Αν είναι κάτι το οποίο ανακαλύπτει με το «καλημέρα» κάποιος για τη Ναταλία Τσαλίκη είναι η συγκρότησή της. Ακόμα και στον τρόπο με τον οποίο χειρίζεται τα σόσιαλ μίντια. Για μένα είναι ένα παράδειγμα ανθρώπου φειδωλού σε δηλώσεις, σκεπτόμενου, ευαίσθητου. Παρακολουθώντας πολλούς ομότεχνούς της όλο αυτό τον καιρό και της καραντίνας και μέχρι σήμερα, για άλλη μια φορά θαύμασα σε ένα περιβάλλον πολλές φορές συγκρουσιακό και αρνητικό, την αποχή και την ψυχραιμία της. Όποιος γνωρίσει τη Ναταλία Τσαλίκη -και αυτό είναι κάτι που το βλέπει και στις ερμηνείες της- θα καταλάβει ότι έχει να κάνει με έναν άνθρωπο που δεν έχει εγκαταλείψει τη χαρά της ζωής προς χάριν καμιάς σοβαροφανούς παρουσίας, ενώ θα ανακαλύψει έναν άνθρωπο διαβασμένο, με καλό γούστο, ανησυχία και βαθύ προβληματισμό για την τέχνη της. Ειλικρινά θα ήθελα να τη συναντήσω από κοντά και να μιλήσουμε, την σκέφτομαι πάντα όταν υπάρχει μια κρίση, πολύ περισσότερο όπως η τωρινή στον χώρο του θεάματος. Λόγω συνθηκών «τα είπαμε» γραπτώς. Οι απαντήσεις της έχουν μεγάλο ενδιαφέρον και βαθιά αγάπη για την Τέχνη, το θέατρο και τους ανθρώπους που υπάρχουν σε αυτό τον χώρο.
Διανύουμε τη δυσκολότερη περίοδο που έχει ζήσει η γενιά μας και όλος ο κόσμος στη σύγχρονη ιστορία και θα ήθελα να ρωτήσω πώς περάσατε αυτό το διάστημα του αναγκαστικού εγκλεισμού στο σπίτι;
Στην αρχή με ανησυχία, τη στιγμή που βιώναμε κάτι το πρωτόγνωρο. Στη συνέχεια όμως, με υπομονή. Όπως θαρρώ ότι έκανε η μεγάλη πλειοψηφία των συμπατριωτών μας. Η διαφορά με εμάς τους καλλιτέχνες και δη τους ηθοποιούς, είναι ότι έχουμε μάθει να ζούμε μέσα σε ένα κλίμα αβεβαιότητας. Και δεν μιλάω μόνο σε επίπεδο επαγγελματικό και βιοποριστικό. Μιλάω για την αληθινή ουσία της δουλειάς μας, η οποία μας κρατάει στο ΚΕΝΟ. Ένα κενό ανάμεσα σε δύο δουλειές, αλλά και ένα άλλο κενό, ανάμεσα στη στιγμή που παίρνουμε ένα κείμενο στο χέρι μας, και τη στιγμή που πρωτοανεβαίνουμε στη Σκηνή. Είναι ένα «κενό» αναγκαίο, δημιουργικό, σύμφυτο με τη δουλειά μας, το οποίο καλούμαστε να το γεμίσουμε δημιουργικά. Απ’ αυτή την άποψη λοιπόν, ήμασταν πιο εξοικειωμένοι με τον εγκλεισμό στο σπίτι.
