Νέα ελληνική αρχιτεκτονική δημιουργία= GREAT?

H πρώτη έκθεση της πρωτοβουλίας GREAT «Greek Architectural Talent», με τίτλο «Τα πρώτα τους κτίρια», έρχεται να ενταχθεί στο πλαίσιο μιας αρκετά έντονης κινητικότητας από αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς για την Αθήνα, κυρίως σε επίπεδο ιδεών, προερχόμενων περισσότερο από ιδιωτικούς φορείς. Το «Rethink Athens» του Ιδρύματος Ωνάση για την ανασυγκρότηση του κέντρου της Αθήνας με άξονα την Οδό Πανεπιστημίου και ο διαγωνισμός για το Κέντρο Επισκεπτών του εργοταξίου του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρύματος Νιάρχου είναι μερικά από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα. Σε μια περίοδο κρίσης του κατασκευαστικού τομέα και δραματικής μείωσης  της αρχιτεκτονικής παραγωγής, οι διαγωνισμοί ιδεών, όπως το «Rethink Athens» ή η σειρά διαγωνισμών «Αθήνα Χ4», «Θεσσαλονίκη Χ4», «Ηράκλειο Χ4» της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων, αναδεικνύουν τη σημασία του μη υλοποιημένου έργου για την αρχιτεκτονική σκέψη. Ο κ. Μέμος Φιλιππίδης, επιμελητής της διοργάνωσης GREAT, αναφέρει ότι: «Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αλλαγή στο προφίλ των διαγωνισμών και μια μεταστροφή τους σε θέματα της πόλης και των “κενών” της χώρων σε αντίθεση με τους “καταξιωμένους” χώρους (π.χ. Ομόνοια). Επιπλέον, το μη υλοποιημένο αρχιτεκτονικό έργο έχει μεγάλο ενδιαφέρον και πολλά να διδάξει. Ας μην ξεχνάμε ότι αρκετά έργα – πρότυπα στην ιστορία της αρχιτεκτονικής ήταν έργα που δεν υλοποιήθηκαν ποτέ».

Η πρώτη έκθεση του GREAT αφιερώνεται σε διπλωματικές και μεταπτυχιακές εργασίες ελληνικών σχολών αρχιτεκτονικής και Ελλήνων φοιτητών από πανεπιστήμια του εξωτερικού και διοργανώνεται από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και την ΑΓΕΤ Ηρακλής. Σκοπό έχει να αναδείξει και να προβάλει την ελληνική αρχιτεκτονική δημιουργία, το αρχιτεκτονικό ταλέντο και την καινοτομία. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της διοργάνωσης, για την πρώτη έκθεση επιλέγονται φοιτητικές εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στις «ιδανικές» συνθήκες του πανεπιστημιακού περιβάλλοντος, αφού η δυνατότητα παράκαμψης συμβάσεων και περιορισμών προσφέρει χώρο για καινοτομία και ανάδειξη του προσωπικού ταλέντου.

Πώς ορίζεται όμως η «καινοτομία» στη δύσκολη αυτή περίοδο που περνάει η Ελλάδα και πώς επηρεάζονται οι «ιδανικές» συνθήκες της αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης από τις τρέχουσες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες; Σύμφωνα με τον κ. Φιλιππίδη: «Η καινοτομία στην αρχιτεκτονική αποτελεί την κινητήριο δύναμη που σπρώχνει επαγγελματίες και φοιτητές να διερευνούν νέα στοιχεία αρχιτεκτονικής, είτε πρόκειται για νέα υλικά και κατασκευές είτε για νέους τρόπους ανταπόκρισης σε νέες ανάγκες ή νέες ερμηνείες συνθηκών και δεδομένων. Η καινοτομία συνδέεται με την ευρηματικότητα και την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος με απλά μέσα. Η περιέργεια και οι γνώσεις που αντανακλούν διεθνείς εξελίξεις σε σχέση με την ενεργειακή κρίση και τα νέα υλικά, για παράδειγμα, επηρεάζουν τη σκέψη των φοιτητών της αρχιτεκτονικής και συμβάλλουν στη διερεύνηση καινοτόμων λύσεων. Σήμερα είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ η επίτευξη του μέγιστου αποτελέσματος με τη χρήση απλών υλικών».

