«Για πολλούς από εμάς, η σύγχρονη τέχνη είναι ένα είδος καταφυγίου από τις επιφανειακές τάσεις του κυρίαρχου πολιτισμού – ένα μέρος όπου οι εναλλακτικές αξίες, η πολιτική και οι διαφορετικές ταυτότητες θα μπορούσαν να διεκδικήσουν σε κάποιο βαθμό πολιτιστική αυτονομία», τα λόγια που μοιράζεται μαζί μας η Δρ. Σωζήτα Γκουντούνα. Μια ξεχωριστή προσωπικότητα στον χώρο της τέχνης, η Δρ. Σωζήτα Γκουντούνα είναι επιμελήτρια, ερευνήτρια και επίκουρη καθηγήτρια Ιστορία της Τέχνης. Με ένα σπουδαίο βιογραφικό κι ένα άξιο κοινωνικό και πολιτιστικό έργο, ίδρυσε μαζί με μια ισχυρή ομάδα, τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό “GREECE IN USA” που στοχεύει στην προώθηση του αρχαίου αλλά και σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού στις ΗΠΑ και όχι μόνο. Οι δράσεις του φορέα εστιάζουν στην πολιτιστική πολιτική και εξωστρέφεια του ελληνικού πολιτισμού προωθώντας τη διεθνή πολιτιστική συνεργασία και κοινωνική συμμετοχή.
Περισσότερα για τη δράση του οργανισμού και τους στόχους του θα μας αναφέρει ή ίδια στη συνέντευξη που μας παραχώρησε:
Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τον πολιτιστικό οργανισμό Greece in USA και το όραμά του;
Το “GREECE IN USA” ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2020 στη Νέα Υόρκη, στην έναρξη και κατά τη διάρκεια της περιόδου της πανδημίας. Η πόλη είχε μεταμορφωθεί σε πόλη φάντασμα, όπως όλα τα μητροπολιτικά κέντρα. Η μόνη αντίστοιχη εμπειρία για τους Νέο Υορκέζους ήταν η 11η Σεπτεμβρίου. Σε αυτό το κλίμα της «ατμόσφαιρας του φόβου» και έπειτα από έτη εμπειρίας στην προβολή Ελλήνων καλλιτεχνών στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη θυμήθηκα τις ιδρυτικές αρχές της Μπιενάλε Performa. Το Performa είναι ο οργανισμός στον οποίο οφείλω την εγκατάστασή μου στη Νέα Υόρκη το 2015, ο οποίος ιδρύθηκε εν μέρει κόντρα στον φόβο που προκάλεσαν οι τρομοκρατικές ενέργειες του 2001. Για ένα μήνα το Performa αλλάζει τον τρόπο που βιώνουν οι Νεοϋορκέζοι την πόλη και ιδιαίτερα το κέντρο της πόλης, έπειτα απ’ την 11η Σεπτεμβρίου, που ως τραυματικό γεγονός μετασχημάτισε τη σχέση των κατοίκων με τον δημόσιο χώρο.
Η Μπιενάλε έχει ως στόχο να “επαναδιεκδικήσει” τον δημόσιο χώρο αλλά και τοποθεσίες που άλλαξαν χρήση λόγω της επικράτησης του Real Estate. Η Performa διεξάγεται σε διαφορετικά σημεία στην πόλη, απ’ την Times Square και το τελωνείο της Νέας Υόρκης μέχρι μουσεία όπως το MoMA, Whitney, Guggenheim, BAM (Brooklyn Academy of Music and Dance), γκαλερί και άλλους πολιτιστικούς χώρους. Σε αυτό το πλαίσιο και τη δυναμική, οραματίστηκα το GREECE IN USA ως έναν οργανισμό που δεν ευθυγραμμίζεται με τις σύγχρονες φοβίες της αποστασιοποίησης και του εφησυχασμού, αλλά που «επαναδιεκδικεί» τη σημασία της τέχνης στην καθημερινή ζωή στον δημόσιο χώρο και που πρωτίστως δίνει φωνή σε μια συγκεκριμένη εθνικότητα που δεν έχει ουσιαστική ή επιδραστική παρουσία στα πολιτιστικά τεκταινόμενα της Αμερικής.