«Το Θέατρο είναι η Τέχνη της «εξαίρεσης». Της μοναδικότητας. Πρέπει να το αποζητάς. Η επαφή μαζί του, εμπεριέχει την ιερότητα. Την Ποίηση. Δεν γίνεται να προσφέρεται σε αντίγραφα σωρηδόν»
Τι είναι αυτό που σας απασχόλησε περισσότερο, τι συναισθήματα είχατε;
Εκείνο που ένιωσα, ήταν μια ευγνωμοσύνη κατ΄αρχάς, που ξύπναγα υγιής. Μια αίσθηση επαναπροσδιορισμού, για κάθε τι που θεωρείται δεδομένο. Κάτι που με συγκίνησε και με τάραξε πολύ, ήταν αυτό που δήλωσε ένας ασθενής όταν βγήκε μετά από πολύ καιρό από την εντατική. Είπε «ένιωσα τη μεγαλύτερη χαρά της ζωής μου, όταν ανέπνευσα ΜΟΝΟΣ ΜΟΥ!» Πράγματα που τα «ξέρουμε» βαθιά μέσα μας, έβγαιναν στην επιφάνεια για να επιβεβαιωθούν. Η αίσθηση «ενότητας» με όλον τον πλανήτη, προσωπικά, μου ήταν οικεία. Επιβεβαιωνόταν τώρα [θέλω να πιστεύω σε πολλούς], ότι ΟΛΟΥΣ μας διέπουν οι ίδιες αγωνίες, ανάγκες, φόβοι, προσδοκίες. Ανεξάρτητα σε ποιο γεωγραφικό μήκος και πλάτος ζούμε. Για όλο το διάστημα του εγκλεισμού – που ακόμα δεν έχει τελειώσει για όλους-, αναπνέαμε όλοι μαζί. Ένιωσα επίσης κι εγώ, μαζί με πολλούς, μια ανάγκη για ησυχία. Για σιωπή. Μια αίσθηση ότι κανείς δεν μπορεί να θεωρείται το κέντρο της Γης. Ότι σ’ αυτή τη ζωή, οι πρωταγωνιστές εναλλάσσονται. Και καλό είναι να συνειδητοποιείς τη θέση σου, και να περιμένεις. Να ξέρεις πότε έρχεται η σειρά σου. Δεν είναι τώρα. Προηγούνται άλλοι. Να το αναγνωρίζεις, και να είσαι πιο ταπεινός.
Μόλις ξεκίνησε η πανδημία εκατοντάδες πολιτιστικές εκδηλώσεις κάθε μορφής σταμάτησαν, πάγωσαν. Όμως πριν από αυτό όλος αυτός ο χώρος είχε αξεπέραστες παθογένειες. Θέλετε να μου περιγράψετε την κατάσταση που επικρατούσε λίγο νωρίτερα, πριν το lockdown;
Τα τελευταία χρόνια, το θέατρο «νοσούσε». Έμοιαζε να έχει χάσει τον βηματισμό του, την ουσία του, την αιτία της ύπαρξής του.Οι πολλές, πάρα πολλές παραστάσεις, οι πολλοί απόφοιτοι κάθε χρόνο από τις σχολές, οι διάφοροι χώροι που ξεφύτρωναν από παντού και αυτοαποκαλούνταν «θεατρικές σκηνές», οδήγησαν το Θέατρο σε έναν κορεσμό. Το Θέατρο είναι η Τέχνη της «εξαίρεσης». Της μοναδικότητας. Πρέπει να το αποζητάς. Η επαφή μαζί του, εμπεριέχει την ιερότητα. Την Ποίηση. Δεν γίνεται να προσφέρεται σε αντίγραφα σωρηδόν. Ο ηθοποιός, καλείται να κάνει μια δουλειά, που προϋποθέτει αγρανάπαυση και εσωτερική ησυχία. Δεν γίνεται να λειτουργεί μέσα σε ένα κλίμα συνεχούς δραστηριότητας και παράλληλα μεγάλων καλλιτεχνικών απαιτήσεων. Επόμενο είναι το κοινό να μπερδευτεί, να μην μπορεί να ξεχωρίσει το καλό από το πρόχειρο, και σιγά σιγά να απομακρυνθεί από το Θέατρο. Χρειαζόταν κάποιας μορφής επανεκκίνηση. Και αυτή η αφορμή, ήρθε. Δυστυχώς με πολύ μεγάλο κόστος. Σε όλα τα επίπεδα. Στο χέρι μας είναι τώρα, αφού ξεπεράσουμε τον σκόπελο της οικονομικής κρίσης, να επανεφεύρουμε μια καινούργια θεατρική γλώσσα.
