά συνδεδεμένη διαγαλαξιακή κοινότητα. Οι παίκτες επιλέγουν με ποιον θα συνδεθούν. Σε κάθε ζευγάρι, ο ένας παίκτης κάνει παρκούρ στον πλανήτη του και ο άλλος τον καθοδηγεί από τον δικό του πλανήτη. Ο δρομέας μεταδίδει την εμπειρία του (τι βλέπει, πώς αισθάνεται, την αγωνία του) σε αυτόν που τον ελέγχει, ο οποίος του μεταδίδει οδηγίες, για να είναι πιο γρήγορος και να αποφεύγει τα εμπόδια. Ο ελεγκτής έχει πρόσβαση σε μία εικονική διαδρομή, ώστε να μπορεί να δει πιο μπροστά από τον δρομέα. Όπως και στο συμβατικό παρκούρ, δεν υπάρχουν νικητές και χαμένοι, υπάρχει όμως μια διαγαλαξιακή κατάταξη με διάφορα στατιστικά στοιχεία. Μέσα από το παιχνίδι, γήινοι και εξωγήινοι γνωρίζονται μεταξύ τους, γίνονται φίλοι και ανακαλύπτουν τα διαφορετικά χαρακτηριστικά και δυνάμεις του καθενός!
Η κριτική επιτροπή του παγκόσμιου διαγωνισμού, η οποία αποτελούνταν από καθηγητές πανεπιστημίων σε κλάδους όπως ο σχεδιασμός παιχνιδιών, η ψυχολογία, η βιοηθική και η βιοτεχνολογία, ξεχώρισε το Space Parkour για πολλούς λόγους, τους οποίους ανέλυσε στη συζήτηση που είχε με τα παιδιά, κατά την παρουσίαση του παιχνιδιού στο διεθνές κοινό. Είναι μια δημιουργική εφαρμογή κοινωνικού παιχνιδιού και ένας υπέροχος τρόπος για όλες τις μορφές ζωής να μάθουν για τους πλανήτες, τον πολιτισμό και τα συναισθήματα παικτών από άλλους κόσμους. Λάτρεψαν τις συνεργατικές, ευφάνταστες και διαγαλαξιακές πτυχές του παιχνιδιού! Δήλωσαν ότι τα παιδιά έκαναν εξαιρετική δουλειά περιγράφοντας το παιχνίδι, τόσο προφορικά όσο και οπτικά, δημιουργώντας ένα παιχνίδι που θα έπαιζαν με ενθουσιασμό, καθώς απαιτεί σκέψη αλλά και ενέργεια.
Μπορείτε να δείτε το βίντεο του παιχνιδιού και στα αγγλικά εδώ
Πώς και πότε δούλευε η ομάδα;
Λόγω των συνθηκών, η προετοιμασία της ομάδας έγινε αποκλειστικά με διαδικτυακές συναντήσεις, που διήρκεσαν λίγο περισσότερο από ένα μήνα. Ο στόχος μου ήταν τριπλός: να συνεργαστούμε αποτελεσματικά, να σχεδιάσουμε ένα δυνατό concept και να διασκεδάσουμε. Τα παιδιά συνεργάστηκαν άψογα, σεβάστηκαν όλες τις απόψεις, απέρριψαν ιδέες χρησιμοποιώντας επιχειρήματα και αντιπροτάσεις, οργάνωσαν τον χρόνο τους, εξέλιξαν τις ιδέες τους, αντιμετώπισαν κι έλυσαν προβλήματα, αγχώθηκαν, εμψύχωσαν ο ένας τον άλλον.
Ο σχεδιασμός του παιχνιδιού έγινε με αναλογικά και ψηφιακά μέσα: σκίτσα, σχέδια σε υπολογιστή, μακέτες, 3d printing, φωτογραφίες, βίντεο, animation, μουσική. Κάθε μαθητής χρησιμοποίησε όποια μέθοδο ή εφαρμογή γνώριζε, μέσα από τη διαδικασία όμως έμαθαν και νέους τρόπους να δημιουργούν και να παρουσιάζουν τις ιδέες τους. Και τελικά, επειδή όλα δούλεψαν καταπληκτικά, διασκεδάσαμε απίστευτα. Ή μήπως το αντίθετο; Επειδή το αντιμετωπίσαμε ως παιχνίδι, δούλεψε καταπληκτικά; Η εμπειρία αυτή είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς το παιχνίδι λειτουργεί «μαγικά», ενισχύοντας την εκπαιδευτική διαδικασία.
