-43564.jpg)
Προσπερνώ τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό του Κ.Θ.Β.Ε. για την χειμερινή θεατρική σαιζόν, τον οποίο πριν από κάποιες μέρες ανακοίνωσε ο κ. Χατζάκης, καθώς το καλοκαίρι, αλλά και οι καιροί εν γένει, υπαγορεύουν την ενασχόληση με ελπιδοφόρα καλλιτεχνικά γεγονότα• ο λόγος για τα ανανεωμένα «Δημήτρια». Θεσμός με νόθο χαρακτήρα τα τελευταία χρόνια, επιχειρεί να κερδίσει εκ νέου την εμπιστοσύνη δημιουργών και κοινού από τις 12 Σεπτεμβρίου έως το τέλος του Οκτώβρη. Η καθοριστική για το νέο προσανατολισμό των «Δημητρίων» κίνηση ορισμού υπεύθυνων καλλιτεχνικού προγραμματισμού έδειξε τη βούληση για ουσιαστική αλλαγή: Ιφιγένεια Ταξοπούλου, Γιώργος Λαζαρίδης και Κωνσταντίνος Ρήγος, υπεύθυνοι για τις συμμετοχές του θεάτρου, της μουσικής και του χορού αντιστοίχως. Πέρα από τις ενστάσεις που έχουν εκφραστεί σε σχέση με τα συγκεκριμένα πρόσωπα —π.χ. το γεγονός ότι ο Κωνσταντίνος Ρήγος δεν ζει και δεν εργάζεται στη Θεσσαλονίκη (καλλιτεχνικός συνεργάτης με ταχυδρομικό περιστέρι με άλλα λόγια) και τη «μονοφωνική» μουσική εντύπωση που δημιουργεί ο Γιώργος Λαζαρίδης, ο οποίος διατελεί και καλλιτεχνικός διευθυντής του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης— δύσκολα αμφισβητεί κανείς τις ικανότητές τους. Στο δικό μας μετερίζι, αυτό του θεάτρου, η Ιφιγένεια Ταξοπούλου διαθέτει οργανωτικά προσόντα και μια ιδιαίτερη εξοικείωση με τις εξελίξεις στο διεθνές θεατρικό γίγνεσθαι.
Η «σκιά», ωστόσο, που διακρίνεται —σε επίπεδο βούλησης του Δήμου— αφορά τον πετσοκομμένο κατά 75% προϋπολογισμό του φεστιβάλ. Είναι αυτονόητο ότι, στο πλαίσιο της οικονομικής συγκυρίας που βρίσκεται η χώρα, οι περικοπές επιβάλλονται. Τέτοιου βεληνεκούς, όμως, μειώσεις ξεπερνούν κατά πολύ τη διάθεση συμμαζέματος και δηλώνουν ιεραρχήσεις πολιτικής. Θα περίμενε κανείς από τον Γιάννη Μπουτάρη να αγκαλιάσει θερμότερα τον πολιτισμό, με δεδομένο ότι μπορεί να τον συνδυάσει κάλλιστα με τα σημαντικά για τον τουρισμό της πόλης ανοίγματα που προωθεί.
Εμφανής είναι η σύμπραξη της Αντιδημαρχίας Πολιτισμού με το ΥΠΠΟΤ, καθώς, αν παρατηρήσει κανείς το πρόγραμμα, πολλές και σημαντικές εκδηλώσεις εντάσσονται στο Θεσσαλονίκη-σταυροδρόμι πολιτισμών και, ως εκ τούτου, χρηματοδοτούνται από το Υπουργείο. Μια ακόμη πιο προσεκτική παρατήρηση φανερώνει ότι στο πλαίσιο του συγκεκριμένου προγράμματος φιλοξενούνται —και στους τρεις τομείς των τεχνών— πολλές σημαντικές παραγωγές από το Ισραήλ. Η τόνωση της ελληνοεβραϊκής συμμαχίας είναι βέβαιο ότι αντικατοπτρίζει πολιτικές που ξεπερνούν πολιτιστικούς στόχους.
Σαφής και ξεκάθαρη είναι, επίσης, η επιλογή λίγων, αλλά σημαντικών, ονομάτων από τη διεθνή θεατρική σκηνή και η διάθεση στήριξης νέων δημιουργών. Τα ειρωνικά σχόλια που ακούστηκαν σε σχέση με τον καταξιωμένο πολωνό σκηνοθέτη Κριστιάν Λούπα —ο οποίος, βεβαίως, και δεν βρίσκεται στην πρώτη νιότη ούτε ανήκει, πια, στις πρώτες σειρές της εμπροσθοφυλακής του ευρωπαϊκού θεάτρου— μάλλον εδράζουν στη χαρακτηριστική γκρίνια της Θεσσαλονίκης, που συχνά ξοδεύεται σε αντιδραστική κριτική. Προφανώς, μας κακοπέφτει η ευκαιρία να παρακολουθήσουμε την παράσταση του αριστουργήματος Ρίττερ, Ντένε, Φος του Τόμας Μπένχαρντ (από όπου και η φωτογραφία), σκηνοθετημένη από έναν δημιουργό του εκτοπίσματος του Λούπα με τρεις συγκλονιστικούς πολωνούς ερμηνευτές.
