Μου το χάρισε μια αγαπημένη μου φίλη, δώρο για τα Χριστούγεννα. Μικρό, λιτό με δύο πόδια στο εξώφυλλο που σε προσκαλούν να τα ακολουθήσεις. Το βιβλίο Σωτηρία της Χαράς Ρόμβη σου συστήνει έξι πρόσωπα, έξι ιστορίες ανθρώπων, οικείων μα συνάμα μακρινών. Έξι λαϊκά πρόσωπα μιας μικροαστικής Ελλάδας που μοιάζει κολλημένη στα γρανάζια προηγούμενων δεκαετιών. Όλο και κάτι σου θυμίζουν, μια ιστορία που άκουσες κάποτε στη γειτονιά, μια ιστορία που διάβασες σε μια εφημερίδα, μια ιστορία που φαντάστηκες, μια ιστορία που ίσως έζησες.
Ένα καλοκαίρι στο χωριό που καταλήγει σε ανείπωτη τραγωδία, μια βόλτα για να γεμίσει η καθημερινότητα στο καινούργιο σουπερμάρκετ που τελικά εξελίσσεται σε κάτι που μοιάζει με φάρσα, ένας έρωτας που δεν λέει να ξεχαστεί, ένας άλλος που ευτυχώς ξεχνιέται για πάντα, μια εξόρμηση για τα κάλαντα των Χριστουγέννων που μετατρέπεται σε μάθημα ταξικής αυτογνωσίας, η φωτογραφία μιας βάφτισης που αποκαλύπτει μια κρυμμένη ζωή.
Η Χαρά Ρόμβη και η πρώτη της συγγραφική απόπειρα δεν περνάει απαρατήρητη. Με τρυφερότητα, αφοπλιστική ειλικρίνεια, μεράκι και σίγουρα συγγραφική δύναμη μας καταθέτει μια αξιόλογη συλλογή διηγημάτων που σίγουρα μας δημιουργεί την προσδοκία της επόμενης φοράς. Με αφορμή αυτή τη νέα της εκδοτική δουλειά, μιλήσαμε μαζί της.
Aν σου ζητούσα να συστηθείς πώς θα το έκανες; Λίγα λόγια για σένα, εκείνα που ξεχωρίζεις στη ζωή σου και εκείνα που σε έχουν οδηγήσει στον δρόμο που βρίσκεσαι τώρα;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα. Δουλεύω πολλά χρόνια στην εστίαση και στο παρελθόν έχω δουλέψει και ως μοδίστρα, κι αυτό ήταν απ’ τα πιο ωραία πράγματα που έχω κάνει. Από έφηβη διαβάζω λογοτεχνία και πάνε χρόνια τώρα που κατάλαβα ότι η ανάγνωση είναι από τα λίγα πράγματα που μου δίνουν βαθιά ικανοποίηση. Στη γραφή φυσικά με έφερε η αγάπη για την ανάγνωση. Διάβαζα, διάβαζα μέχρι που είπα να καταπιαστώ κι εγώ με το γράψιμο.
Ποια η σπίθα που πυροδότησε τη συγγραφή αυτού του βιβλίου;
Κάποια στιγμή, πριν μερικά χρόνια, δοκίμασα να γράψω ένα διήγημα. Μέχρι τότε δεν είχα γράψει κάτι σε πεζό. Έγραψα λοιπόν τη Σωτηρία, το ομώνυμο διήγημα της συλλογής. Αυτό το πρώτο διήγημα μού άνοιξε την όρεξη, κι έτσι ακολούθησαν και τα υπόλοιπα.
Ποιοι είναι οι ήρωες και οι ηρωίδες του βιβλίου σου;
Είναι άνθρωποι καθημερινοί, μικροαστοί που ζουν στην Αθήνα την εποχή του ’80 και του ’90. Έξι πρόσωπα, που για τον καθένα και την καθεμία μαθαίνουμε μια ιστορία.
Νιώθεις να υπάρχει μια προσωπική σχέση με τους ήρωες του βιβλίου σου;
Τους επινόησα, άρα έχω απόλυτα προσωπική σχέση μαζί τους. Ενίοτε τους σκέφτομαι ως ζώντες και δρώντες στο σήμερα. Ας πούμε, τις προάλλες σκεφτόμουν τι θα μπορούσε να ψηφίσει ο Βασίλης στις ευρωεκλογές.
