Τέσσερις έλληνες σκηνοθέτες στο ελculture.gr

Το φετινό 53ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης χαρακτηρίζεται ως ανθρωποκεντρικό. Μελετώντας τις ελληνικές συμμετοχές το ελculture στάθηκε σε ορισμένες ταινίες που επικεντρώνονται στον άνθρωπο της πόλης, στον άνθρωπο σε εξαθλίωση, σε καταπίεση, σε κρίση, στο μεταίχμιο. Συνομιλήσαμε λοιπόν με τον Έκτορα Λυγίζο, του οποίου η ταινία «Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού» συμμετέχει στο διεθνές διαγωνιστικό, και με τους Κωνσταντίνα Βούλγαρη, Μάνο Τσίζεκ και Σάββα Κατιρτζίδη, των οποίων οι ταινίες «Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους;», «Red City» και «Κίτρινη πόλη» αντίστοιχα, κάνουν πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη.

Για το θέμα της ταινίας…
ελc: Έκτορα, γιατί επέλεξες το θέμα της πείνας για την ταινία «Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού»;
E.Λ.: Η πείνα είναι κινητήριος δύναμη. Αναγκάζει και τον πιο οκνηρό να αναλάβει δράση. Αναγκάζει και τον πιο ντροπαλό να παλέψει με την υπερηφάνεια του για να κρατηθεί στη ζωή. Το σώμα πάσχει από ένα μεγάλο κενό. Και μου φαίνεται πολύ συγκινητική η προσπάθεια των ανθρώπων να γεμίσουν τα κενά τους. Και βρίσκω πολύ συγκινητικό ένα σώμα που πάσχει. Ιδίως γιατί στην πείνα όλες οι αισθήσεις είναι σε έξαρση, το πνεύμα είναι σε κατάσταση μέθης. Και σε κατάσταση μέθης οι άνθρωποι είναι πιο κοντά στον πραγματικό τους εαυτό. Είτε μιλάμε για μέθη από αλκοόλ είτε για μέθη από έρωτα είτε για μέθη θεατρική.

ελc: Κωνσταντίνα, στο «Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους;» παρουσιάζεις το θέμα της αντίστασης και της αλληλεγγύης, μέσα από μια προσωπική ιστορία. Γιατί;
Κ.Β.: Με αφορά και με ενδιαφέρει αυτός ο χώρος. Η ιδιοσυγκρασία και η ηθική των ανθρώπων που αφιερώνουν χρόνο ή ακόμα θυσιάζουν και την προσωπική τους ελευθερία για τα ιδανικά τους, είναι για μένα το πιο σημαντικό. Ήθελα να αναδείξω την εμπειρία που εγώ έχω, αλλά και την αληθινή πλευρά αυτών των ανθρώπων, που συνήθως τα ΜΜΕ τους παρουσιάζουν αρνητικά. Νομίζω εξάλλου ότι η αλληλεγγύη είναι η μόνη λύση. Οι αυτόνομες πρωτοβουλίες, χωρίς κεντρική κομματική γραμμή που να τις καλύπτει. Είναι στάση ζωής, συμπεριφορά, σχέσεις, τα οποία ακολουθείς με συνέπεια και όχι για μια-δυο ώρες ή για να πας απλά σε μια πορεία.

ελc: Μάνο, πώς η ταινία «Red City» αποδίδει τις κοινωνικοοικονομικές αναταραχές μέσω των ανδροειδών και τι είναι αυτό που θέτει σε αμφισβήτηση;
Μ.Τ.: Μια “μηχανοκεντρική” ταινία για ένα “ανθρωποκεντρικό” φεστιβάλ θέτει κατ’ αρχήν σε αμφισβήτηση την ίδια την έννοια του ανθρώπου. Στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες ο άνθρωπος δεν βρίσκεται στο κέντρο. Για να διατηρηθεί στη ζωή καλείται να μετατραπεί δια της μισθωτής εργασίας σε έναν αυτοματισμό. Αλλοτριώνεται σε βαθμό εκπόρνευσης της ίδιας του της ανθρώπινης ιδιότητας. Ένας άνθρωπος χωρίς πρόσωπο, ένα ανδρείκελο, ένα ανδροειδές. Το Red City διηγείται τη διαδικασία συρρίκνωσης του ανθρώπου σε είδος χρηστικό, απασχολήσιμο και αναλώσιμο από την ανάποδη. Έχοντας ως αφετηρία τα ανδροειδή, παρακολουθεί την πορεία μεταστοιχείωσής τους σε οντότητες που διψούν για κριτική σκέψη, για επικοινωνία, για ανεξαρτησία και για αλληλεγγύη. Οι κοινωνικοοικονομικές αναταραχές της Ελλάδας αλλά και άλλων δυτικών χωρών, αποδίδονται συμβολικά μέσα από την άρνηση των ανδροειδών να επιτελέσουν τον ρόλο που τους ανατέθηκε εκ γενετής και των βίαιων συνεπειών που αυτή η ανυπακοή επιφέρει στην δυστοπική τους κοινωνία.

