Η Άιρις Μέρντοχ υπήρξε από τις επιφανέστερες μεταπολεμικές μυθιστοριογράφους στη Βρετανία αλλά και ευρύτερα μία διεθνούς φήμης διανοούμενη με λαμπρή εκπαίδευση στη φιλοσοφία και ειδίκευση στον υπαρξισμό (μάλιστα είχε γράψει ένα από τα πρώτα βιβλία κριτικής ανάλυσης για το έργο του Ζαν Πολ Σαρτρ στην αγγλική γλώσσα).
Τα είκοσι έξι μυθιστορήματα που έγραψε συνδυάζουν την έμφαση σε καίριας σημασίας ηθικά, φιλοσοφικά και ψυχολογικά ζητήματα με μια εθιστική αναγνωσιμότητα που την καθιστούσε μεταξύ άλλων και ιδιαίτερα δημοφιλή. Ο «σοφός» Χάρολντ Μπλουμ, μέγας θαυμαστής της Μέρντοχ, είχε σχολιάσει ότι η Βρετανίδα δεν υπήρξε το είδος του συγγραφέα που διοχέτευσε την ευφυία της σε ένα ή δύο εξαιρετικά βιβλία. Ισχυριζόταν ότι αν εξετάσει κάποιος την εργογραφία της θα συνειδητοποιήσει ότι σίγουρα μεν υπάρχουν μυθιστορήματα που είναι πολύ καλύτερα από άλλα, αλλά δεν υπάρχει κάποιο που να είναι ένα αναμφίβολο αριστούργημα. Αντίθετα, η ιδιόμορφη ευφυία της απλώθηκε, μοιράστηκε σε πολλά βιβλία και έτσι θα πρέπει να την κρίνουμε. Συνεπώς, αν κάποιος αναλογιστεί τα έργα της στο σύνολό τους, το αποτέλεσμα πράγματι την καθιστά μία από τις σημαντικότερες Βρετανίδες πεζογράφους στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα.
Ένα από τα καλύτερα έργα της είναι και ένα από τα πρώτα της: Η Καμπάνα είναι μία ιδιόμορφη, ευαίσθητη αλλά ταυτόχρονα ψυχαγωγική σπουδή πάνω στον ρόλο της θρησκείας να καλύπτει τις πνευματικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου σε μια εντελώς κοσμική εποχή και εστιάζει σε μια ετερόκλητη ομάδα ανθρώπων που περνάνε ένα καλοκαίρι στην ειδυλλιακή έπαυλη που γειτνιάζει με ένα μοναστήρι Βενεδικτίνων. Ο κάθε ένας βρίσκεται εκεί για έναν διαφορετικό λόγο, αλλά για όλους αυτή η διαμονή θα αποτελέσει ένα ταξίδι αυτογνωσίας.
Κάποιοι βρίσκονται εκεί προσωρινά, όπως ο Πολ, ο οποίος κάνει έρευνα σε κάποια παλιά χειρόγραφα και η Ντόρα, η αναποφάσιστη νεαρή γυναίκα του, η οποία μετά από ένα διάστημα χωρισμού έχει πάει να τον επισκεφθεί για λίγες εβδομάδες, ή ο νεαρός Τόμπι που λίγο πριν πάει στο πανεπιστήμιο αποφασίζει να περάσει λίγες μέρες στο υπέροχο αυτό μέρος. Άλλοι πάλι ζουν μόνιμα εκεί έχοντας δημιουργήσει κάτι σαν κοινόβιο, ο καθένας με διαφορετικό σκοπό: ο ευαίσθητος Μάικλ επειδή επιθυμεί βαθιά την επαφή με τη μοναστική κοινότητα και σχεδιάζει να χειροτονηθεί ιερέας αλλά ταυτόχρονα φέρει ένα τραύμα από το παρελθόν του, ο Τζέιμς που βρίσκει την αίσθηση της πνευματικής οργάνωσης και πειθαρχίας αναζωογονητική, αλλά και κάποιοι που προσπαθούν να βρουν καταφύγιο από παλιά σφάλματα και προβλήματα που τους έχουν οδηγήσει σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, όπως τα αδέρφια Νικ και Κάθριν.