Ποιες είναι οι προκλήσεις που συναντήσατε;
Οι κύριες προκλήσεις, πέραν της πανδημίας που αλλάζει τελείως τον τρόπο που προσλαμβάνουμε την τέχνη, αφορούν στην αλλαγή του παραδείγματος για την πρόσληψη της σύγχρονης ελληνικής τέχνης στο εξωτερικό πέραν των στερεοτύπων για την ελληνική εθνικότητα που έχει επιβάλει κυρίως η κυρίαρχη κουλτούρα. Σε αντίθεση με τις διεθνείς τάσεις ιδιαίτερα στην Αμερική και στα ανεπτυγμένα πολιτιστικά κέντρα της Ευρώπης, η ελληνική σύγχρονη τέχνη αντιστέκεται περισσότερο στη μαζική κουλτούρα, είτε λόγω έλλειψης πόρων είτε λόγω διαφορετικών κοινωνικών καταβολών και ανησυχιών. Οι πολιτισμικές προοπτικές της ελληνικής σύγχρονης τέχνης διαφέρουν έντονα σε σχέση με τις διεθνείς, και αυτή η «ελληνική ιδιαιτερότητα» που δεν έχει ακόμη χαρτογραφηθεί διεθνώς προκάλεσε την ιδέα και συντέλεσε στην απόφαση για τη δημιουργία της πλατφόρμας “GREECE IN USA.”
Παράλληλα, ο εγκλεισμός της πανδημίας συνέπεσε τελείως συμπτωματικά με την πρόταση που υποβάλαμε στο Υπουργείο Πολιτισμού για το σωφρονιστικό σύστημα πριν τον Μάρτιο του 2020 και τη διάδοση του ιού, επομένως, αυτή η απρόσμενη και συμπτωματική συγκυρία ήταν καταλυτική για την πρόσληψη του εγχειρήματος.
Το κοινό πώς υποδέχτηκε το εγχείρημα;
Θεωρώ η υποδοχή του κοινού ήταν πολύ ειλικρινής και αυθόρμητη χάρη σε αυτή τη συγχρονικότητα μεταξύ του πραγματικού εγκλεισμού που όλοι βιώναμε και της θεματικής της έκθεσης που βασίστηκε στα περίφημα “Miranda Rights” και το 5th Amendment, που ως Έλληνες συναντάμε κυρίως στις αμερικάνικες αστυνομικές ταινίες. Μου έκανε πάντα εντύπωση η έκφραση «έχετε το δικαίωμα να παραμείνετε σιωπηλή/ός». Η σιωπή μετασχηματίζεται σε δικαίωμα όταν αυτά που μπορεί να ειπωθούν είναι επιβαρυντικά για τον πολίτη μιας δημοκρατικής πολιτείας. Το παράδοξο όμως έγκειται στο ότι κάποιοι πολίτες παραμένουν πάντα σιωπηλοί διότι δεν τους δίδεται η δυνατότητα διατύπωσης λόγου που συνεπάγεται με το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης. Στην ομαδική έκθεση τα “Miranda Rights” αποκτούν μια μεταφορική υπόσταση για τη διερεύνηση ηθικών ζητημάτων, αλλά και αισθητικών μορφών και καλλιτεχνικών μέσων εφόσον η σιωπή αποτελεί το επιστέγασμα της αφαίρεσης.
