Η ελληνίδα συνθέτης Georgia Spiropoulos έρχεται στην Αθήνα για μια συναυλία την Τρίτη 3 Απριλίου, καλεσμένη του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών, στο πλαίσιο του κύκλου σύγχρονης μουσικής. Η βάση της είναι η Γαλλία, όπου βρέθηκε μετά τις μουσικές σπουδές της στην Ελλάδα. Εκεί φοίτησε, μεταξύ άλλων και στο IRCAM, ένα από τα σημαντικότερα ερευνητικά ινστιτούτα σύγχρονης μουσικής στον κόσμο. Συνθέτει έργα ακουστικά (οργανικά και φωνητικά), ηλεκτροακουστικά, αλλά και μεικτά στα οποία χρησιμοποιεί τη μουσική τεχνολογία. Συλλαμβάνει τη μουσική της στους ενδιάμεσους χώρους της μουσικής πράξης: μουσικό κείμενο αλλά και προφορική κουλτούρα, μαζί παράδοση και avant-garde.Με αφορμή τη συναυλία και τις δύο διαλέξεις που θα δώσει στην Αθήνα, τη συναντήσαμε για μια συζήτηση γύρω από τους βασικούς άξονες της δουλειάς της.
ελc: Στις συνθέσεις σας συνδυάζετε την προφορική παράδοση με την avant garde. Πώς επιτυγχάνεται αυτός ο συνδυασμός;
G.S.: Ο τρόπος με τον οποίο προσπαθώ να συνταιριάξω αυτά τα δύο είναι η αποσπασματικότητα, ένα κλασικό φαινόμενο για τη μουσική των αρχών του 20ού αι. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να βρω μικρά αποσπάσματα, τα οποία οδηγούν το θεατή ηχητικά ή νοηματικά σε καταστάσεις προγενέστερες, που έχουν να κάνουν με την προφορική παράδοση. Δεν παίρνω ολόκληρα κομμάτια γιατί είναι από μόνα τους πολύ ισχυρά πρότυπα στα οποία δεν έχει κάποιος να προσθέσει κάτι. Είναι κάτι σαν νύξεις για μένα, είναι objets, ηχητικές σφραγίδες.
ελc: Μιλήστε μας για την έρευνα που έχετε κάνει σχετικά με την προφορικότητα.
G.S.: Έχω ερευνήσει τις φωνητικές τεχνικές, αν και είναι πολύ μεγάλο το φάσμα τους. Τελευταία μου δουλειά ήταν οι φωνητικές τεχνικές στις παραδοσιακές μουσικές και στην avant garde, έρευνα που χρησιμοποίησα για το έργο μου «Βάκχες», μια σόλο όπερα για έναν τραγουδιστή – περφόρμερ, μαγνητοταινία και live electronics. Ο περφόρμερ ενσαρκώνει φωνητικά και τα τέσσερα πρόσωπα του έργου, όπου κάθε πρόσωπο έχει τη δική του φωνητική μάσκα. Χρησιμοποιώ τη λέξη μάσκα, γιατί η μάσκα αλλάζει την κοινωνική ταυτότητα του ανθρώπου, όπως αναφέρει και ο Jean-Pierre Vernant. Η φωνητική μάσκα προσδιορίζει τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα του ατόμου.
ελc: Σας ενδιαφέρει το εάν θα επικοινωνήσει το κοινό με τη δουλειά σας, δεδομένου ότι η avant garde μουσική είναι ένα «δύσκολο» άκουσμα;
G.S.: Φυσικά και με απασχολεί. Ωστόσο, στις προφορικές κουλτούρες έχω συναντήσει τις πιο ακραίες και avant garde μουσικές φόρμες. Με αυτό θέλω να πω ότι ακούμε φωνητικές και οργανικές τεχνικές στη μουσική του 20ού αι, στους vocal artists, αλλά ψάχνοντας λίγο θα βρούμε πίσω από όλα αυτά την Ιαπωνία, το Shakuhachi, τους βουδιστές μοναχούς, τους Αφρικάνους που κάνουν φωνητικές μάσκες. Υπάρχουν σαφείς συγγένειες μεταξύ αυτών των ακουσμάτων λοιπόν. Σε όλο τον 20ό αιώνα, ίσως και πιο πριν, οι συνθέτες παίρνουν στοιχεία και από τις παραδοσιακές μουσικές.
ελc: Στις συνθέσεις σας χρησιμοποιείτε μεταξύ άλλων και την τεχνική του turntablism. Ένας turntablist είναι μουσικός εν τέλει;
G.S.: Αυτοί που έχω δει εγώ είναι μεγάλοι μουσικοί. Είναι σολίστες. Αυτό που κάνουν και τους διαφοροποιεί από τους dj είναι ότι αυτοσχεδιάζουν με δίσκους βινυλίου, χωρίς καμία ωραιοποίηση στον ήχο. Το φυσικό τους όργανο είναι το πικάπ, ο δίσκος και η βελόνα και με αυτά φτιάχνουν τα ηχητικά τους αντικείμενα, δηλαδή τη λούπα, το ανάποδο παίξιμο, την αλλαγή ταχύτητας. Ο τρόπος με τον οποίο παίζουν αυτά τα όργανα είναι εξαιρετικά δεξιοτεχνικός.
