Η Ολίβια Κόλμαν φτάνει καλοκαίρι σε ένα ελληνικό νησί. Έχει έρθει μόνη της για λίγες εβδομάδες, είναι καθηγήτρια πανεπιστημίου, κουβαλά μαζί της βαλίτσες γεμάτες βιβλία, παράλληλα με τις διακοπές θα ασχολείται και με την έρευνά της. Θα αρχίσει να πηγαίνει κάθε πρωί -και αρκετά πρωί- στην παραλία, θα αρχίσει να μπαίνει σε έναν ρυθμό, σε αντίθεση με την ταινία που ρυθμό δεν θα βρίσκει, μέχρι στο μισάωρο επάνω να χαθεί ένα κοριτσάκι στην παραλία, να αρχίσουν όλοι πανικόβλητοι να το αναζητούν και τότε, με έναν επιδέξιο σκηνοθετικά τρόπο, θα αρχίσουμε ταυτόχρονα να γυρνάμε στην εποχή που ήταν η ίδια μητέρα με δυο μικρές κόρες. Η αναζήτηση του παιδιού θα ξεκινήσει, μια ενδιαφέρουσα σεναριακή ανατροπή που αφορά την ηρωίδα στο τώρα θα συμβεί, ακόμη πιο ενδιαφέροντα όμως είναι όσα βλέπουμε σε πολύ συχνά πλέον φλας μπακ για την ηρωίδα στο παρελθόν (την οποία υποδύεται η Τζέσι Μπάκλεϊ), η ιστορία θα αρχίσει να παίρνει από εκείνη τη στιγμή μπρος, λες κάπου χαλάλι για το μισάωρο που κυλούσε χωρίς να γίνεται τίποτα, θα αποζημιωθούμε από εδώ και μπρος.
Και όντως ισχύει αυτό, όντως σε έναν όχι ευκαταφρόνητο βαθμό αποζημιωνόμαστε, όντως η «Χαμένη Κόρη» αρχίζει και μιλά για κάτι το οποίο και σε εμπλέκει ως θεατή και έρχεται να αναμετρηθεί με στερεότυπα και ταμπού. Αλλά αφηγηματική οικονομία είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει: θα ήταν δύσκολο όλη αυτή η σπατάλη της αρχής να σταματούσε εδώ, με αποτέλεσμα μαζί με την ενδιαφέρουσα ιστορία που αρχίζει να εκτυλίσσεται, να συνεχίσουν να εκτυλίσσονται παράλληλα υποϊστορίες ή επεισόδια, είτε εντελώς αχρείαστα είτε εντελώς φλύαρα.
Στην «Χαμένη Κόρη» η Μάγκι Τζίλενχαλ δεν βρίσκεται μπροστά αλλά πίσω απ’ την κάμερα, διασκευάζοντας σεναριακά και σκηνοθετώντας το ομώνυμο βιβλίο της Έλενα Φεράντε. Καθόλου άνευ αναγνώρισης δεν έμεινε αυτό το πρώτο της νέο βήμα, η «Χαμένη Κόρη» κατέληξε με τρεις υποψηφιότητες στα τελευταία Όσκαρ, πρώτου και δεύτερου γυναικείου ρόλου για την Κόλμαν και την Μπάκλεϊ για τον ρόλο της Λέιντα σε μέση και νεαρή ηλικία, αλλά και μια υποψηφιότητα για την ίδια την Τζίλενχαλ για το σενάριο της. Το τελευταίο, το γεγονός της υποψηφιότητας για Όσκαρ διασκευασμένου σεναρίου ή ότι πήρε το βραβείο σεναρίου στη Βενετία αλλά κι ένα σωρό άλλες διακρίσεις για το σενάριο, μου προξενεί ιδιαίτερη εντύπωση και προσπαθώ να καταλάβω τι ακριβώς δεν κατάλαβα. Δεν έχω διαβάσει βέβαια το βιβλίο για να ξέρω πόσο ενδεχομένως δύσκολο ήταν να μεταφερθεί στο σινεμά και τι ενδεχομένως ιδιαίτερες αρετές επέδειξε η Τζίλενχαλ εκεί. Απ’ την άλλη υποπτεύομαι ότι η τόσο θετική αποδοχή του σεναρίου έγινε από ανθρώπους που επίσης στην πλειοψηφία τους δεν έχουν διαβάσει το βιβλίο και που έκριναν αυτοτελώς το τελικό αποτέλεσμα. Και αναρωτιέμαι αλήθεια τι βρήκαν τόσο ικανοποιητικό σε αυτό το επί της οθόνης τελικό αποτέλεσμα.
Κατά τη γνώμη μου η «Χαμένη Κόρη» θα έπρεπε να διδάσκεται ως υπόδειγμα κακού σεναρίου, ακριβώς γιατί μέσα του υπάρχει μια ιστορία με πάρα πολύ ζουμί, η οποία χάνει μεγάλο μέρος της δύναμής της μέσα στην απεραντοσύνη και την πολυλογία σκηνών που δεν οδηγούν πουθενά και τον λόγο ύπαρξης των οποίων ψάχνεις να βρεις. Και που ακόμα κι αν ενδεχομένως τον βρεις, είναι δευτερεύων σε σχέση με αυτό για το οποίο μιλά κυρίως η ταινία και που και πάλι έχει ξοδευτεί πολύς κινηματογραφικός χρόνος για κάτι που θα μπορούσε να είχε ειπωθεί πολύ πιο σύντομα, πολύ πιο περιεκτικά.