Θα ήθελα να διευκρινίσω ότι για τις εναρκτήριες εκθέσεις ήταν επιτακτική η ανάγκη να χαρτογραφηθεί όσο περισσότερο αντικειμενικά η σύγχρονη ελληνική σκηνή τέχνης ώστε να γίνει πιο κατανοητό το εγχείρημα της “Ελλάδας στις ΗΠΑ” για τους συναδέλφους και το κοινό στο εξωτερικό που δεν οφείλουν να γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες της τοπικής σκηνής. Οι πρακτικές και καλλιτεχνικές προκλήσεις είναι μεγάλες και χρειάζεται ένας ξεκάθαρος στόχος ο οποίος δεν θα ήταν εμφανής σε μια δράση που θα συμμετείχαν δέκα καλλιτέχνες. Δεν είναι μόνο ποσοτικό θέμα αλλά κυρίως ποιοτικό. Επιδιώκουμε την “αντικειμενική” “δημοκρατική” χαρτογράφηση χωρίς διάθεση αποκλεισμών και αυτή η τοποθέτηση αναδεικνύει και τις βασικές αξίες του οργανισμού δηλαδή τη διασφάλιση της ποιότητας αλλά μέσα από ένα γενναιόδωρο και συνειδητά προσιτό πρίσμα και αξιακό σύστημα. Έπειτα όμως από αυτή τη “χαρτογράφηση” και την εστίαση σε θεματικές έχουμε ως στόχο και τις μετακλήσεις ελληνικών παραγωγών, την εμβάθυνση στο έργο συγκεκριμένων καλλιτεχνών με ατομικές παρουσιάσεις, καθώς και τις συνέργειες με φορείς των παραστατικών, εικαστικών τεχνών. Θεωρούμε ότι τα 150 έργα με κοινωνικό προσανατολισμό που παρουσιάζονται στις πρώτες εκθέσεις για τη διεθνοποίηση του ελληνικού πολιτισμού στις ΗΠΑ ενισχύουν τους στόχους του εγχειρήματος για μια διαφορετική, ιδιαίτερη και ενδελεχή προώθηση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού.
Ποιες είναι οι επερχόμενες δράσεις του οργανισμού και ποιοι οι μελλοντικοί στόχοι στην Ελλάδα αλλά και στην Αμερική;
Η «Ελλάδα στις ΗΠΑ» στοχεύει στην ενεργοποίηση της δυναμικής της σύγχρονης ελληνικής τέχνης με παρεμβάσεις σε πολιτιστικούς χώρους και στον δημόσιο χώρο της Νέας Υόρκης. Ως επιμελητής του Performa, συνειδητοποίησα ότι Έλληνες και Κύπριοι καλλιτέχνες, όπως η Μαρία Χασάμπη, κατάφεραν να έχουν μια ισχυρή πολιτιστική ανταλλαγή με Αμερικανούς και διεθνείς συναδέλφους. Έχω την εντύπωση ότι οι επιμελητές θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα για τη σύγχρονη ελληνική σκηνή και γι’ αυτό ο ρόλος μιας οργάνωσης όπως η «Ελλάδα στις ΗΠΑ» μπορεί να είναι καταλύτης για την προώθηση του έργου σύγχρονων Ελλήνων εικαστικών και ερμηνευτών καλλιτεχνών στο εξωτερικό μέσω της ώσμωσης με διεθνείς καλλιτέχνες και επιμελητές.
Performance of Figures by Maria Hassabi, (2019), with Oisín Monaghan, Alice Hayward, Mickey Mahar, Omagbitse Omagbemi Sound: Stavros Gasparatos. Στολές: Βικτόρια Μπάρτλετ. Στο Aixoni Sculpted Theatre στην Ελλάδα σχεδιασμένο από τη Nella Golanda σε επιμέλεια της Sozita Goudouna με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση.
Τα πρώτα χρόνια είχαμε ως στόχο να χαρτογραφήσουμε την ελληνική σκηνή της σύγχρονης τέχνης με τον πιο αντικειμενικό τρόπο, στο βαθμό που αυτό είναι ανθρωπίνως δυνατό και λόγω του COVID υπήρχαν πολλοί περιορισμοί. Για φέτος και στο μέλλον, θα επικεντρωθούμε σε ατομικές παρουσιάσεις καλλιτεχνών στη Νέα Υόρκη και σε άλλα μητροπολιτικά κέντρα, αλλά και σε ομαδικές εκθέσεις και περφόρμανς που καλούν τους Έλληνες καλλιτέχνες σε δημιουργικό διάλογο με διεθνείς και Αμερικανούς καλλιτέχνες.
Πιο συγκεκριμένα, τον Νοέμβριο, η «Ελλάδα στις ΗΠΑ» συνεργάζεται με τον Νεκτάριο Σ. Αντωνίου, μέλος του διοικητικού συμβουλίου μας, για να παρουσιάσει την παγκόσμια πρεμιέρα του Arvo Pärt στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Ο Ναός του Ντεντούρ είναι το σκηνικό για την παγκόσμια πρεμιέρα του Εσθονού συνθέτη Arvo Pärt Αγίου σε ανάθεση του Νεκτάριου Σ. Αντωνίου σε συνεργασία με το The Schola Cantorum και το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Αριστουργήματα από την καριέρα επτά δεκαετιών του συνθέτη εκτελούνται από τη χορωδία The Schola Cantorum και το Artefact Ensemble, υπό τη διεύθυνση του υποψήφιου για Grammy χορωδιακού μαέστρου Benedict Sheehan. Σολίστ από την Experiential Orchestra διευθύνει ο βραβευμένος με Grammy Maestro James Blachly. Κατ’ επέκταση το Greece in USA εστιάζει και στο επιμελητικό έργο των Ελλήνων συναδέλφων προβάλλοντας το έργο τους σε συνεργασία με τον οργανισμό μας.
