«Γαλλική συνταγή σε ελληνική εκτέλεση»

Kείμενο: Τώνια Καράογλου

Η Κουζίνα και εξαρτήσεις, το (πρώτο) έργο των Agnes Jaoui και Jean-Pierre Bacri, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, χάρη στην Αντιγόνη Αμανίτου, που ανέλαβε να το μεταφράσει και να το σκηνοθετήσει. Μία παρέα φίλων συναντιέται για δείπνο ύστερα από δέκα χρόνια: ο Ζακ και η Μαρτίν, σύζυγοι, που είχαν την πρωτοβουλία αυτής της επανένωσης, ο Ζωρζ, που τον φιλοξενούν προσωρινά στο σπίτι τους, ο Φρεντ, αδερφός της Μαρτίν, γυναικάς και τζογαδόρος, που θα φέρει μαζί και τη νέα -προκλητική και αμφιβόλου ηθικής- σύντροφό του, και τέλος η Σαρλότ και ο σύζυγός της. Ο τελευταίος, το όνομα του οποίου δεν μαθαίνουμε, έχει “πιάσει την καλή” και είναι η δική του παρουσία, με την προσδοκία, τις εντάσεις ή τη ζήλεια που προκαλεί στον περίγυρό του, που τροφοδοτεί την ιστορία. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν θα τον δούμε ποτέ επί σκηνής, όπως δεν θα δούμε “ζωντανά” ούτε το δείπνο. Ολόκληρη η δράση του έργου φιλοξενείται στην κουζίνα του σπιτιού, σαν μία ιστορία παράλληλη σε όσα διαδραματίζονται στο διπλανό δωμάτιο: εκεί καταφεύγουν οι ήρωες πότε για να καπνίσουν, πότε για να μεταφέρουν τα χρειαζούμενα για το δείπνο, πότε για να αποδράσουν, και μέσα από τις μικροεξομολογήσεις, τις τετριμμένες κουβέντες ή τις εκρήξεις τους, θα μας αποκαλύψουν κομμάτια από το παζλ της – καθόλου επιτυχημένης- έκβασης της βραδιάς αλλά και της ζωής τους.

Η Αντιγόνη Αμανίτου χαρακτήρισε το έργο “μετεξελιγμένο μπουλβάρ” και, πράγματι, πρόκειται για μία κομεντί με δραματικά στοιχεία που, αν και δεν μένει στο επίπεδο της φάρσας, φέρνει κάτι από το είδος, χάρη στη γρηγοράδα, το χιούμορ και τις ατυχίες που χαρακτηρίζουν την υπόθεση. Φοβάμαι όμως πως η παράσταση, παρά τις καλές προθέσεις, δεν κατάφερε να αναδείξει την όποια σπιρτάδα του έργου. Κατ’ αρχήν, στην παράσταση που παρακολούθησα εντόπισα προβλήματα ρυθμού, που ίσως να οφείλονται απλώς σε μία κακή ημέρα, όμως σε αυτού του είδους τα έργα η καλοκουρδισμένη ροή είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητη, είναι στην ουσία προαπαιτούμενη. Η έλλειψη ρυθμού θεωρώ ότι ευθύνεται εν μέρει και για την αστοχία στο πλασάρισμα της ατάκας -έτερο δομικό στοιχείο των έργων του είδους- με αποτέλεσμα να χαθεί αρκετό από το χιούμορ του έργου, κάτι που φάνηκε νομίζω και από την ησυχία που επικρατούσε στην πλατεία.

Γενικώς, έμεινα με την εντύπωση ότι από την παράσταση έλειψε μία δυνατή σκηνοθετική καθοδήγηση, όχι με την έννοια της “άποψης” απαραίτητα, αλλά της επισταμένης δουλειάς πάνω στον ρυθμό και, επίσης, πάνω στην ανάγνωση των ρόλων και στην υποκριτική. Το βασικό τέχνασμα του έργου προϋποθέτει ερμηνείες ικανές να ζωντανέψουν επί σκηνής όσα δραματικά γεγονότα διαδραματίζονται εκτός αυτής – γεγονότα που αφορούν τόσο το παρόν όσο και το παρελθόν των ηρώων και που συγκροτούν την ουσία του. Από τους ηθοποιούς της παράστασης δεν έλειψε το κέφι, νιώθω όμως ότι έλειψε η (και σκηνοθετική) δουλειά που απαιτείται ώστε όσα περιέγραφαν ως εξωσκηνικά συμβάντα να μπορέσουν να εκληφθούν ως πραγματικά από τον θεατή, που από τη φύση του έργου καλούταν να συνθέσει τα σκόρπια κομμάτια ενός παζλ. Αντίθετα, στην παράσταση ούτε το παρελθόν των ηρώων ζωντάνεψε επαρκώς ούτε, κυρίως, δικαιολογήθηκε το δραματουργικό βάρος που πέφτει στο ρόλο του συζύγου της Σάρλοτ, και στον οποίο τόσο επισταμένα επέμεινε η σκηνοθέτιδα στο σημείωμά της, ούτε η κορύφωση του φινάλε λειτούργησε όσο θα ήθελε δραματικά.

Ίσως τα παραπάνω να αποτελούν εγγενείς αδυναμίες του ίδιου του έργου, το οποίο δεν γνωρίζω, πάντως γεγονός παραμένει ότι, και σε αυτήν την περίπτωση, η σκηνοθεσία δεν δούλεψε επαρκώς προς την αναπλήρωσή τους. Σίγουρα, η παράσταση δουλεύτηκε με καλές προθέσεις, κι αυτές είναι φανερές στη φροντίδα και στην ατμόσφαιρα που δημιουργούσαν η μουσική και η όψη, όπως και στο γενικότερο κέφι που διακρινόταν στην παρουσία των ηθοποιών, όμως, για να δανειστώ κάτι από τον τίτλο του έργου, η συνταγή κάπου στην πορεία ατύχησε. Δεν θεωρώ το στοίχημα ολότελα χαμένο πάντως: η πρώτη ύλη υπάρχει και ίσως με έναν πιο συγκεκριμένο στόχο, πέραν της σύστασης στο κοινό ενός καινούριου έργου, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να δικαιώσει τις προσδοκίες των δημιουργών του.