Η παράσταση Third Generation, μια συμπαραγωγή της περίφημης Schaubühne (αν δεν κάνω λάθος είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε στη Θεσσαλονίκη παράσταση του ιστορικού θιάσου) και του Εθνικού Θεάτρου «Habima» του Ισραήλ αποτελεί κορυφαίο θεατρικό γεγονός, ιδιαιτέρως, όταν η πολιτική διάσταση του εγχειρήματος είναι τόσο σημαντική. Εβραίοι, Παλαιστίνιοι και Γερμανοί ηθοποιοί συνυπάρχουν σκηνικά και διαπραγματεύονται τα τραύματα των τριών λαών. Το κείμενο —βασισμένο στις προσωπικές ιστορίες των ηθοποιών— και τη σκηνοθεσία υπογράφει η διεθνούς φήμης 35αρα, ταλαντούχα, ισραηλινή συγγραφέας Yael Ronen. Πρόκειται για μια παράσταση που θίγει ευαίσθητα ζητήματα γύρω από τις σχέσεις των τριών εθνών, προκαλεί διαφορετικές αντιδράσεις στο κοινό της κάθε πόλης όπου παρουσιάζεται και, κυρίως, μετατρέπει τη θεατρική εμπειρία σε πλατό διαλόγου γύρω από τα διλήμματα και τα αδιέξοδα μιας κοινωνίας. Στις κρίσιμες κοινωνικά και πολιτιστικά εποχές που διανύουμε η συμμετοχή του Third Generation στα «Δημήτρια» αποκτά ακόμη μεγαλύτερη αξία, καθώς υποδεικνύει μια άλλη, όχι αυτονόητη δυστυχώς, λειτουργία της τέχνης του θεάτρου. Στις δυνατές θεατρικές διεθνείς συμμετοχές συγκαταλέγονται, τέλος, το περίφημο ελβετικό κουκλοθέατρο Mummenschanz, αλλά και οι πολωνοί Karbido με την παράσταση Τhe Table που διακρίθηκε στο φεστιβάλ του Εδιμβούργου.
Πολλά σχόλια στους θεατρικούς κύκλους της πόλης έχει προκαλέσει και το εγχείρημα με τίτλο ‘Απογραφή πληθυσμού, μια μαραθώνια σπονδυλωτή παράσταση, που θα παρουσιαστεί στο θέατρο «Άνετον», κατά τη διάρκεια της οποίας ένας σημαντικός αριθμός από τις θεατρικές ομάδες της Θεσσαλονίκης παρουσιάζει ένα ολιγόλεπτο δρώμενο με θέμα την πρόσφατη απογραφή πληθυσμού. Το γεγονός ότι οι θεατρικές ομάδες κλήθηκαν να δημιουργήσουν κάτι για τα «Δημήτρια» και δεν χρηματοδοτήθηκαν, απλώς, οι πρεμιέρες ορισμένων θιάσων είναι από μόνο του εξαιρετικά θετικό, διότι κινητοποιεί τις ομάδες προς δημιουργικότερους δρόμους. Από την άλλη, δίνεται μια μοναδική ευκαιρία σε κάθε ενδιαφερόμενο να πάρει μια καλή γεύση (επικίνδυνης μαγειρικής) από το θεατρικό τοπίο της Θεσσαλονίκης σε επίπεδο ηθοποιών, αισθητικής, δραματουργικής και σκηνοθετικής σύλληψης και σύνθεσης. Ως εκ τούτου, μοιραία, το εγχείρημα της Απογραφής πληθυσμού θα λειτουργήσει και ως «απογραφή των θεσσαλονικιώτικων θεατρικών δυνάμεων και νοοτροπιών». Ήδη από τα σπάργανά του αντικατοπτρίζει τις θεατρικές και όχι μόνο κακοδαιμονίες μας. Στις συμμετοχές παρατηρεί κανείς τρανταχτές απουσίες, όπως αυτή των σημαντικότερων, νεότερων θεατρικών σχημάτων με έδρα τη Θεσσαλονίκη, της «Ακτίς Αελίου» και της Θεατρικής Εταιρίας «Χώρος». Τι να έφταιξε; Η έλλειψη εμπιστοσύνης στο θεσμό των «Δημητρίων», μια ελιτίστικη άρνηση συγχρωτισμού με τις υπόλοιπες τοπικές δυνάμεις ή ο εθελοντισμός —καθώς οι ομάδες συμμετέχουν αμισθί στη δημιουργία αυτής της παράστασης; Όπως τόνισε και ο Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Σπύρος Πέγκας, η εθελοντική συμμετοχή καλλιτεχνών ήταν τμήμα της λογικής των φετινών «Δημητρίων». Γιατί, όμως, η λογική αυτή αφορά συγκεκριμένους καλλιτέχνες και δράσεις; Σε τι διαφέρει, για παράδειγμα, αυτή η δράση από αντίστοιχες του «Θεσσαλονίκη αλλιώς»; Και ποιο, άραγε, θα είναι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα της συν-στέγασης σε μία παράσταση των συγκεκριμένων ομάδων; Τα ερωτήματα που προκύπτουν γύρω από το ερεθιστικό, χρήσιμο και αποκαλυπτικό, για θεατρικούς αλλά και κοινωνιολογικούς λόγους, εγχείρημα της Απογραφής πληθυσμού είναι βέβαιο ότι θα απασχολήσουν τη θεατρική Θεσσαλονίκη το επόμενο διάστημα.