Επίσης, στοχεύουμε να παρουσιάσουμε την Ελληνο -Νοτιοαφρικανή καλλιτέχνη Penny Siopis και το κομμάτι της “Welcome Visitors!” με τη συμμετοχή μουσικών τζαζ με έδρα τη Νέα Υόρκη. Το έργο βασίζεται στην ιστορία της μελωδίας τζαζ “Skokiaan” που συνέθεσε το 1947 ο μουσικός από τη Ζιμπάμπουε August Musarurwa. Η μελωδία έγινε διεθνής επιτυχία από τον Λούις Άρμστρονγκ το 1954. Αναμιγνύοντας αρχειακό υλικό από την περιοδεία του Άρμστρονγκ στη Νότια Αφρική το 1960 με ανώνυμα πλάνα από την ταινία του σπιτιού, η ταινία συνδέει τη μετανάστευση της μελωδίας με εικόνες Ζουλού, πραγματικές και φανταστικές, και τις συνδέσεις μεταξύ της Νότιας Αφρικής και του αμερικανικού νότου που αποκαλύπτει.
Σχεδιάζουμε επίσης να παρουσιάσουμε ένα νέο έργο όπερας που συνέθεσε ο νεαρός Έλληνας καλλιτέχνης Ορέστης Παπαϊωάννου με λιμπρέτο του Αλέκου Λούντζη και συν-συγγραφέα στα αγγλικά, Ορφέας Απέργης με τίτλο “The Fall of the House of Commons” ιδανικά για να παιχτεί στο σπίτι του Πόε στη Φιλαδέλφεια. Το έργο συνδέει τη μοναδικότητα του εμβληματικού σπιτιού του Πόε με το πιο συνηθισμένο καθημερινό σπίτι (φέρνοντας έτσι σε έντονη αντίθεση τις έννοιες του «υψηλού» και του «κιτς»). φιλοδοξεί επίσης να συνδυάσει μουσικά ιδιώματα που κυμαίνονται από κλασικό οπερατικό μελόδραμα μέχρι και τις πολυ-στιλιστικές, εκλεκτικές επανασυνθέσεις, τυπικές της μεταμοντέρνας μουσικής.
Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τη δράση σας στην Ελλάδα;
Τον Ιούλιο του 2020 και ενώ ακόμη βρισκόμασταν στην ανασφάλεια της πανδημίας, ο κ. Λευτέρης Γιοβανίδης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, με κάλεσε να σχεδιάσω το εικαστικό πρόγραμμα του Θεάτρου. Με μεγάλη γενναιοδωρία, το διοικητικό συμβούλιο ενέκρινε την πρόταση για ένα διακαλλιτεχνικό πρόγραμμα που εστιάζει στον διάλογο μεταξύ Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών με επίκεντρο τους συμβολισμούς του ίδιου του Πειραιά ως λιμάνι πολιτιστικών ανταλλαγών.
Παράλληλα, από το 2016 προσπαθούσα να φέρω το έργο “Airport” του John Akomfrah στην Ελλάδα διότι με είχε σαγηνεύσει όταν το πρωτοείδα. Υπήρχαν όμως πολλές δυσκολίες επειδή η βίντεο-εγκατάσταση είναι πολύ απαιτητική. Το γεγονός όμως ότι το ίδιο το έργο γυρίστηκε και στον Πειραιά και αποτίει τιμή και στην πολιτιστική μας ιστορία αλλά και στο έργο του Θόδωρου Αγγελόπουλου, που έχασε τη ζωή του στον Πειραιά, συνετέλεσαν στην ιδανική παρουσίαση της εγκατάστασης στην κεντρική σκηνή του ιστορικού θεάτρου.