Αυτή θα μπορούσε να είναι και μια περίοδος αναστοχασμού. Σχετικά με το πόση ποσότητα θεάματος μπορεί πραγματικά να αντέξει μια πόλη -γιατί η συμπύκνωση είναι όλη σχεδόν στην Αθήνα- και αν κατά τη γνώμη σας αυτό μπορεί να αλλάξει. Πιστεύετε ότι μια γενναία για παράδειγμα αποκέντρωση θα έδινε κάποια λύση;
Το θέμα δεν είναι η αποκέντρωση. Βλέπουμε ότι τα ΔΗΠΕΘΕ π.χ. δεν δικαιολογούν την ύπαρξή τους. Μόνο κάποιες εξαιρέσεις παράγουν έργο. Το πρόβλημα είναι βαθύ και χρειάζεται γενναία και ριζική αντιμετώπιση. Να επανεξετάσουμε τον αριθμό και τη λειτουργία των Δραματικών Σχολών. Δεν μπορεί να αποφοιτούν κάθε χρόνο περίπου 600 νέοι ηθοποιοί. Δεν γίνεται αυτό σε κανένα σοβαρό κράτος. Τι θα κάνουν αυτά τα νέα παιδιά; Θα φτιάξουν ομάδες, θα ζουν με πενταροδεκάρες, θα αναγκάζονται να δουλέψουν με εξευτελιστικούς οικονομικούς όρους, προκειμένου να επιβιώσουν. Και κάποια στιγμή, θα αναγκαστούν να αλλάξουν επάγγελμα. Αφού προηγουμένως έχουν αναγκαστικά βάλει ένα χεράκι, στην απαξίωση του επαγγέλματος. Είναι σκληρό αυτό που λέω, αλλά είναι η αλήθεια, και τη λέω και στους μαθητές μου. Το Θέατρο ΔΕΝ είναι για όλους. Είναι ένα τρομερά δύσκολο και απαιτητικό επάγγελμα. Απαιτεί εσωτερική συγκρότηση, πειθαρχία, αφοσίωση, και καθημερινή δουλειά. Με τον εαυτό σου. Και μετά είναι τα ταλέντα και τα όποια χαρίσματα. Αλλά δεν τα λέει αυτά κανείς εύκολα σε ένα νέο παιδί. Του γεμίζουν το κεφάλι με φούμαρα, και του ζητάνε και λεφτά από πάνω! Είμαι πολύ απόλυτη σ’ αυτό. Οι Σχολές πρέπει να ελεγχθούν! Και όσες δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους, πρέπει να κλείσουν!
Είδαμε τώρα με την καταβολή του επιδόματος, πόσο μεγάλη σύγχυση επικρατεί σχετικά όχι μόνο με αυτούς που το δικαιούνται αλλά αναδείχθηκαν και οι εντελώς διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους εργάζονται οι καλλιτέχνες. Υπάρχει κάποια λύση ή θα συνεχιστεί η κατάσταση των ποσοστών, της αδήλωτης εργασίας, της εργασίας χωρίς ένσημα για παράδειγμα;
Τη στιγμή λοιπόν που ένας ηθοποιός ξεκινάει να δουλέψει σε αυτό το τοπίο, λογικό επακόλουθο είναι να κάνει «εκπτώσεις» στη δουλειά του. Εξού και τα φαινόμενα της αδήλωτης εργασίας, της έλλειψης ενσήμων κ.λ.π. Προβλήματα τα οποία βγαίνουν τώρα στη επιφάνεια, με την ευκαιρία του επιδόματος. Θέλω να πιστεύω ότι το κράτος θα επιδοτήσει όσους επαγγελματίες του καλλιτεχνικού χώρου έμειναν χωρίς δουλειά, ή θα αναγκαστούν για ένα μεγάλο διάστημα να μη δουλέψουν.
Ας περάσουμε στα μέτρα, υπάρχει μια μεγάλη διάσταση καλλιτεχνών και Υπουργείου που αφορά τα πνευματικά δικαιώματα, την ασφάλιση, τις σχέσεις εργασίας, πώς είδατε αυτές τις κινητοποιήσεις;
Όσον αφορά το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων, έχουν δίκιο βεβαίως οι μουσικοί, στιχουργοί κλπ, γιατί είναι το βασικό τους έσοδο. Η κινητοποίηση των συναδέλφων καλλιτεχνών σαφώς και είναι αναγκαία, γιατί ο χώρος της Τέχνης, πλήττεται και θα πληγεί ανεπανόρθωτα εξαιτίας των -απαραίτητων βεβαίως- μέτρων που παίρνει η κυβέρνηση. Θέλω να πιστεύω ότι θα βρεθεί λύση έγκαιρα, γιατί ο καλλιτεχνικός κόσμος, είναι πραγματικά στον αέρα. Είναι γεγονός πως ανεξάρτητα από το αν θα είναι επαρκή τα μέτρα στήριξης των καλλιτεχνών προκύπτουν και προβλήματα ας το πούμε πρακτικά. Ο κόσμος θα μπει εύκολα σε ένα θέαμα; Και ποιο θα είναι αυτό; Ακόμα και αν τα θέατρα ανοίξουν ο κόσμος θα τολμήσει να πάει; Πρέπει όλοι να καταλάβουμε ότι θα ζήσουμε μια άλλη, καινούργια εποχή. Δεν ξέρω για πόσο. Αλλά δεν μπορούμε να περιμένουμε να γυρίσουμε στην προηγούμενη καθημερινότητα. Όλοι θα αναγκαστούμε να βάλουμε νερό στο κρασί μας, προκειμένου να παραμείνουμε όρθιοι. Θα δουλέψουμε ίσως περισσότερο, με άλλες, καινούργιες συνθήκες, θα πληρωθούμε λιγότερο, θα κάνουμε κάποιες θυσίες, αλλά πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε στο τέλος. Ο κόσμος στην αρχή θα φοβηθεί [ίσως] να πάει στο θέατρο, αλλά σιγά σιγά όλα θα εξομαλυνθούν. Είμαστε, ως λαός, ανυπόμονοι. Χρειάζεται χρόνος. Και -αν εξαιρέσουμε το οικονομικό κόστος-, δεν είναι απαραίτητα κακό αυτό.