Στα έργα της Μέρντοχ πάντα υπάρχει έντονο το στοιχείο της παραδοσιακής βρετανικής φάρσας. Ακόμα κι όταν συμβαίνουν τραγικά γεγονότα, ακόμα κι όταν η μελαγχολία και η πικρία κάνουν έντονα αισθητή την παρουσία τους, υπάρχει πάντα μια δομή φαρσοκωμωδίας: συμπτώσεις, ατυχήματα, δευτερεύουσες πλοκές, οι οποίες συγκλίνουν στο ίδιο σημείο και συγχέονται, σκηνές σκανδάλων που ταράσσουν την καθωσπρέπει ηρεμία προκαλώντας μία προσωρινή έστω αναρχία.
Παράλληλα, η Μέρντοχ επιδεικνύει εκπληκτική ικανότητα να εισχωρεί στον ψυχισμό τόσο διαφορετικών χαρακτήρων και να αποδίδει έτσι την ιδιαιτερότητα των προσωπικοτήτων τους. Νομίζω ότι αυτό είναι μία από τις βασικότερες αρετές της, η ευκολία με την οποία μπορεί να ζωντανέψει ακόμα και έναν δευτερεύοντα χαρακτήρα με ελάχιστες πινελιές.
Ακριβώς δίπλα στην κοινόβια κοινότητα, όπου καθένας προσπαθεί να συμβιβαστεί με τις ανάγκες και τα πιστεύω του, παραμένει η σιωπή του μοναστηριού, σαν βουβό αλλά παντοδύναμο μέτρο σύγκρισης. Οι μοναχές δεν χρειάζεται να μιλήσουν ούτε καν να γίνουν ορατές προκειμένου να ασκούν τεράστια επιρροή στους κοσμικούς γείτονές τους. Η απόρριψη των εγκόσμιων είναι ολοκληρωτική και όχι μεσοβέζικη, η πίστη τους είναι απόλυτη και όχι νερωμένη με αμφιβολίες.
Εξ’ ου και Η Καμπάνα, η οποία βεβαίως αποκτά συμβολικό χαρακτήρα. Θα μπορούσε κάποιος να την χαρακτηρίσει ως ένα ισχυρό κάλεσμα, ένα αναμφισβήτητο, αναντίρρητο σήμα μέσα στη σχετικότητα της σύγχρονης εποχής. Ο κάθε χαρακτήρας στο μυθιστόρημα περιμένει να ακούσει τον ήχο της δικής του καμπάνας, να βρει το δικό του μονοπάτι, να κατασταλάξει όσον αφορά στις αξίες και τις φιλοδοξίες του, κάτι που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρείται εύκολο ή δεδομένο σε έναν τόσο σύνθετο κόσμο, με τόσες παρεμβολές και επιρροές.
Βέβαια, και σε αυτό το μυθιστόρημα συναντάω τα ίδια προβλήματα των μυθιστορημάτων της Μέρντοχ. Περισσότερες σελίδες από ότι χρειάζονται, κουραστικές περιγραφές και υπερανάλυση συλλογισμών, πλοκή που παρά το ότι είναι αρκετά δουλεμένη υπολείπεται δραματικής έντασης.
Όμως Η Καμπάνα παραμένει ένα από τα πιο αγαπημένα έργα της Μέρντοχ και είναι εύκολο να καταλάβει κάποιος γιατί. Είναι απολαυστικός ο τρόπος που αναδεικνύει τις φοβίες, νευρώσεις, γελοίες ή και συγκινητικές ανασφάλειες, τις πνευματικές φιλοδοξίες όσο και τις σεξουαλικές παρορμήσεις του τόσο ενδιαφέροντος καστ χαρακτήρων που έχει πλάσει.