Από το “Airport” λοιπόν στο «Artport” για ένα λιμάνι που μπορεί να απογειωθεί μέσω μιας πραγματικής σύγχρονης πολιτιστικής ανάπτυξης. Γνωρίζουμε ότι τα κτίρια σιλό έχουν μετασχηματιστεί διεθνώς σε εξαιρετικά μουσεία όπως ήταν ο στόχος με τον διαγωνισμό πριν πολλά έτη για το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά. Θυμάμαι από τότε ότι οι ειδήμονες θεωρούσαν ότι δεν πρόκειται το μουσείο να υλοποιηθεί άμεσα. Το πρόγραμμα που σχεδιάσαμε επιχειρεί να καλύψει αυτό το πολιτιστικό κενό και συμπληρώνει τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες των γκαλερί που έχουν ανοίξει παραρτήματα στον Πειραιά όπως και κάποιων ιδρυμάτων. Το έργο του Andres Serrano στην Πέτρινη Αποθήκη, που πρώτη φορά παραχωρείται στο Δημοτικό Θέατρο από τον ΟΛΠ υπογραμμίζει και τον δημιουργικά ανατρεπτικό χαρακτήρα που επιδιώκουμε να έχει το πρόγραμμα.
Πείτε μας πιο συγκεκριμένα για το εικαστικό πρόγραμμα και τη συνεργασία σας με το Δημοτικό θέατρο Πειραιά, την έκθεση του Andres Serrano και τη βιντεοεγκατάσταση του John Akomfrah; Γιατί επιλέξατε τους συγκεκριμένους καλλιτέχνες;
Το εικαστικό πρόγραμμα συνθέτει ένα διάλογο μεταξύ αυτών των δύο διακεκριμένων εικαστικών που φαινομενικά είναι αρκετά διαφορετικοί αλλά που στην πραγματικότητα είναι “τόσο μακριά αλλά τόσο κοντά.” Ο 70χρονος Αμερικανός Andres Serrano, με καταγωγή από την Ονδούρα και την Κούβα, που έχει εκφράσει την επιθυμία να φωτογραφίσει τους αστέγους της Ελλάδας και ο 64χρονος Βρετανός John Akomfrah, με καταγωγή από την Γκάνα, ιδρυτής το 1982 του Black Audio Film Collective (BAFC) – ένας από τους λίγους διεθνείς εικαστικούς που κατόρθωσαν να αποτυπώσουν με τόσο ποιητικό τρόπο την ελληνική κρίση – είναι οι εκφραστές αυτού του διαλόγου.
Θεώρησα ότι η οπτική του Andres Serrano παραμένει επιδραστική και ότι είναι περίεργο που το έργο του δεν είχε παρουσιαστεί στην Αθήνα. Η νέα εκθεσιακή αίθουσα του ΟΛΠ ταίριαξε απόλυτα με την ατομική έκθεση “Torture” του Serrano του οργανισμού a/political που διαπραγματεύεται την πράξη της πρόκλησης έντονου σωματικού ή ψυχολογικού πόνου από έναν άνθρωπο σε έναν άλλο και με τον site-specific (επιτόπιο) χαρακτήρα του πρότζεκτ.