ελc: Εσύ, Σάββα γιατί επέλεξες για την «Κίτρινη πόλη» το θέμα του ελέγχου, της καταπίεσης και της βίας σε ένα απομονωμένο περιβάλλον;
Σ.Κ.: Η ιδέα μου ήρθε πριν 11 χρόνια, και απ’ ό,τι βλέπω δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα. Οι ήρωες της ταινίας ζουν σε συνθήκη “εγκλεισμού” μέσα από διαταγή του κράτους, μια φτιαχτή, επιβαλλόμενη συνθήκη. Εναντιώνονται σε αυτήν και φτιάχνουν μια δική τους, αυτή του “παιχνιδιού” για να ξεφύγουν από την πραγματικότητα και να οδηγηθούν σε ένα φανταστικό κόσμο.

Τα σκηνοθετικά ευρήματα…

ελc: Έκτορα, πώς ο νεαρός ήρωας της ταινίας βρίσκει τις δυνάμεις να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες επιβίωσης;
Ε.Λ.: Η δύναμη αυτή υπάρχει ούτως ή άλλως μέσα μας. Γιατί πριν και πάνω απ’ όλα είμαστε ζώα. Ακόμα κι αν ο πολιτισμός μας έχει κάνει να το ξεχάσουμε. Ίσως τελικά όλα συνοψίζονται στο απλό σχήμα: έχω ανάγκη κάτι και προσπαθώ να το αποκτήσω. Είτε μιλάμε για φαΐ, είτε μιλάμε για αναγνώριση, είτε για φροντίδα ή σεξ. Η δυσκολία του αγοριού στην ταινία είναι να αναγνωρίσει και να παραδεχτεί την κατάστασή του. Και να ξεπεράσει όλα αυτά μέσα του που τον εμποδίζουν να ζητήσει βοήθεια και φροντίδα.

ελc: Και ποιος είναι ο ρόλος του καναρινιού;
Ε.Λ.: Το καναρίνι είναι το αντικείμενο της φροντίδας του. Είναι ένα αβοήθητο πλάσμα που χρειάζεται φαγητό και νερό, και το μόνο που μπορεί να σου δώσει πίσω είναι το ωραίο τραγούδι. Φαντάζομαι πως κάτι τέτοιο είναι και το αγόρι. Φτάνει να το παραδεχτεί.

ελc: Κωνσταντίνα, στην ταινία κάνεις και μια ενδιαφέρουσα αναφορά στην αστική, προοδευτική οικογένεια που όμως έχει τα στεγανά της
Κ.Β.: Μιλάω γι’ αυτό που γνωρίζω, δηλαδή την προοδευτική, αριστερή οικογένεια της γενιάς του Πολυτεχνείου. Έχει ενδιαφέρον ο γονιός που απ’ τη μια προσπαθεί να εφαρμόσει μια θεωρία ελευθεριότητας στη ζωή του, απ’ την άλλη να την κάνει πράξη στη ζωή του παιδιού του. Ίσως η γενιά εκείνη κάπου δε βρήκε αυτό το νήμα κι έτσι δημιουργούνται αντιφάσεις στα παιδιά τους. Ενώ δηλαδή στη θεωρία είμαστε ανοικτοί, τελικά μας νοιάζει ακόμα τι θα πει ο γείτονας. Υπάρχουν συντηρητικές αξίες και καθωσπρεπισμός που δεν έχουν ξεπεραστεί.