Θα μπορούσατε να μου πείτε τι έχετε σκεφτεί για την περιβόητη «επόμενη μέρα»;
Είμαι, φανατικά, θέσει αισιόδοξος άνθρωπος. Θεωρώ ότι η Ζωή είναι δύσκολη και ότι κανείς δεν μας υποσχέθηκε το αντίθετο. Την όποια επιτυχία, τη χαρά και την ευτυχία, τη δημιουργούμε καθημερινά με τα χέρια μας. Κανείς δεν μας εγγυήθηκε ότι δεν θα ταλαιπωρηθούμε. Δεν θα ‘χε άλλωστε καμία γοητεία, καμία αξία η ζωή αν δεν χρειαζόταν να παλέψουμε, να προσπαθήσουμε για να επιτύχουμε κάτι. Η περιβόητη «κανονικότητα» την οποία ευχόμαστε, τι είναι; Μια βαρετή καθημερινότητα χωρίς κανένα απρόοπτο; Χωρίς εμπόδια να υπερβούμε; Χωρίς δοκιμασίες να ξεπεράσουμε; Αν είναι έτσι, τότε να πάμε να «τη στήσουμε έξω από το νεκροταφείο», που λέει και κάποιος γνωστός μου. Η Ιστορία έχει δείξει ότι ο άνθρωπος μεγαλουργεί, μέσα από τις δοκιμασίες, όχι την ομαλότητα. Καλώς ή κακώς, παρ’ όλες τις απώλειες παντός είδους, η δυσκολία μας κινητοποιεί. Μας επανατοποθετεί, μας αναγκάζει να ενεργοποιηθούμε. Ο άνθρωπος , για πολύ καιρό είχε χάσει τον προσανατολισμό του. Είχε απομακρυνθεί από τη φύση του. Η επιβολή στον διπλανό μας, το κυνήγι του πλουτισμού, της εξουσίας, το καταστροφικό μας αποτύπωμα στον πλανήτη, δεν ήταν δυνατόν να μη λάβουν
μια «απάντηση». Δεν ξέρω βέβαια πόσοι θα την «ακούσουν« αυτή την «απάντηση». Πόσοι θα πάρουν το μήνυμα. Εγώ όμως το πιστεύω ότι ο πλανήτης, η Ζωή η ίδια μας στέλνει μηνύματα. Και είναι στο χέρι μας να τα αφουγκραστούμε.
Και η επόμενη μέρα στο θέατρο;
Το Θέατρο, ήταν, είναι και θα είναι πάντα εδώ. Ο θεατής πηγαίνει στο θέατρο, για να ανακαλύψει μια αλήθεια μέσα του. Είτε το συνειδητοποιεί, είτε όχι. Παλιά, οι άνθρωποι πήγαιναν στο θέατρο, φορώντας «τα καλά» τους. Αισθάνονταν ότι μετέχουν μίας «τελετουργίας μοιράσματος», ενότητας. Μιας κοινής ανάσας , ανάμεσα στη σκηνή και την πλατεία. Μιας κάποιας ιεροτελεστίας, η οποία δεν εκφράζεται εύκολα με λόγια, και γι’ αυτό έχει βάθος. Την έχουμε ανάγκη. Πρέπει εμείς οι ηθοποιοί, να έχουμε πάντα επίγνωση αυτής της αποστολής μας, για να συνεχίσει και το κοινό να μας τιμά με την παρουσία του. Οι φόβοι, σιγά σιγά θα ξεπεραστούν. Το θέμα είναι, όταν θα περάσουν όλα αυτά, η επόμενη μέρα να μας βρει ανανεωμένους και «καινούργιους».