Από τη δεκαετία του ’80 στη Νέα Υόρκη, το έργο του Serrano έχει πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις, εγείροντας ερωτήματα παγκοσμίως σε σχέση με τη λογοκρισία, το γούστο, τη δημόσια ευπρέπεια και τους αποδεκτούς τρόπους έκφρασης. Το όνομα του Serrano, μαζί με το Robert Mapplethorpe, ήταν στο σταυροδρόμι των Πολιτιστικών Πολέμων του 1989 στη Νέα Υόρκη όταν η φωτογραφία του με τίτλο “Immersion (Piss Christ)” (1987), έγινε το θέμα μιας εθνικής συζήτησης για την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης και τη δημόσια χρηματοδότηση αμφιλεγόμενης τέχνης. Όμως ο Serrano με την ποιητική του έργου του, υπερβαίνει τη δημόσια συζήτηση για τη λογοκρισία του έργου τέχνης όπως αυτή εκφράστηκε στα ιστορικά έργα του, ενώ ο John Akomfrah εστίασε στην πρόσφατη οικονομική κρίση της Ελλάδας και στο εγκαταλελειμμένο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού για να συλλάβει και να αποτυπώσει την Ελληνική Ιστορία μέσα από μια ελαστική αίσθηση και προσέγγιση του ιστορικού χρόνου. H βιντεοεγκατάσταση “Airport” που ενέπνευσε το “Artport” έχει συλληφθεί ως ένας διαλογισμός για την ιστορία της Ελλάδας και την πρόσφατη οικονομική της κρίση. Το έργο εστιάζει στο τοπίο της Νότιας Ελλάδας και στο εγκαταλελειμμένο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού που μετασχηματίζεται. Η ταινία εμπνέεται από το έργο δύο κινηματογραφικών ταινιών του Stanley Kubrick (1928-1999) και του Θόδωρου Αγγελόπουλου (1935–2012). Η ελαστική αίσθηση του χρόνου της ταινίας αναφέρεται στο 2001: A Space Odyssey (1968), ενώ η τεχνική της συνεχούς κίνησης μεταξύ της κάμερας, των χαρακτήρων και των τοποθεσιών του Αγγελόπουλου χρησιμοποιείται επίσης σε ένα ποιητικό αποτέλεσμα.
Σχετικά με τη Mykonos Biennale, ποια θα είναι η δράση σας εκεί, καθώς επίσης και στο Caribbean – Greece exchange;
Το καλοκαίρι του 2021 έπειτα από ένα ταξίδι έρευνας στην Αρούμπα σχεδίασα ένα περιοδικό καλλιτεχνικό πρόγραμμα με τίτλο “Ελλάδα – Καραϊβική Πολιτιστικές Ανταλλαγές” με αφορμή την Μπιενάλε Μυκόνου και την πρόσκληση της εικαστικού Λυδίας Βενιέρη, σε μια προσπάθεια δημιουργίας πολιτιστικών γεφυρών και για τη μετέπειτα εξαγωγή του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού στην Καραϊβική. Πρόθεση μου ήταν να δημιουργήσω ένα δίκτυο που συνδέει το ποικίλο δημιουργικό τοπίο της Καραϊβικής και τεκμηριώνει διαπεριφερειακές προσπάθειες για την προώθηση εξαιρετικών καλλιτεχνών στις τοπικές και παγκόσμιες κοινότητες τέχνης.
Σε συνεργασία με το Ateliers ’89 Academia de Bellas Artes Aruba και τον διευθυντή του ιδρύματος Elvis López πρότεινα τους ακόλουθους 10 καλλιτέχνες που παρουσιάζονται στην Μπιενάλε: Chelsea Peteson, Irvin Aguilar, Jess Wolf, Ken Wolff, Romelinda Maldonado, Samuel Samiento, Velvet Zoe Ramos, Wilfred Jansen, Alydia Wever. Οι προσπάθειες για τη σύνδεση των τεχνών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο συμβαδίζουν με τις προσπάθειες σύνδεσης της τέχνης της Καραϊβικής και των καλλιτεχνών παγκοσμίως, υποστηρίζοντας τη σύγχρονη τέχνη και καλλιτέχνες σε μια περιφερειακή και διεθνή πλατφόρμα και ενισχύοντας τους οργανισμούς τέχνης που προωθούν καλλιτέχνες της Καραϊβικής. Μία από τις δυσκολίες είναι η πολιτιστική, οικονομική και φυσική απομόνωση που χωρίζει διάφορα μέρη της περιοχής της Καραϊβικής. Στην Μπιενάλε Μυκόνου κάλεσα επίσης τους καλλιτέχνες Shayma Aziz, Adham Hafez, Luigi Ontani, Lola Montes Schnabel, Peter Schuyff, Steven C. Harvey, Νίκο Χαραλαμπίδη και τον μουσικό Max ZT.
Σε αυτό το πλαίσιο ο συνεργάτης μου κ. López έχει ιδρύσει την πλατφόρμα Caribbean Linked. Διαφορετικές γλώσσες, πολιτιστικές παραδόσεις, διοικητικά συστήματα και ανεπαρκείς επικοινωνίες και ταξίδια σημαίνουν ότι η περιοχή παραμένει πολιτισμικά κατακερματισμένη. Η καλλιέργεια μιας περιφερειακής και διεθνούς ανταλλαγής γύρω από την τέχνη και τους καλλιτέχνες της Καραϊβικής είναι μία από τις κύριες προτεραιότητες και συνεισφορές της πολιτιστικής ανταλλαγής που σχεδίασα.