Στα φλας μπακ βλέπουμε ότι κι η Λέιντα κι ο σύζυγός της κυνηγούσαν ακαδημαϊκή καριέρα, ενώ έπρεπε να μεγαλώνουν δυο μικρά κορίτσια. Η Λέιντα νιώθει δυσθυμία, τα παιδιά την απασχολούν απ’ το διάβασμα, το μυαλό της και η καρδιά της είναι αλλού, το πολυτραγουδισμένο ένστικτο δεν το έχει ιδιαίτερα αναπτυγμένο. Όσο ξεδιπλώνεται η ιστορία η Λέιντα όλο και λιγότερο ιδανική μητέρα μοιάζει. Αφού έχει επάνω της και παιδιά και καριέρα κι αφού δεν έχει βρει τρόπο να τα συνδυάσει, η κοινωνία απαιτεί ως αυτονόητο να μην βάλει τα παιδιά της σε δεύτερη μοίρα, απαιτεί ως αυτονόητο να βάλει την καριέρα της, τα δικά της θέλω, την εαυτό της σε δεύτερη μοίρα.
Τι θα γινόταν όμως αν η Λέιντα ήταν άντρας; Ίσως αν οι ρόλοι ήταν αντεστραμμένοι, αν οι κοινωνικές προσδοκίες ήταν αντεστραμμένες, αν οι απαιτήσεις του κοινωνικού της ρόλου ήταν να αφοσιωθεί στη δουλειά της και να ξεκλέψει λίγο ποιοτικό χρόνο για τα παιδιά της, η Λέιντα να ήταν ο ιδανικός πατέρας, ένας πατέρας που θα έβρισκε λίγο χρόνο να χωρέσει και για τα παιδιά του και θα του έλεγαν και μπράβο. Όχι έτσι όμως, όχι ως μητέρα. Έτσι, ως μητέρα, δεν την παλεύει. Έτσι, ως μητέρα, ασφυκτιά. Είναι στο γυναικείο και όχι στο ανδρικό job decription να τα βγάζεις πέρα και με τα παιδιά και τη δουλειά.
Ποια εικόνα όμως σχηματίζουμε τελικά για την «συνολική» Λέιντα, για την Λέιντα στο τότε σε σχέση με το σήμερα; Ομολογώ ότι έμεινα αρκετά μπερδεμένος. Παραείναι πολύπλοκη, αμφίθυμη κι αντιφατική για να μπορέσω να πω με κάποια σιγουριά. Αλλά μολονότι δεν θα φτάσω να πω κι ότι συνιστά πλεονέκτημα αυτή η μη δυνατότητα καθαρής ανάγνωσης του χαρακτήρα της, θα πω ότι ως θεατής δεν έχω πρόβλημα με την αμφιθυμία της, δεν έχω πρόβλημα με τις αντιφάσεις στη συμπεριφορά της, δεν έχω πρόβλημα για το αν δεν μπορούμε να καταλήξουμε ότι δεν ήξερε τι ήθελε στη ζωή της, ή αντίθετα ότι ήξερε ακριβώς τι ήθελε και το διεκδίκησε και το κέρδισε, αλλά και πάλι δεν έπαψε να βασανίζεται. Δεν απαιτώ διαύγεια στον χαρακτήρα της, είμαι οκ ακόμη και να μην μπόρεσα να τον καταλάβω εγώ εντελώς, ή η Τζίλενχαλ εντελώς, ή ο ίδιος ο χαρακτήρας να μην έχει καταλάβει τον εαυτό του εντελώς. Επιτρέπεται ένας χαρακτήρας να παραμένει εν τέλει έξω από την κατανόησή μας και την τελική μας απόφανση και εν προκειμένω πιο σημαντικό απ’ το να κατανοήσουμε ποια είναι η Λέιντα, είναι το να δούμε ότι η Λέιντα, όπως και κάθε γυναίκα στο συγκεκριμένο θέμα, έπαιζε με στημένη εναντίον της τράπουλα.
Αν όλα αυτά είχαν χωρέσει μέσα σε μια πολύ πιο σουλουπωμένη σεναριακά ιστορία, θα είχαμε να κάνουμε και μια κατά πολύ καλύτερη ταινία. Τώρα μένει μια ανοικονόμητη ταινία, η οποία όμως παρά ταύτα αφήνει ένα αποτύπωμα. Το αποτύπωμα δεν έχει την εικόνα της Ολίβια Κόλμαν αλλά της Τζέσι Μπάκλεϊ, δεν έχει την εικόνα της Λέιντα στο σήμερα αλλά της Λέιντα ως μητέρας μικρών παιδιών. Οι δικές της αποφάσεις είναι οι καίριες, το δικό της ζόρι, τα δικά της θέλω και το δικό της μπέρδεμα, είναι που αντιδιαστέλλονται με το πόσο μη μπερδεμένες είναι οι κοινωνικές αντιλήψεις περί σωστού και λάθους και πόσο διαφοροποιούνται αναλόγως του φύλου σου. Όσο μπερδεμένος άνθρωπος κι αν ήταν η Λέιντα, θα την είχε βγάλει καθαρή αν ήταν άντρας. Μια αφύσικη μητέρα μπορεί να είναι από πλευράς κοινωνικών απαιτήσεων ένας φυσικός πατέρας.