Σχεδιάζεις και διδάσκεις καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα Αρχιτεκτονικής και Βιομηχανικού Σχεδιασμού. Τι μπορεί να προσφέρει σε ένα παιδί η συμμετοχή σε ένα τέτοιο πρόγραμμα;
Έχουμε ιδρύσει, με τη Νεφέλη Μπιρμπάκου, τη “Shift”, έναν εκπαιδευτικό οργανισμό που βασίζεται στη φιλοσοφία του STEAM (Science Technology Engineering Art Mathematics). Το STEAM δεν είναι ένα μάθημα που απλά περιέχει γνώσεις Χημείας ή Μαθηματικών, αλλά μια εντελώς διαφορετική μεθοδολογία, όπου το παιδί αναλύει και συνθέτει πληροφορίες από όλες τις επιστήμες, προκειμένου να προσδιορίσει και να λύσει σύνθετα ρεαλιστικά προβλήματα. Έτσι, οι γνώσεις δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μέσο για την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε γι’ αυτόν το σκοπό είναι η ρομποτική, η αρχιτεκτονική και ο βιομηχανικός σχεδιασμός. Πρόκειται για εκπαιδευτικά προγράμματα που σχεδιάζουμε εμείς και λειτουργούν είτε αυτοτελώς είτε συνδυαστικά.
Τα προγράμματα της Shift έχουν ως βασικό συστατικό το παιχνίδι, που καλλιεργεί με τον πιο επιτυχημένο τρόπο τα λεγόμενα soft skills (ηγετικές ικανότητες, συνεργασία, επικοινωνία, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, εργασιακή ηθική, προσαρμοστικότητα, κοινωνικές δεξιότητες). Επιπλέον, ενισχύουν την έμφυτη δημιουργικότητα των παιδιών, που οδηγεί στην έμπνευση και την καινοτομία. Η πρόοδος -και αυτό είναι ιστορικά αποδεδειγμένο- επιτυγχάνεται με τρελές ιδέες. Σε αντίθεση με τη «συμβατική» εκπαίδευση, όπου δίνεται βάρος στις γνώσεις, στην αξιολόγηση και στις μονοδιάστατες, σωστές ή λάθος απαντήσεις, η ομάδα της Shift εστιάζει στην πρακτική χρήση των γνώσεων και στη δημιουργική σκέψη ως μέθοδο επίλυσης προβλημάτων. Τα παιδιά μαθαίνουν ότι υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι να πετύχεις τον στόχο σου και ότι μπορείς να βελτιώσεις κάτι που σκέφτηκες, ώστε να λειτουργεί καλύτερα. Αναλαμβάνουν ρόλους, εντοπίζουν πιθανά προβλήματα, σκέφτονται ιδέες, σχεδιάζουν και κατασκευάζουν λύσεις, τις δοκιμάζουν και τις βελτιώνουν. Ως αρχιτέκτονας, λειτουργούσα πάντα με τη μεθοδολογία του design thinking και τη θεωρούσα ιδανική για την εκπαίδευση. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, τα παιδιά αποτυγχάνουν, ξαναπροσπαθούν και τελικά τα καταφέρνουν, κερδίζοντας αυτοπεποίθηση και γνώσεις που δεν ξεχνιούνται. Ποιο είναι άλλωστε το νόημα του να αποθηκεύεις γνώσεις, αν δεν ξέρεις πώς να τις χρησιμοποιήσεις;
Οι εκπαιδευτικές προτάσεις μας σχεδιάζονται με δυναμική λογική και εξελίσσονται διαρκώς. Με αφορμή τη συμμετοχή μας στον διαγωνισμό Brains and Games, σχεδιάζουμε για την επόμενη σχολική χρονιά ένα νέο πρόγραμμα, το Shift game design, στο οποίο τα παιδιά θα σχεδιάζουν τα δικά τους παιχνίδια! Ετοιμάζουμε επίσης το shift storytelling, που θα συνδυάζει προγραμματισμό με δημιουργική αφήγηση.
Πώς μπορεί κανείς να συμμετέχει σε ένα τέτοιο πρόγραμμα;
Στα προγράμματα της Shift μπορούν να συμμετάσχουν μαθητές όλων των σχολείων, από την ηλικία των 5 ετών. Η έδρα μας βρίσκεται σε ένα μοναδικό χώρο, που έχει σχεδιαστεί και χρησιμοποιείται αποκλειστικά από εμάς, στις εγκαταστάσεις της Σχολής Μωραΐτη στο Ψυχικό. Η ομάδα της Shift σχεδιάζει και υλοποιεί επίσης τα αντίστοιχα μαθήματα για τους μαθητές της Σχολής Μωραΐτη. Σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, υπάρχουν εκπαιδευτικοί κύκλοι και αυτοτελή μαθήματα. Το καλοκαίρι, παιδιά από όλη την Ελλάδα μπορούν να παρακολουθήσουν το shift summer, που έχει λειτουργήσει, όταν το επέτρεπαν οι συνθήκες, και με μαθητές από όλο τον κόσμο. Πέρα από τα βασικά προγράμματα, σχεδιάζουμε εκπαιδευτικές εκδηλώσεις και διαγωνισμούς. Στόχος μας είναι η συμμετοχή μαθητών κάθε ηλικίας, από την Ελλάδα αλλά και από όλο τον κόσμο!
Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες στο shift.edu.gr και στα social media της shift.
Η εξοικείωση των παιδιών τα τελευταία χρόνια με την τεχνολογία έχει ενισχύσει τις ικανότητές τους σε παρόμοιες δράσεις;
Σαφώς, τα παιδιά τα τελευταία χρόνια έχουν μεγαλύτερη άνεση στη χρήση της τεχνολογίας. Η τεχνολογία όμως δεν είναι παρά ένα εργαλείο και, όπως με όλα τα εργαλεία, έχει σημασία ο τρόπος που την χρησιμοποιεί ο καθένας. Για παράδειγμα, έχει τεράστια διαφορά το να κατασκευάσεις, να προγραμματίσεις και να ελέγξεις ένα ρομπότ ακολουθώντας οδηγίες, με το να σχεδιάσεις το δικό σου ρομπότ, που θα κατασκευάσεις και θα προγραμματίσεις με βάση ένα στόχο που έχεις θέσει. Στη δεύτερη περίπτωση, οι δεξιότητες που καλλιεργείς και η ικανοποίηση που αντλείς από το αποτέλεσμα είναι πολλαπλάσια. Επομένως, είναι στο χέρι μας να αξιοποιήσουμε τις απεριόριστες δυνατότητες που μας δίνει αυτό το εργαλείο δημιουργικά, ώστε να εξελιχθούμε πολυδιάστατα.
Τι θα έλεγες σε έναν γονέα που έχει ενδοιασμούς να απασχοληθεί το παιδί του και στον ελεύθερο χρόνο του με ένα ψηφιακό παιχνίδι και τη δημιουργία του;
Πολλοί γονείς έχουν ενδοιασμούς σχετικά με τις πολλές ώρες που περνούν τα παιδιά μπροστά από τις οθόνες, και έχουν δίκιο. Είναι δεδομένο ότι το παιχνίδι, η άθληση, η επαφή με τη φύση και η κοινωνικοποίηση είναι απολύτως απαραίτητα για την ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών. Ο σχεδιασμός ενός ψηφιακού παιχνιδιού όμως δεν περιορίζεται στον ψηφιακό κόσμο. Περιλαμβάνει ανταλλαγή ιδεών, συνεργασία, αναπαράσταση, αναλογικό σχεδιασμό και πραγματικό παιχνίδι! Επιπλέον, τα ψηφιακά παιχνίδια δεν περιορίζονται πια στις οθόνες. Η επαυξημένη και εικονική πραγματικότητα, η εγκεφαλική διάδραση και πολλές νέες τεχνολογίες που έρχονται επεκτείνουν την εμπειρία του παιχνιδιού, προσθέτοντας φυσική κίνηση, τη δυνατότητα να παίξεις από οποιονδήποτε κλειστό ή ανοιχτό χώρο και το συνεργατικό παιχνίδι, ενεργοποιώντας όλες τις αισθήσεις. Δεν υπάρχουν όρια!
Ο κόσμος μετασχηματίζεται όλο και πιο γρήγορα, καθιστώντας την προσαρμοστικότητα πιο χρήσιμη από ποτέ. Η φυσική και η ψηφιακή πραγματικότητα ήδη αλληλεπιδρούν και σύντομα δεν θα έχουν διακριτά όρια, και τα σημερινά παιδιά θα ζήσουν μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Είναι ανώφελο να προσπαθούμε να εμποδίσουμε την εξέλιξη, αντιθέτως πρέπει να τη δούμε ως ευκαιρία και να την αξιοποιήσουμε! Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά ώστε να είναι εκείνα που θα δημιουργήσουν το “matrix” μέσα στο οποίο θα ζούμε στο μέλλον, ώστε να αναγνωρίζουν και να αντιμετωπίζουν προβλήματα που ακόμα δεν γνωρίζουμε. Και πάνω απ’ όλα, να ζουν και να συνεργάζονται αρμονικά και ευτυχισμένα σε αυτό το περιβάλλον.
Ας επανέλθουμε όμως -για λίγο- στο παρόν και στην εκπαίδευση, και ας τονίσουμε για ακόμα μια φορά τη λέξη-κλειδί: δημιουργικότητα. Οι γνώσεις είναι πλέον εύκολα προσβάσιμες σε όλους. Η εκπαιδευτική διαδικασία, είτε μιλάμε για τον σχεδιασμό ψηφιακών παιχνιδιών είτε για οποιοδήποτε άλλο εργαλείο, πρέπει να έχει ως βασικό στόχο την καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης. Μόνο έτσι θα μπορούμε διαρκώς να βρίσκουμε τρόπους να μαθαίνουμε, να χρησιμοποιούμε τις κατάλληλες γνώσεις για κάθε περίσταση, να τις συνθέτουμε και να ανακαλύπτουμε νέες.