Είστε μια προσωπικότητα με ένα διαρκές πολιτιστικό έργο, ποιοι είναι οι δικοί σας στόχοι για το μέλλον ως ιδρύτρια του οργανισμού Greece in USA, αλλά και φυσικά ως Curator και ερευνήτρια;
Διδάσκοντας στο Πανεπιστήμιο της Πόλης της Νέας Υόρκης, ενδιαφέρθηκα για τις αμερικανικές πτυχές της δημόσιας εκπαίδευσης που είναι τόσο διαφορετικές από τις ευρωπαϊκές. Νομίζω ότι το CUNY παρουσιάζει ένα συναρπαστικό δημόσιο εκπαιδευτικό μηχανισμό και έμεινα έκπληκτη από τους μαθητές μου που ήταν τόσο διαφορετικοί από τους μαθητές μου στο NYU. Μαθητές που εργάζονται ως νυχτοφύλακες ή σε άλλα πολύ σκληρά επαγγέλματα και που αγωνίζονται να επιβιώσουν και να σπουδάσουν. Αυτό έδωσε νόημα στον ρόλο μου ως καθηγήτρια και την ίδια τη διδασκαλία της ιστορίας της τέχνης. Έτσι, το CUNY και ο εγκλεισμός που βιώσαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας με ενέπνευσε να σκεφτώ τον εγκλεισμό με έναν τρόπο που δεν είχα σκεφτεί πριν, ειδικά ως πολίτης της Ευρώπης. Δεν έχουμε ιδιωτικές φυλακές και το σύστημα δικαιοσύνης είναι πολύ διαφορετικό.
Η εναρκτήρια έκθεση του “Greece in USA” είχε τον τίτλο «Το Δικαίωμα στη Σιωπή» και το ανεπίσημο μότο του οργανισμού δηλώνει ότι «δίνουμε φωνή στους Έλληνες καλλιτέχνες», εντούτοις δύο μήνες έπειτα από την ίδρυση του οργανισμού στη Νέα Υόρκη, στις 25 Μαΐου 2020, έλαβε χώρα η δολοφονία του George Floyd. Σε συνδυασμό με την πανδημία και τον περιορισμό της βασικής μας βιολογικής ανάγκης έγινε επιτακτική η ανάγκη να καταπιαστούμε με το ζήτημα τις πολιτικής της αναπνοής και τους τρόπους με τους οποίους η σωματικότητα και η βιολογία αλληλεπιδρά με την πολιτική.
Κεντρικός στόχος του “Greece in USA” είναι να μην περιοριζόμαστε σε ελληνικές θεματικές αλλά να διαπραγματεύομαστε διεθνή ζητήματα και καίριες, αλλά επίκαιρες θεματικές που απασχολούν τη δεδομένη στιγμή την τοπική αλλά και την ελληνική κοινωνία. Η ομαδική έκθεση “Το Δικαίωμα στην Αναπνοή” έχει ως αφετηρία τη «δύσπνοια» που προέρχεται από την εμπειρία της πολιτικής πίεσης, της κοινωνικής αδικίας και της οικονομικής λιτότητας, διερευνώντας τη σύνδεσή της με την ποιητική, τη σωματική τέχνη και την ενσωματωμένη πολιτική. Οι ανησυχίες που προκάλεσαν τις συζητήσεις του κινήματος «Δεν μπορώ να Αναπνεύσω» γύρω από φυλετικά ζητήματα, τις διακρίσεις και τη βία έχουν μείνει αναπάντητες για πάρα πολύ καιρό. Ταυτόχρονα, οι αμέτρητες κοινωνικές αδικίες και η πολιτική του αναλώσιμου που θέτει η πανδημία COVID-19 αποκαλύπτουν τις αυταπάτες μιας μετα-φυλετικής κοινωνίας, καθώς και τη στέρηση του καθολικού δικαιώματος αναπνοής (βλ. Achille Mbembe). Το θέμα του περιορισμού της αναπνοής όπως το προσδιορίζει η έκθεση έχει και ως στόχο την επανεκτίμηση της μεταρρύθμισης της ποινικής δικαιοσύνης.