ελc: Μάνο γιατί επέλεξες τους ποιητές Ντίνο Χριστιανόπουλο και Μαρία Ταταράκη και πώς εμπλέκεται η ποίηση στην ταινία;
Μ.Τ.: Πρόκειται για δύο ποιητές που μιλούν για τους χαμένους της παρτίδας, για τους εξόριστους και τους περιθωριακούς, για τους μοναχικούς και για τους έκπτωτους. Δηλαδή για μας. Παλιά δεν ήταν έτσι. Όταν γράφονταν τα ποιήματα αυτά, οι περισσότεροι Έλληνες απολάμβαναν την ψευδαίσθηση μιας ευημερίας ή την ευημερία μιας ψευδαίσθησης που ουδέποτε ωστόσο βασίστηκε σε μια κριτική εξέταση της ιστορίας και μια βαθύτερη κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Η κατανάλωση της κουλτούρας γινόταν δίχως ίχνος αυτοκριτικής ή αυτοσαρκασμού, και ο αποχαυνωτικός μιμητισμός λάβαινε τη σοβαροφάνεια ιερής τελετουργίας. Αυτή η θεμελιακή έλλειψη προσωπικού ύφους κυοφόρησε τέρατα: τον λαϊκισμό διαδέχτηκε ο φασισμός. Τώρα που το παραμύθι τέλειωσε, άκρως προσωπικά και προφητικά ποιήματα όπως του Χριστιανόπουλου και της Ταταράκη μπορούν πιστεύω να εκφράσουν ένα ευρύτερο σύνολο. Το ανδροειδές, στην ταινία, είναι στην πραγματικότητα ο υπό διωγμόν άνθρωπος. Είναι ο μετανάστης, ο καλλιτέχνης, ο αριστερός και ο ομοφυλόφιλος. Αλλά είναι και ο αντιρρησίας συνείδησης, ο αστυνομικός που αρνείται να υπακούσει αντισυνταγματική διαταγή, ο σερβιτόρος που λέει στον μάνατζερ του “παραιτούμαι”, ο Αθηναίος που πηγαίνει να ζήσει στην επαρχία.

Το μήνυμα…

ελc: Έκτορα, ο ήρωας προσπαθεί να επιβιώσει αξιοπρεπώς. Πώς μπορεί κανείς να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του σε συνθήκες φόβου και εξαθλίωσης;
Ε.Λ.: Νομίζω πως κάποιος, σε συνθήκες φόβου και εξαθλίωσης, δεν πρέπει να διατηρήσει καμία αξιοπρέπεια. Η αξιοπρέπεια στην ταινία είναι εχθρός. Είναι αυτό που κάνει το αγόρι να μην μπορεί να μιλήσει σε κανέναν για την κατάστασή του. Στο φόβο και στην εξαθλίωση η λύση είναι η βοήθεια. Το θέμα δεν είναι να πείσεις τους άλλους ότι είσαι καλά ακόμα κι αν υποφέρεις. Το θέμα είναι να βρεις τρόπο να εκφράσεις είτε τα καλά είτε τα άσχημα που κρύβεις μέσα σου πόσο μάλλον τον πόνο. Η αξιοπρέπεια είναι άμυνα. Είναι κατάλοιπο από άλλες εποχές. Η σημερινή εποχή έχει ανάγκη από αγάπη –άνευ όρων.

ελc: Κωνσταντίνα, ο τίτλος σου δίνει συγχαρητήρια μεν στους αισιόδοξους, θέτει όμως κι ένα ερωτηματικό. Τελικά είναι αισιόδοξο το μήνυμά σου;
Κ.Β.: Θέλω η ταινία να έχει ένα αισιόδοξο μήνυμα, για μένα ωστόσο αυτό αντλείται από την πολιτική αφύπνιση και τη συλλογική προσπάθεια ακόμα και σε επίπεδο ομάδας, πρωτοβουλιών, γειτονιάς. Δεν είναι αισιόδοξο να ξαναγυρίζουμε στην παλιά κατάσταση, στους παλιούς μισθούς, το lifestyle και τα κομμωτήρια. Γι’ αυτό και οι αισιόδοξοι της ταινίας μου είναι αντισυμβατικοί και είναι αυτοί που μπορεί να καταλήξουν και στη φυλακή.

ελc: Μάνο, ποιό είναι το μήνυμα που κομίζει η ταινία;
Μ.Τ.: Το μήνυμα είναι ελπιδοφόρο. Βλέπουμε τον απόπατο μιας δυστοπικής κοινωνίας, ανδροειδή πόρνες και ζιγκολό, να σηκώνουν μπαϊράκι, να δραπετεύουν και να βρίσκουν λύτρωση και γαλήνη στην αγκαλιά της φύσης. Από τη στιγμή που τα κατάφεραν τα ανδροειδή, μπορούμε να τα καταφέρουμε κι εμείς. Έστω και ποιητική αδεία

ελc: Σάββα, η διέξοδος στην πραγματική ζωή πώς δίνεται για σένα;
Σ.Κ.: Το ερώτημα μένει αναπάντητο όπως και στην ταινία. Σε προσωπικό επίπεδο μπορώ να φανταστώ διεξόδους, το θέμα είναι σε συλλογικό επίπεδο τι γίνεται, εκεί νομίζω χρειάζεται να δώσουμε όλοι βάση.

Το 53ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης πραγματοποιείται από τις 2 έως τις 11 Νοεμβρίου 2012.
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την επίσημη ιστοσελίδα του φεστιβάλ.