Τα διηγήματα της συλλογής δίνουν εικόνες από την Ελλάδα περασμένων δεκαετιών, όταν ακόμα ήσουν παιδί. Νοσταλγία, κοινωνικός σχολιασμός;
Νομίζω ότι αν βάλουμε σε μια σχέση τη νοσταλγία και τον κοινωνικό σχολιασμό, προκύπτει η συνειδητοποίηση. Γράφοντας αυτές τις ιστορίες, εγώ η ίδια, προσπάθησα να συνειδητοποιήσω τη συγκεκριμένη εποχή και κυρίως τους ανθρώπους αυτής της εποχής. Αλλά δεν μπορώ να πω ότι το ηθογραφικό πλαίσιο είναι αυτό που με ενδιέφερε πρωτίστως. Αυτό που με ενδιέφερε πραγματικά, και εξακολουθεί να με ενδιαφέρει, είναι ο άνθρωπος ανεξαρτήτως εποχής, ο αιώνιος άνθρωπος. Η αναζήτηση δηλαδή μιας φύσης της ψυχής· αν υπάρχει τέτοιο πράγμα δηλαδή.
Σου λείπει κάτι από εκείνες τις εποχές;
Μου λείπει η παιδική μου αντίληψη για τον κόσμο. Τότε που ένιωθα ότι ο κόσμος όλος είναι το σπίτι μου, η γειτονιά μου, το σχολείο μου και ένα μέρος κάπου μακριά που ήταν το χωριό μου. Α, και ο κόσμος της τηλεόρασης βεβαίως. Ανήκω σε μια γενιά που ως παιδιά βλέπαμε πολλή τηλεόραση, ακόμα και προγράμματα ακατάλληλα για την ηλικία μας.
H Μαρίνα, αν και δεν ταυτίζομαι μαζί της, είναι η αγαπημένη μου. Έχει κάτι εκνευριστικά μικροαστικό αλλά την ίδια στιγμή, μεταμορφώνεται σε ηρωίδα στα μάτια μου. Ξεχωρίζεις κάποια από τις ηρωίδες των διηγημάτων σου; Eίχες μια διαίσθηση ποια θα αγαπηθεί περισσότερο;
Η αγαπημένη μου ηρωίδα θα έλεγα ότι είναι η αφηγήτρια από το διήγημα Θεία. Μια νεαρή γυναίκα που είναι ψυχικά στιγματισμένη από την απώλεια της θείας της. Την συμπονώ αυτή την ηρωίδα γιατί υποφέρει για πολλά χωρίς να φταίει πουθενά. Η Μαρίνα είναι το διήγημα που με ταλαιπώρησε περισσότερο, γιατί δεν ήξερα από την αρχή τι ακριβώς θέλω να πω, δεν μπορούσα να βρω τα κέντρα του. Και γι’ αυτό θεωρούσα, ή μάλλον φοβόμουν, ότι είναι το πιο αδύναμο διήγημα της συλλογής. Όμως η Μαρίνα φαίνεται να είναι η ιστορία που έχει αγαπηθεί περισσότερο, κι αυτό με έχει εκπλήξει. Πάντως εγώ στον Βασίλη πόνταρα. Ίσως επειδή είναι η δική μου αγαπημένη ιστορία.
Πιστεύεις πως ακόμα υπάρχουν γυναίκες σαν τη Μαρίνα; Μια γυναίκα που υπομένει έναν πολυετή έρωτα για χρόνια δίχως ανταπόκριση και μια ωραία μέρα, μαθαίνοντας πως εκείνος που αφιέρωσε ολοκληρη τη ζωή της την απατάει, αποφασίζει να τον σκοτώσει;
Μπορεί. Σίγουρα όμως αυτόν τον τύπο γυναίκας, που περιμένει χρόνια και χρόνια να την αποκαταστήσει ο αγαπημένος της, δεν τον συναντάμε συχνά σήμερα. Αν αναφέρεστε στη Μαρίνα που περιμένει, που «πηνελοπίζει», όπως λέει και μια φίλη. Τώρα, αν αναφέρεστε στη Μαρίνα ως φόνισσα του αγαπημένου της…ε, πρόκειται για περίπτωση. Αυτή είναι μια πραγματικά σπάνια περίπτωση. Πάντα ήταν! Γενικά οι γυναίκες σπάνια είναι δράστριες. Γι’ αυτό και ο όρος «δράστρια» δεν ακούγεται ωραία. Ενώ το «δράστης»… Πριν από καιρό στις ειδήσεις ένας δημοσιογράφος είπε «η δράστης». Φανταστείτε!