Ως ερευνήτρια αυτό το έτος θα μελετήσω και πιο διεξοδικά τις παραπάνω θεματικές σε συνεργασία με το ινστιτούτο “The Organism of Poetic Research” που στηρίζεται από τα Πανεπιστήμια NYU και Brown. Η πρόθεση είναι τα πρότζεκτ του Greece in USA να ολοκληρώνονται και με σχετική έρευνα και δημοσιεύσεις και σε αυτό το πλαίσιο έχουμε αναθέσει στον καθηγητή Μιχάλη Σκαφίδα και μια νέα μονογραφία για τον Λουκά Σαμαρά βασισμένη σε σπάνιες συνεντεύξεις του εικαστικού που θα εκδοθεί σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο Eris Press.
Παράλληλα, θα ήθελα να εντάξω στις συνάψεις της έρευνάς μου και τη δράση που παρουσιάσαμε με την καταξιωμένη Αμερικανίδα περφόρμερ και εικαστικό, Karen Finley και την Αφροαμερικανίδα Kimiyo Bremer, για ένα ξεχασμένο κεφάλαιο στην ιστορία της Νέας Υόρκης σε ένα σημείο του Central Park που δεν είναι τόσο γνωστό στο ευρύ κοινό. Η δράση έλαβε χώρα στο Seneca Village, που αποτελεί τον πρώτο σημαντικό οικισμό Αφροαμερικανών ιδιοκτητών και το επίκεντρο της μαύρης πολιτικής εξουσίας στο Μανχάταν κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, στον οποίο εκδιώχθηκαν 1.600 περίπου Αφροαμερικάνοι. Ο οικισμός καταλάμβανε το δυτικό άκρο του Central Park, μεταξύ περίπου 83ης και 89ης οδού. Οι Νεουορκέζοι συνήθως θεωρούν ότι η δουλεία περιοριζόταν στον Νότο, αλλά το 1991 ανασκαφή στο Νότιο Μανχάταν κατέδειξε ότι υπήρχαν εκατοντάδες σκελετοί σε ξεχασμένο νεκροταφείο αποικιακής εποχής με 15,000 σκελετούς Αφρικανών. Ο τόπος ταφής, γνωστός από το 2006 ως Εθνικό Μνημείο Αφρικανικής Ταφής, υπογράμμισε το γεγονός ότι η Νέα Υόρκη στα τέλη του 18ου αιώνα ήταν το επίκεντρο του δουλεμπορίου. Το 1799 η πολιτεία της Νέας Υόρκης επικύρωσε τη σταδιακή χειραφέτηση για τους υποδουλωμένους απογόνους που γεννήθηκαν μετά τις 4 Ιουλίου του ίδιου έτους αλλα μέχρι το 1827 μόνο 16 Αφροαμερικάνοι είχαν δικαίωμα ψήφου στο Μανχάταν. Πέρα από αυτό το γεγονός, λευκοί Νεουορκέζοι καταστρατηγούσαν αδιάκοπα τα αφροαμερικάνικα θεσμικά όργανα, πυρπολώντας εκκλησίες και μπλοκάροντας τις προσπάθειες κατασκευής σχολείων. Η φυλετική τρομοκρατία επιδεινώθηκε και κανένας Αφροαμερικανός δεν ήταν ασφαλής. Η δράση μας επιδιώκει να φωτίσει πτυχές αυτής της ιστορίας της πόλης στην προσπάθεια ερμηνείας ζητημάτων κοινωνικής δικαιοσύνης.
Για πολλούς από εμάς, η σύγχρονη τέχνη είναι ένα είδος καταφυγίου από τις επιφανειακές τάσεις του κυρίαρχου πολιτισμού – ένα μέρος όπου οι εναλλακτικές αξίες, η πολιτική και οι διαφορετικές ταυτότητες θα μπορούσαν να διεκδικήσουν σε κάποιο βαθμό πολιτιστική αυτονομία. Θεωρώ ότι, λόγω της έλλειψης ισχυρών υποδομών στη χώρα μας, η πολιτιστική μας διπλωματία θα έπρεπε να επικεντρωθεί και σε «αντι-συμβατικούς» τρόπους προβολής της σύγχρονης τέχνης.