ελc: Τα πάντα γύρω μας είναι μουσική λοιπόν, όπως έλεγε και ο John Cage;
G.S.: Ναι σαφώς, ο χώρος που μας περιβάλλει είναι μουσική. Ωστόσο αν πάμε και στις αφρικάνικες φυλές, για να γυρίσουμε στην παράδοση και την προφορικότητα, το δάσος είναι ένας κόσμος ολόκληρος, είναι μουσική. Το τραγούδι κι η κραυγή μες στο δάσος είναι ήχος μέσα σε ένα ηχητικό σώμα το οποίο μεταβάλλει αυτή τη φωνή.
ελc: Με ποια κριτήρια επιλέξατε τα έργα που θα παρουσιαστούν στη συναυλία σας στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών;
G.S.: Ήταν μια δύσκολη επιλογή σίγουρα, ωστόσο κατέληξα σε κάποια από τα σημαντικότερα έργα γάλλων συνθετών σύγχρονης μουσικής που έχουν καθορίσει τη μουσική σκέψη, μετά από συνεννόηση με το εξαιρετικό ελληνικό σύνολο dissonArt Ensemble. Έτσι παρουσιάζουμε τέσσερα δικά μου έργα και έργα γάλλων συνθετών από κλασικά ρεύματα της μουσικής: musique concrète, ηλεκτροακουστική και φασματική μουσική.
Λίγα λόγια για τα έργα της Georgia Spiropoulos που θα παρουσιαστούν στη συναυλία.
Music for 2? (2000)
Έργο για φλάουτο και πιάνο, όπου οι μουσικοί χρησιμοποιούν φωνητικούς ήχους και λίγα κρουστά. Εδώ η φωνή των μουσικών χρησιμοποιείται ως επέκταση του μουσικού οργάνου. Επηρεασμένη από την ηλεκτροακουστική μουσική και την ηχογράφηση ενός ήχου από πολύ κοντινό σημείο, είχα την ιδέα όσο το έγραφα ότι είναι σαν να βρίσκεται κανείς στο εσωτερικό του μουσικού οργάνου, σαν να ακούει από μέσα τι γίνεται. Ακούμε λοιπόν και την παραμικρή λεπτομέρεια, σαν ένα είδος μικροφωνικής ακρόασης.
Oria (2002-03)
Για το έργο αυτό σκέφτηκα ότι ο ήχος μπορούσε να κάνει έναν κύκλο: από τη φωνή στο όργανο και από το όργανο στη φωνή με αυτό τον τρόπο: ανάσα > ήχος μουσικού οργάνου > ήχος μουσικού οργάνου και φωνής ταυτόχρονα > ήχος φωνής > ανάσα. Πρόκειται για μια κυκλική αντίληψη διαδοχικών μεταμορφώσεων του ήχου.
Brut (2009)
Ένα καθαρά ηλεκτροακουστικό έργο, αφιερωμένο στον καλλιτέχνη Michel Nedjar που έχει επηρεαστεί από την art brut (τέχνη του περιθωρίου) και φτιάχνει κούκλες ομοιώματα με υλικά που βρίσκει στο δρόμο. Συνέθεσα αυτό το έργο με αφορμή μια installation στο Βερολίνο με κούκλες του Nedjar, όπου η κάθε κούκλα συνοδευόταν από κάποια μουσική σύνθεση. Το έργο ήταν αφιερωμένο στο ολοκαύτωμα, έτσι πήρα αποσπάσματα από το τραγούδι Strange Fruit της Billy Holiday που μιλάει για έναν νέγρο που τον έχουν κρεμάσει. Πρόκειται για σύνθεση φτωχής ηλεκτροακουστικής μουσικής. Το υλικό μου είναι τα ηχητικά αντικείμενα, κάτι σαν αυτό που έκαναν οι turntablists.
Saksti (2001)
Έργο για σαξόφωνο τενόρο και μαγνητοταινία. Κάτι σαν μια μάχη του σαξοφωνίστα με το όργανο και τα ηχητικά γεγονότα που γίνονται στη μαγνητοταινία. Είναι το πρώτο έργο που έγραψα στο IRCAM κατά τη διάρκεια της μαθητείας μου εκεί.
Διαβάστε περισσότερα για τη συναυλία της Georgia Spiropoulos με το dissonArt Ensemble στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών την Τρίτη 4 Απριλίου, αλλά και τη διάλεξη – συζήτηση με το κοινό που θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 31 Μαρτίου και τη Δευτέρα 2 Απριλίου.