Στα διηγήματά σου νιώθω ότι δεν εκβιάζεις την ανατροπή, δεν σε ενδιαφέρει να πυροδοτήσεις συναίσθημα και ένταση στον αναγνώστη. Νιώθω ότι γράφεις περισσότερο για σένα. Ισχύει αυτό; Είναι η γραφή προσωπικό βίωμα;
Με ενδιαφέρει να πυροδοτήσω συναισθήματα και ένταση (ότι κι αν εννοούμε ένταση) στον αναγνώστη. Βασικά, αυτό με ενδιαφέρει πάνω απ’ όλα. Γιατί αν ένα λογοτεχνικό κείμενο δεν το κάνει αυτό, είναι αποτυχημένο. Καταλαβαίνω όμως τι θέλετε να πείτε. Ναι, δεν φτιάχνω ιστορίες για να λειτουργήσουν σαν απόχη συναισθημάτων· το λέω με την έννοια του κυνηγιού. Και δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς συγγραφέας να έχει τέτοιου είδους έλεγχο πάνω στα κείμενά του. Δεν γράφω για μένα. Όταν γράφω πάντα έχω στο μυαλό μου ότι με διαβάζει κάποιος. Απλώς αυτός ο κάποιος είμαι εγώ. Γράφω δηλαδή ότι θα μου άρεσε να διαβάσω. Για την ακρίβεια κάνω ότι μπορώ. Δεν πιστεύω ότι η γραφή είναι προσωπικό βίωμα. Δεν γράφει κανείς απλά για να εκφραστεί, να εκτονωθεί ή να στοχαστεί. Για να εμπλακείς πραγματικά με τη σφαίρα της λογοτεχνίας χρειάζεται να διαθέσεις την αντίληψή σου πέρα από τον εαυτό σου και πολλές φορές μακριά από αυτόν.
Θα ήθελες να είχες γράψει λίγο νωρίτερα στη ζωή σου;
Ναι, θα το ήθελα. Κυρίως για λόγους εσωτερικού προσανατολισμού.
Όταν δεν γράφεις με τι ασχολείσαι;
Ένα μεγάλο διάστημα μέσα στη μέρα φροντίζω το μωρό μου. Όταν έχω ελεύθερο χρόνο διαβάζω, και όταν έχω σωματικές αντοχές ράβω, γιατί είναι ο ιδανικός τρόπος να ακούω μουσική.
Το βιβλίο που έχεις αγαπήσει στη ζωή σου ή εκείνο που στάθηκε καθοριστικό;
Καθοριστικό ήταν Ο Γέρος και η Θάλασσα του Χέμινγουέι, γιατί ήταν το πρώτο λογοτεχνικό βιβλίο που διάβασα και με έκανε να πέσω με τα μούτρα στη λογοτεχνία. Όμως το βιβλίο που σκέφτομαι πολύ συχνά είναι το Ανεμοσκορπίσματα του Μάρκες. Εκεί ο Μάρκες φτιάχνει το κλίμα που θα τον οδηγήσει στο Εκατό Χρόνια Μοναξιά. Και νομίζω ότι αυτή είναι η μόνη διαδρομή της γραφής ενός συγγραφέα που έχω καταλάβει τόσο βαθιά.
Το βιβλίο που «ντρέπεσαι» που δεν έχεις ακόμα διαβάσει;
Να ήταν μόνο ένα!…Ας πούμε ότι ντρέπομαι που δεν έχω διαβάσει Το Μαγικό Βουνό του Τόμας Μαν.