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η επιλογή των διοργανωτών να αποτελέσει η μακέτα βασική προϋπόθεση έκθεσης των συμμετοχών, συμμεριζόμενοι τις απόψεις αρκετών καταξιωμένων αρχιτεκτόνων (Benedetta Tagliabue, Jean Nouvel κ.α.) σχετικά με την αξία της μακέτας ως χειροποίητο έργο που προσφέρει κάτι απτό και ταυτόχρονα προωθεί την ομαδική εργασία και την επικοινωνία. Η διατύπωση αυτή τοποθετεί την έκθεση στο κέντρο ενός ευρύτερου διαλόγου με θέμα την «αντιπαράθεση» των νέων τεχνολογικών μέσων τρισδιάστατης σχεδίασης και φωτορεαλισμού και των παραδοσιακών εργαλείων της αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Όπως υπογραμμίζει ο κ. Φιλιππίδης, η μακέτα επιλέχθηκε και σαν στοιχείο ενίσχυσης της προβολής του αρχιτεκτονικού έργου: «Οι μακέτες αποτελούν ένα εργαλείο επικοινωνιακά ισχυρό και για το μη ειδικευμένο κοινό, έναντι των αρχιτεκτονικών σχεδίων που “διαβάζονται” δυσκολότερα. Για το λόγο αυτό ζητάμε από τους υποψήφιους και βίντεο εφόσον υπάρχει, αφού αυτό θα κάνει την πρόταση ευκολότερα αντιληπτή στο ευρύ κοινό».  Η ιδιαίτερα εύχρηστη ιστοσελίδα του GREAT, που λειτουργεί ως μέσο ψηφιακής «παράδοσης» του υλικού των συμμετεχόντων και στην οποία θα αναρτηθούν οι βραβευμένες συμμετοχές, είναι ένα ακόμα μέσον που θα συμβάλλει στην προώθηση των αρχιτεκτονικών προτάσεων, ενώ όπως μας είπε ο επιμελητής της έκθεσης, έχει ήδη εκδηλωθεί ενδιαφέρον μεταφοράς της στη Θεσσαλονίκη και στο Παρίσι.

Οι συμμετοχές, που θα δείτε στο Μέγαρο Μουσικής, θα επιλεχθούν από διεθνή κριτική επιτροπή αποτελούμενη από τον Νίκο Κτενά, τον Manuel Aires Mateus και τους José Selgas και Lucia Cano. Μεγάλη σημασία για τους διοργανωτές έχει η στενότερη επαφή με τις διεθνείς εξελίξεις της αρχιτεκτονικής που φαίνεται να έχουν οι Έλληνες αρχιτέκτονες κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Για τον κ. Φιλιππίδη προκειμένου να αναδειχθεί και να προβληθεί η ελληνική αρχιτεκτονική δημιουργία είναι απαραίτητο «να γίνει και “εξαγωγή” των νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων στο εξωτερικό, να βγουν και εκτός Πανεπιστημίων και να κριθεί η νέα γενιά και από ξένους κριτές. Είναι η πρώτη φορά για τόσο νέους αρχιτέκτονες που έχουμε σε ένα διαγωνισμό τόσο μεγάλο ποσοστό ξένων κριτών, προερχόμενων μάλιστα από μεσογειακές χώρες που αντιμετωπίζουν αντίστοιχες συνθήκες αυτή την εποχή της κρίσης». Ωστόσο, η επιτακτική αυτή ανάγκη της κρίσης και αποδοχής της ελληνικής δημιουργίας από άλλους Ευρωπαίους που θεωρούνται κατά κάποιον τρόπο «ανώτεροι» ή πιο «εξελιγμένοι», προκειμένου να αναγνωριστεί η αξία της, αναδεικνύει μια τάση παρούσα, από τα πρώτα βήματα του ελληνικού κράτους, σε πολλούς τομείς και είναι ίσως καιρός να εγκαταλειφθεί.

Αναμένουμε λοιπόν την έκθεση των βραβευμένων συμμετοχών στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το Μάιο του 2013, καθώς και τα αποτελέσματα της όλης πορείας του εγχειρήματος του GREAT με βάση τους υψηλούς και σημαντικούς στόχους που τέθηκαν.