Στο θέατρο «Άνετον», επίσης, φαίνεται ότι θα φιλοξενηθεί και η πιο φρέσκια και ανανεωτική δράση των φετινών «Δημητρίων», όσον αφορά τουλάχιστον το θέατρο. Όπως μαθαίνω, ένα μίνι φεστιβάλ που περιλαμβάνει την παρουσίαση ανήσυχων διπλωματικών εργασιών του Τμήματος Θεάτρου, αφοπλιστικές θεατρικές παραστάσεις του Καλλιτεχνικού Γυμνασίου Αμπελοκήπων, αλλά και ενδιαφέρουσες επαγγελματικές παραγωγές που συστήνουν πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς και σκηνοθέτες, δίνει, από τη μια, στους νέους —για την ακρίβεια νεότατους καλλιτέχνες— ένα βήμα για να παρουσιάσουν τη δουλειά τους και, από την άλλη, στο κοινό της πόλης την ευκαιρία να βρεθεί ένα βήμα πιο κοντά στο θεατρικό μας μέλλον!
Στα μείον, ωστόσο, της διοργάνωσης ας καταγραφεί η στάση που επέδειξαν τα «Δημήτρια» απέναντι σε διάφορους καλλιτέχνες και φορείς: αν και κλήθηκαν οι τελευταίοι να καταθέσουν τις προτάσεις τους, δεν έλαβαν ποτέ καμία απάντηση για την τύχη τους, γεγονός που προδίδει έλλειψη επαγγελματισμού.
Επιστρέφοντας στο πρόγραμμα, και μολονότι αυτή η στήλη ενδιαφέρεται κατά κύριο λόγο για θεατρικά night stands, ξεχωρίζει ορισμένες ενδιαφέρουσες μουσικές και χορευτικές βραδιές από τα φετινά «Δημήτρια»: το musicircus στην έναρξη του φεστιβάλ, μια υπαίθρια έκθεση συναυλιών που εμπλέκει πολλά μουσικά σχήματα της πόλης (στη λογική της Απογραφής πληθυσμού), το αφιέρωμα στη Ρόζα Εσκενάζυ, τους Tel Aviv Soloists Ensemble και το «Reworks» υπόσχονται σε επίπεδο μουσικής πολλά… Από το χορό στα must see συγκαταλέγονται οι «Νeedcompany» από το Βέλγιο με την σουρεαλιστικής διάθεσης και άψογης αισθητικής παράσταση Τhis door is too small (for a bear) αλλά και οι «Αερίτες» της Πατρίσια Απέργη με την παράσταση d. όπα!. Αναμένουμε τα φετινά, ανανεωμένα «Δημήτρια», τα οποία, σε ένα πλαίσιο χρονικής πύκνωσης, που τους προσδίδει έναν φεστιβαλικό αέρα, χωρικής διεύρυνσης —για παράδειγμα, το δημαρχιακό μέγαρο θα μετατραπεί σε ένα hot venue της πόλης— και οικονομικής λιτότητας φιλοξενούν λίγες, αλλά σημαντικές παραστάσεις, τολμούν να κάνουν προτάσεις και πειράματα, ανοίγοντας έναν δημιουργικό διάλογο που λείπει από τη Θεσσαλονίκη. Στα morning after talks and cigarettes των 46ων «Δημητρίων», λοιπόν!
